Ayak Başparmağının Şekil Bozukluğu: Halluks Valgus

Halluks valgus toplumda sık görülen, ayak başparmağında şekil bozukluğu yaratan ve sıklıkla ağrıya sebep olan bir hastalıktır. Halluks valgus, ayak başparmağının diğer parmaklara doğru eğilmesi ve başparmağın bağlı olduğu tarak kemiğinin de ters yönde çıkıntı yapması ile kendini göstermektedir. Başparmak eğriliği olarak da bilinen Halluks valgus kadınlarda daha sık görülmektedir. Ağrı nedeniyle yürümeyi güçleştirebilir, ayağın genişlemesi ve başparmağın yanındaki çıkıntı nedeniyle de ayakkabı giymeyi zorlaştırarak insan hayatını olumsuz yönde etkileyebilir.

Halluks valgus yaşam tarzından mı kaynaklanır yoksa genetik midir?

Halluks valgusu olan tüm hastaların yaklaşık %70'i bir aile öyküsü bildirir. Yine de kimse bu şekil bozukluğu ile doğmadığından sebep sadece doğuştan değildir. Dolayısıyla halluks valgusun gelişmesine izin veren her zaman çevresel ve yaşam tarzı faktörleri vardır. Ayakkabı giymeyen kültürlerde neredeyse hiç halluks valgus görülmez. Halluks valgus, insanların yalın ayak olduğu veya rahat, açık ayakkabı veya sandalet giydiği ülkelerde nadiren görülür. Küçük ve dar ayakkabı giymenin moda kabul edildiği Japonya ve Çin'de ise halluks valgus çok yaygındır.

Yıllarca bu tür ayakkabılar giyen kadınlarda özellikle 40'lı yaşlarda başlayarak ayakkabı kullanımını ve yürümeyi güçleştiren halluks valgus görülme oranı daha yüksektir. Fakat bazı çok genç kadın ve erkeklerde de halluks valgus görülebilmektedir. Bu nedenle halluks valgusun kesin nedeni belirsizdir fakat oluşumuna etki eden faktörlerin en önemlileri şunlardır: 

• Yüksek topuklu ya da dar ayakkabı kullanımı

• Doğuştan yatkınlık

• Zayıf bağ dokularına sahip olmak

• Düz taban ya da taraklı ayağa sahip olmak

• Romatizmal hastalıklar

• Bazı nörolojik bozukluklar 

Belirtileri nelerdir?

Ağrı ve şişlik : Hastalarda sık görülen ve en çok şikayet konusu olan belirti, ayak başparmağındaki çıkıntının ayakkabıya sürtünmesi ve ona bağlı olarak gelişen ağrı ve şişliktir. Sürtünme sonucunda şişlik artmakta, şişlik arttıkça daha çok sürtünme olmaktadır. Devam eden bu kısır döngü, hastanın şikayetlerini artırmaktadır.

Ayağın mekaniğinin bozulması : Başparmağın eğilmesi ile beraber ayağın mekaniğinin bozulmaya başlaması da halluks valgusun diğer bir belirtisi olmaktadır. Bu durum ayağın yük taşıma şeklinin değişerek mekaniğinin bozulmasına ve yürüme sırasında ayak ortasında da ağrı oluşmasına sebebiyet vermektedir.

Nasırlar ve iltihaplanma : Hastalığın daha ileri aşamalarında ayak başparmağı ikinci parmağın altına girmeye başlamaktadır. Başparmak, ikinci parmağı da alttan yukarı doğru ittiği için ileri evre hastalarda ikinci parmağın altında ve üstünde nasırlar oluşmaktadır. Ayakkabıya sürtünme fazla olursa çok sık olmamakla birlikte yara ve iltihaplanma da görülebilmektedir.

Nasıl teşhis edilir?

Doktorunuz  genellikle ayağa ilk baktığında halluks valgusu fark eder. Halluks valgus hastasının sorunlarını tanımlaması, doktorunuzun tanısını doğrulamaktadır. Muayene son derece önemli olmakla beraber hastalarda ayak yere basarak çekilen röntgen görüntüsü ile halluks valgusun derecesi saptanıp hastaya uygulanacak ameliyatın şekline karar verilir. Ayrıca halluks valgus hastalarında genellikle eşlik eden ayaktaki şekil bozuklukları da görülür. Röntgen ile bu bozukluklar da belirlenir.  Sıklıkla olmasa da doktorunuz gerek gördüğü takdirde yumuşak doku ve kıkırdağı değerlendirmek amacı ile MRG (Manyetik Rezonans Görüntüleme) isteyebilmektedir.

