Afazi Nedir?

Dil, bireyler arasında anlaşmayı sağlayan en etkili iletişim araçlarının başında gelmektedir. Dil sayesinde kişiler duygu, düşünce ve fikirlerini karşı tarafa aktarabilir. Karşı taraftan bir geri bildirim alabilirler. Dili oluşturan öğelere baktığımızda karşımıza sözel ve sözel olmayan kurallar sistemi çıkmaktadır.

Dili kullanımıda ; duygu, düşünce ve isteklerimizi karşı tarafa aktarırken ve karşı taraftan gelen iletişimsel sinyalleri algılarken gerçekleşen güçlükler ise dil bozukluklarını meydana getirmektedir.Afazi de edinilmiş dil bozukluğu sınıfındadır.

Afazi, beyinde yer alan konuşma merkezlerinde oluşan bir hasar sonucu (inme, serebrovasküler olaylar, travmatik beyin hasarı vb.) konuşma, konuşulan dili anlama, tekrarlama, adlandırma , okuma ve yazma becerilerinin kısmen ve/veya tamamen kaybolması durumudur.Afaziye; dikkat bozukluğu, bellek problemleri, bazı motor konuşma bozuklukları (apraksi,dizatri) , yutma bozuklukları (disfaji) eşlik edebilmektedir.Afazili bireyler planlamada , basit etkinlikleri yerine getirmekte, problem çözme, karar verme , iletişim kurma ve iletişim sürdürme alanlarında güçlükler yaşayabilmektedirler.

Hangi Durumlarda Afazi Ortaya Çıkar?

Afaziye neden olan en sık karşılaşılan olay “inme”dir. Genellikle beyin damarlarındaki bir tıkanma veya kanama sonrası beyine yeterli oksijen gitmemesi durumundan kaynaklı beyinde meydana gelen hasarlar afaziye sebep olmaktadır.Beyin hasarının diğer nedenleri arasında ise beyin enfeksiyonları, beyin tümörleri ve beyni etkileyen diğer olumsuz durumlar bulunmaktadır.Travmatik beyin hasarları, tümör oluşumu veya bazı nörolojik hastalıklar sonrası da afazi görülebilmektedir.

Beyinde Hangi Bölge Etkilendiğinde Afazi Oluşur?

Beynimiz sol ve sağ hemisfer olmak üzere iki yarı londan meydana gelmiştir. Her hemisfere bazı görevler üstlenmiştir. Dil ve konuşma becerilerini sağ elini kullananların hemen hepsinde ve solakların da büyük bir kısmında ağırlıklı olarak sol hemisfer üstlenmektedir.. Normal gelişim gösteren ve dil ve konuşma becerilerinde problem olmayan bireyler sol yarımkürede meydana gelen bir tıkanma veya kanama sonrası afazi geliştirebilirler.

Afazide Görülen Dil ve Konuşma Güçlüğü Belirtileri Nelerdir?

Afazili bireylerde dil bileşenlerinde (dili anlama, konuşma, tekrarlama, okuma ve yazma) farklı düzeylerde etkilenme meydana gelmektedir.

• Eforlu konuşma ve konuşma güçlüğü,

• İletişimde bağlamına uygun sözcükleri bulmakta zorluk, 

• Adlandırma sorunları,

• Konuşulan dili anlamada güçlük,

• Tekrarlama sorunları, 

• Okuma yazmada güçlük bu belirtilerden bazılarıdır.

Bu belirtiler afazinin türüne göre değişiklik gösterebilmektedir.

Afazi Türleri Nelerdir?

Afazi iki başlık altında incelenmektedir.Tutuk ve akıcı afazi olmak üzere iki genel başlıkta toplanmaktadır.

Tutuk Afazi

Tutuk afazisi görülen bireyler genellikle ne söylemek istediklerini bilmektedir. Düşüncelerini söyleme konusunda diğer insanlarla iletişim kurma konusunda güçlük yaşarlar. Bu durumlarda afazili bireylerden sıklıkla ’Dilimin ucunda ancak bir türlü gelmiyor’’ cümlesini kullanmaktadırlar.Yaşanılan bu durum hem sözel hemde yazılı iletişimde görüldüğü için hayat kalitesini düşüren bir durumdur. 

