Akran Zorbalığı

Bireyin kendisinden daha güçlü yaşıt veya yaşıtları tarafından kasıtlı ve sürekli bir şekilde psikolojik ve fiziksel olarak zorba- kurban ilişkisine dayanan rahatsız edilme durumudur.

AKRAN ZORBALIĞI TÜRLERİ VE ÇEŞİTLERİ

Okullarda görülen zorbalık çeşitleri sadece fiziksel olarak görülmemektedir. Kurban rolündeki bireyi inciten ve zarar veren çeşitli yöntem ve şekillerde görülen birçok davranışı içermektedir. Doğrudan ve dolaylı yollarla zorbalık gerçekleştirilebilir. Okullarda görülen zorbalık türlerine örnek olarak fiziksel, sözel, dışlama, dedikodu ve eşyalara zarar verme şeklinde zorbalık görülür.

ZORBALARIN ÖZELLİKLERİ

“Zorba”, okul içerisinde akranlarıyla baskıcı bir sosyalleşme ve iletişim biçimi geliştiren ve bundan kendisi de olumsuz yönde etkilenen gençleri nitelemektedir (Tezcan, 2015). Arkadaşlarını ve akranlarını kasıtlı ve bilinçli eylemlerle mağdur eden zorbaların en önemli ayırt edici özellikleri sadece yaşıtlarına karşı değil çevresindeki yetişkinlere, anne babalarına, öğretmenlerine karşı da saldırganca davranışlar göstermesidir (Olweus, 1993).

Pearce ve Thompson (1998) zorbaların genel özelliklerini şu şekilde sıralamışlardır:

• Otoriter pozisyonu ne olursa olsun herhangi bir kişiye karşı saldırgandırlar.

• Dürtülerini kontrol etmekte zorlanırlar.

• Şiddeti önemli bir yetenek gibi algılarlar. • Diğer bireylere karşı baskın olmak isterler. 

• Fiziksel ve duygusal olarak güçlüdürler.

• Başkalarının duygularını önemsemezler.

• Özsaygıları yüksektir.

MAĞDURLARIN ÖZELLİKLERİ

Zorbaların kendilerine hedef olarak seçtikleri mağdur öğrencilerin genel özelliklerine baktığımızda onların akranları arasında popüler olmayan, reddedilmiş, kötü sosyal becerilere sahip özgüveni düşük ve okul bağları zayıf olan kimseler olduğu görülmektedir (Farrington, 1993).

Sullivan ve diğ (2004: 18) Mağdur öğrencilerin özelliklerini şu şekilde sıralamıştır:

• Sosyal, akademik ve duygusal olarak kendilerini kötü durumda gören mağdurlar, zorbalıkla baş edemedikleri ve kendilerini yetersiz hissettikleri için zorbalığı hak ettiklerini düşünürler.

• Tekrar tekrar zorbalığa maruz kalmak mağdurun değer hissinin düşmesine neden olur ve bu onu depresyona sürükleyebilir, mağdurun bu davranışa maruz kalma sıklığı artarsa mağduru intihara kadar götüren bir dizi olumsuz sonuçlara sebep olabilir.

• Okulda akranları tarafından bir kez zorbalığa hedef olduğunun farkına varan çocuk bir sonraki saldırıyı bekler ve bu durumdan kaçınmak için okuldan uzak durmaya başlayabilir.

• Yoğun stres altında oldukları ve korktukları için akademik başarı onların gözünde önemsiz görünmeye başlar. Hem okuldan uzak kalıp hem de ders takibi yapamayan mağdurlar için akademik başarısızlık kaçınılmaz olur.

AKRAN ZORBALIĞININ SONUÇLARI

Akran zorbalığı hem zorba hem de kurban açısından bireysel ve toplumsal sorunlara yol açarak toplumdaki şiddet olgusunun güç kazanmasını sağlamaktadır. Mağdurların yaşadığı; çevrelerindeki şiddet olaylarından ötürü olumsuz duygulara sahip olarak depresyon, uyku problemleri, düşük benlik saygısı ve intihar girişiminde bulunma gibi olumsuz sonuçların yanı sıra zorbanın sergilediği saldırgan davranışların ise yetişkinlikte alkol ve sigara tüketimi, suça yatkınlık gibi davranışsal sorunlar ve ruh sağlığında olumsuz sonuçlara yol açtığı görülmektedir. Zorbalığa maruz kalan öğrenciler okulu güvensiz ortam olarak görerek uyum sorunları yaşayıp; devamsızlıkta artış, akademik başarıda düşüş ve konsantrasyon kaybı gibi akademik sorunlar yaşarlar. Müdahale edilmediği takdirde akran zorbalığı suça sürüklenme ve şiddet olaylarına yol açmaktadır.

BAŞ ETME YOLLARI

Zorba statüsünde yer alan ergenlerin karşı koyarak mücadele etme ve okuldan uzak durmayı, kurban statüsünde yer alan ergenlerin ise birine anlatmayı (aile/öğretmen) ve bu davranışları yapanlardan uzak durmayı daha çok tercih ettikleri görülmüştür. Zorbaların ve zorba/kurbanların dışsallaştırma ve kaçınma türünden davranışları daha fazla tercih ettikleri ve bu yöndeki bulguların da erkekler için daha güçlü olduğu ifade edilmektedir (Kristensen ve Smith, 2003; Olafsen ve Viemerö, 2000). Akran zorbalığında verilen sosyal destek ve uygulanan müdahale programları çocuğun sosyal gelişimi açısından büyük öneme sahiptir. Zorbalığı önlemek için en önemli yollardan birisi farkındalığın arttırılmasıdır. Ailelerin bilinçlendirilmesi, akran zorbalığına yönelik konferansların verilmesi, okul alanlarında denetimin sağlanması büyük öneme sahiptir. Akran zorbalığını önleyici çalışmaların yer alması buna yönelik olarak da; akran zorbalığına karşı sınıf içerisi kararların alınması, sınıf içi aktiviteler yapılması, düzenli sınıf içi ve veli toplantılarının yapılması ve okul idaresinin zorbaların ve mağdurların ebeveynleri ile iletişim kurulması psikolojik destek alınması zorbalığı önlemeye yönelik müdahalelere örnektir.