Tedavi seçenekleri nelerdir?

-Ameliyat dışı seçenekler 

Ameliyat dışı tedavi yöntemleri şekil bozukluğunu düzeltmekten ziyade belirtileri gidermeyi ve şekil bozukluğunun ilerlemesini yavaşlatmayı amaçlar.

• Ayakkabı değişiklikleri:  Geniş, derin burunlu ayakkabılara geçmek ayak parmaklarınızdaki baskıyı azaltır. 

• Koruyucu aparat kullanımı: Piyasada birçok koruyucu aparat, parmak arası destek ve gece ateli mevcut olmakla birlikte bunların hiçbirinin ayaktaki şekil bozukluğunu düzeltici etkisi yoktur. Bu desteklerin amacı baskıyı azaltarak rahatlama sağlamaktır. 

• Ağrı kesiciler: Doktorunuzun önerisi ile ağrı kesici kullanılabilir.

• Soğuk uygulama: Ağrı ve şişliğin azalması için soğuk uygulama faydalı olabilmektedir.

• Enjeksiyonlar: Kortizon enjeksiyonları ağrı ve şişliği azaltabilir  ancak çok sık kullanılırsa veya eklemin içine uygulanırsa zarar verebilir . 

• Fizik tedavi : Halluks valgus egzersizleri ve çıplak ayakla yürümek,  deformitenin erken evrelerinde ilerlemeyi yavaşlatabilir. Kasları kuvvetlendirmek  ve uygun kasları germek ayaktaki desteği artırır. 

-Ameliyat

Şekil bozukluğunun esas tedavisi ameliyat ile düzeltmedir. Günümüze kadar 100’den fazla ameliyat  seçeneği ortaya çıkmıştır. Genel bir kural olarak hastalığın ciddiyeti seçilecek tedaviye yön verir. Çoğu cerrah, durumun ciddiyetine ve hastanın geçmişine bağlı olarak bir veya iki tekniği birleştirir.Aşağıda Halluks Valgus düzeltme tekniklerinin birkaç örneği verilmiştir:

Yumuşak Doku Prosedürü

Yumuşak doku prosedürü, başparmağın düzeltilmesine izin vermek için tendonları ve eklem kapsülüne yapılan müdahaleyi ifade etmektedir. Halluks valgus nedeniyle eklem kapsülü değişir. Eklemde,  kıvrımın  yanındaki  kapsül aşırı gerilmiş, diğer tarafta ise büzülmüştür. Bu nedenle eklem kapsülünün gevşetilmesi, ayak başparmağını kontrol eden tendonların uzunluğunun ayarlanması gerekmektedir. Yumuşak doku prosedürü ile bu şekilde tedavi sağlanmaktadır.

Osteotomi: Kemiklerin yeniden pozisyonlandırılması

Osteotomi ile kemikler kesilerek istenen yönde yeniden birleştirilir ve yeni pozisyonda iyileşene kadar vidalar veya tel ile sabitlenir. Literatürde bu ameliyat ile ilgili birçok teknik bulunmaktadır.

Artrodez: Eklemin dondurulması 

Ciddi halluks valgus deformitesi ve eklemde artriti olan hastalarda bazen ayak başparmağı sabitlenmelidir. Bu tespit, eklemin kaynaştırılmasıyla yapılır. Sabitleme işlemi vida ve plak ile sağlanır.

Lapiplasti Prosedürü : Eklemin 3 Boyutlu Düzeltilmesi

Halluks valgus hastalarının %87'sinde şekil bozukluğu 3 boyutlu olarak gerçekleşir ve çözümü de 3 boyutlu olarak tedavi etmektir. Geleneksel tedavi seçeneklerinin aksine Lapiplasti Prosedürü şekil bozukluğunun kaynağındaki sorunu üç boyutlu olarak ele alan yeni bir tedavi seçeneğidir. Bu prosedür, düzeltmeyi sabitlemek için gelişmiş teknoloji  kullanır. Geleneksel 2 boyutlu ameliyatlar altta yatan nedeni çözmediği için çoğu insanda ameliyat sonrası tekrar şekil bozukluğu oluşmaktadır.

Halluks valgus hastalığı ameliyattan sonra tekrarlar mı?

Tekrarlama riski hastalığın tipine ve yapılacak ameliyata  göre değişkenlik gösterir. Yetersiz yapılan ya da hastalığı ortaya çıkaran sebep göz önüne alınmadan yapılan ameliyatlardan sonra tekrarlama riski daha yüksektir. Yapılan araştırmalar, doğru ameliyat  ile hastaların çok büyük bir kısmında tekrarlama olmadığını göstermiştir.