Böbrek & Üreter & Mesane Taşları

ÜROLİTHİAZİS (ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI)
Klinisyen olarak biz taş hastalığının tanı ve etkili tedavisiyle ilgileniriz. Fakat taş oluşumunun tekrarını (nüksünü) azaltmaya yönelik medikal tedavi ve hayat tarzı değişikliklerini sağlayacak metabolik araştırma (evalüasyon) da en az taş tedavisi kadar önemlidir. Böyle bir takip yapılmadan ve medikal tedavi uygulanmadan 5 yıllık taş nüksü %50 civarındadır.

İdrarın içinde sıvı kısım ve bu sıvının içinde erimiş halde bulunan bazı kristal ve organik maddeler mevcuttur. Normalde bu kristal vb. maddelerin idrardaki oranları arttığı (süpersatüre oldukları) takdirde eriyebilirliliğini yitirip taş oluşumuna yol açarlar.

Supersaturasyon idrar pH’sı, iyonik güç, solüt konsantrasyonu ve kompleks yapabilme özelliklerine bağlıdır. İdrardaki maddelerin çözünürlükleri değişik fizyolojik durumlarda dramatik olarak değişebilir. Sabah ilk idrar nispeten olarak asidik iken, yemeklerden sonra alkali idrar olması gibi.

TAŞ OLUŞUM MEKANİZMALARI

• SERBEST PARTİKÜL TEORİSİ :

Pek desteklenmez. Distal tüp ve kollektör tüplerde kristal kitlesi oturur ve büyür.

• SABİT PARTİKÜL TEORİSİ :

Kristaller, tüp hücrelerinin içine veya cıdarına yapışır ve orada taş oluşana kadar büyür.

• KRİSTAL FORMASYONUNU MODİFİYE EDEN AJANLAR TEORİSİ :
• İNHİBİTÖRLER :

İdrarda taş oluşumunu önleyen maddelere verilen addır.
Mg, sitrat, pirofosfat, asidik glikoprotein (nefrokalsin), alanin, Glikoz amino glikan (GAG)

KOMPLEXÖRLER :
Kalsiyum (Ca) ile bağlanarak daha soluble (erir) bileşenler oluşturup taş oluşmasını engellerler.
Fosfat, Sitrat, Sülfat, Mg (Mg ve sitrat hem inhibitör hemde komplexördür)

PROMOTERLAR Taş oluşumuna meyil hazırlayan ajanlar:
THM (Tamm – Horsfall Proteini = Üromukoid = Matrix + %3 Siyalik asid), GAG (glikoz amino glikan), Matrix (bir nevi protein).

HOMOJEN NÜKLEASYON :
İdrarda bulunan kristallerden sadece bir cinsinin süpersatürasyonu sonucunda saf taş oluşturmasıdır.

HETEROJEN NÜKLEASYON :
Doku, matrix, protein veya diğer kristallerin üzerine başka cins kristallerin çökmesi sonucu oluşan taşlardır. Heterojen nükleasyon için gerekli süpersatürasyon konsantrasyonu homojen nükleasyon için gerekenden daha azdır. (örnek: Kalsiyum fosfat (CaPO4) ve Ürik asid taşları, Ca Oxalat taşları için heterojen nükleasyon odağı oluşturabilirler.)

NÜKLEASYON TEORİSİ :
Nükleasyon teorisi, idrar taşlarının aşırı doygun idrardaki yabancı cisim ve kristallerden oluştuğunu ileri sürer. Fakat aşırı idrar çıkartan veya dehidratasyonda (susuz kalan ) olan hastalarda her zaman taş oluşmaz. Ayrıca taş oluşturanların 24 saatlik idrarları ve taş oluşturan iyon yoğunlukları açısından tamamen normaldir.

KRİSTAL İNHİBİSYON TEORİSİ :
Magnezyum (Mg), sitrat, pirofosfat, asidik glikoprotein (nefrokalsin), alanin, Glikoz amino glikan (GAG) gibi taş oluşum inhibitörlerini yokluğu veya düşük yoğunlukta bulunması nedeniyle taş oluştuğunu ileri sürer. Bu inhibitörlerden yoksun çoğu kişide hiçbir zaman taş oluşmadığı ve bu inhibitörlerden bol miktarda bulunan kişilerde de çelişkili biçimde taş oluşabildiğinden teorinin mutlak geçerliliği yoktur.