Akıcı Afazi

Akıcı afazisi olan bireyle dili anlayıp, okuyabilmektedirler.Fakat dili anlamlandırma konusunda zorluk yaşamaktadırlar. Çoğu zaman kelimeleri sadece gerçek anlamlarıyla algılarlar mecaz ve yan anlamları anlamakta güçlük yaşabilmektedir.Akıcı bir şekilde konuşma sağlayabilmektedirler.İletişim kurarken anlamlı bir üretim yapma ve bağlama uygun konuşma olasılıkları düşüktür.

Global Afazi

Global  afazisi olan bireyler en şiddetli afazi türü olarak öne çıkmaktadır.Söz konusu birey felç geçirdikten hemen sonra global afazi görülebilmektedir. Global afazi görülen bireyler konuşma ve anlama güçlüğü çekmektedirler. Aynı zamanda okuma ve yazma güçlükleride görülmektedir.

Afazi Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Birçok faktöre bağlı olarak terapinin süresi değişim göstermektedir. Örneğin, bazı vakalarda birkaç saat ve/veya birkaç günde dil becerileri tekrar kazandırılabilmektedir.Beyine giden kan akışına bağlı olarak spontane(kendiliğinden) iyileşme görülebilmektedir. Kademeli iyileşme ise iki yıldan fazla sürebilmektedir.Yapılan bazı araştırmalarda afazinin kalıcı olabileceği de risk faktörler arasındadır.

Afazide İyileşmeyi Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Afazide iyileşmeyi etkileyen faktörler şu şekilde sıralanabilir:

• Hasarın meydana geldiği beyin bölgesi,

• Beyin hasarının yaygınlığı,

• Hastanın cinsiyeti,

• Hastanın yaşı,

• Hastanın genel sağlık durumu,

• Hastanın motivasyonu,

Bunlara ek olarak bireysel farklılıklar da tedaviyi etkiler. Örneğin; hastalık öncesi zeka seviyesi, bireyin eğitim seviyesi ve iletişim yeteceği gibi özellikler bu bireysel farklılıklar arasında yer alır. 

Afazili bireylerin tedavi süreçlerinde önemli başarılar elde edilebilmektedir. Özellikle dil ve konuşma terapisi, afazi tedavisinde önemli rol oynamaktadır.Beyin hasarı gerçekleştikten sonraki ilk 6 - 12 aylık süre zarfında ,hızlı gelişimin görüleceği bir zaman dilimini kapsadığı için, bu süreçte profesyonel dil ve konuşma terapi desteği almak son derece önem arz etmektedir.

Afazi Nasıl Tanılanır?

Afazi genellikle ilk olarak beyin hasarı geçiren kişiyi tedavi eden hekim (nörolog) tarafından fark edilmektedir. Hekim kısa bir yatak başı değerlendirme sonrası afazi varlığından şüphelenirse dil,

konuşma ve iletişim becerilerinin daha ayrıntılı değerlendirilmesi için vakayı bir Dil ve Konuşma Terapistine (DKT) yönlendirmektedir. Dil ve konuşma terapisti vakanın ¨spontane konuşma, işitsel anlama, tekrarlama, adlandırma, okuma ve yazma¨ gibi dil becerilerini ayrıntılı bir şekilde değerlendirir, uygun bir terapi programı hazırlamak için vakaya afazi testi uygulamaktadır.Afazili kişilerin dil bilgisel becerilerinin yanında motor konuşma bozuklukları, yutma bozuklukları ve alternatif ve destekleyici iletişim sistemlerini kullanabilme yeterlilikleri de değerlendirilmektedir.

Afazide Dil ve Konuşma Terapisinde Neler Yapılır?

Afazi terapilerinden önce yapılan informal testler ve değerlendirme seanslarında bireyin dil becerileri, işitsel anlama ve spontane konuşma, adlandırma, tekrarlama, okuma ve yazma becerileri ayrıntılı şekilde değerlendirilir. Bireyin güçlük yaşadığı alanlar belirlenmektedir.Dil ve konuşma terapistleri hastaların var olan becerilerini artırmaya çalışarak iletişim, dil ve konuşma alanında gelişme sağlamaktadır.Dil ve konuşma terapisinde amacımız zorluk yaşanan alanları tespit ederek kişiye uygun terapi yöntemleriyle iletişim ve konuşma sorununun üstesinden gelmektir.