Besin Ögeleri

Herkese merhabalar. Bu hafta sizlere besin ögeleri nelerdir, sağlıklı beslenmede besin ögelerinin yeri nedir, hangi besin ögesi grubu hangi yiyecekte bulunur? Gibi tüm soruların cevaplarını bu haftaki yazımda bulabilirsiniz.
Besin ögesi, besinlerin birleşiminde bulunan karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve minerallerdir. Tek bir besin, istenilen tüm besin ögelerini tek başına karşılayamaz. Her zaman üzerinde durduğumuz besin çeşitliliğinin önemi işte burada ortaya çıkar. Tek bir besin ögesine ağırlık vererek beslenmek veya bir besin ögesi grubunu tamamen günlük beslenme planınızdan çıkartmanın yanlışlığı buradadır. Vücudumuzun belli ölçülerde tüm besin ögesi gruplarına ihtiyacı vardır. Besin çeşitliliğinin sağlanması; diyabet, obezite gibi kronik hastalıklara karşı koruyucu niteliktedir. Dolayısıyla günlük beslenmenizde besin çeşitliliğini sağlamak önemlidir. En az besin çeşitliliği kadar önemli olan bir diğer konu ise enerjinin hangi besinlerden ne miktarda alındığıdır. Sağlıklı bir bireyin ortalama olarak günlük enerjisinin %50-55'ini karbonhidratlardan, %10-15'ini proteinlerden ve %25-30'unu da yağlardan alması gerekmektedir. Bu oranlar yaş gruplarına göre değişiklik gösterebilmektedir.

Karbonhidratlar: İnsan vücudunda %1 in altında bulunan karbonhidratlar vücudumuzun temel enerji kaynağıdır. Vücutta kullanılan enerjinin çoğu karbonhidratlardan sağlanmaktadır. Beyin hücrelerinin tek enerji kaynağı karbonhidratlardır. 1 gram karbonhidrat vücuda 4 kcal enerji sağlamaktadır. Vücuda alınan karbonhidratın fazlası yağa dönüşmektedir. Karbonhidrat içeren besin gruplarını, tahıl ve tahıl ürünleri, kurubaklagiller, meyveler, bal, pekmez, reçel vs. olarak sıralayabiliriz.

Proteinler: Yetişkin insan vücudunun ortalama %16'sı proteinlerden oluşmaktadır. Proteinler büyüme ve gelişme için en önemli besin ögeleridir. Ayrıca yıpranan dokuların onarılması, yaraların iyileşmesi, kanın pıhtılaşması, vücudunun savunma sistemi ve vücut çalışmasını düzenleyen enzimlerin ve hormonlarının yapısında bulunması sebebiyle de çok önemli bir besin ögesidir. Vücutta enerji ihtiyacını karşılamak için son çare olsa da yapım ve onarım, büyüme ve gelişme için protein

olmazsa olmazdır. Proteinler, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, kurubaklagiller, yumurta, tüm peynir çeşitlerinde bulunur. Protein miktarı kadar kalitesi de çok önemlidir. Anne sütünden sonra en kaliteli protein yumurtada bulunmaktadır. Yağlar: İnsan vücudunun yaklaşık %18'i yağdır. Kadınların vücudunda erkeklere göre çok daha fazla yağ vardır. Bu oran erkeklerde yaklaşık %15 iken kadınlarda %25-30 arasında olabilir. Yağlar vücuda en çok enerji veren besin ögeleridir. 1 gram yağ 9 kcaldir. Yağlar mideyi yavaş terk etmesinden dolayı doygunluk hissi verir. Yağ grubu olarak tüm hayvansal ve bitkisel yağları sayabiliriz. Ayrıca ceviz, fındık, badem, kaju gibi yağlı tohumlar da yağ grubundadır.

Mineraller: Sağlıklı kemik ve diş yapısı için, kalbin düzenli çalışması, dolaşım ve sinir sitemi için önemli görevlere sahiptirler. Ayrıca vücudun su dengesinin korunmasında ve organların görevlerini yerine getirmesinde doğrudan etkilidirler. Kalsiyum, demir, potasyum, magnezyum, selenyum, sodyum ve daha birçok minerali vücutta ayrı ayrı görevleri bulunmaktadır.

Vitaminler: Büyüme ve gelişmenin sağlıklı bir biçimde devam etmesi, bağışıklık sisteminin korunması, iskelet sisteminin oluşturulması, üreme hücrelerinin oluşması gibi işlevlere sahip olan vitaminlerin bazıları vücutta depolanırken ( A,D,E ve K) bazıları ise vücutta depolanmaz (B ve C). Özellikle vücutta depolanmayan vitaminleri günlük beslenmemizden eksik etmemek önemlidir.