Borderline Girdabı: Sınır Kişilik Bozukluğu

BORDERLİNE GİRDABINDA ŞEMA TERAPİ ETKİSİ

Borderline yani Sınır Kişilik bozukluğu tedavisi oldukça zor bir rahatsızlıktır. İlk olarak Analitik Terapilerle tedavi edilmeye başlanmış olup, ardından Bilişsel Davranışçı Terapi denenmiştir. Ancak hiçbir terapi sistemi Jeffrey Young tarafından geliştirilen Şema Terapi kadar etkili olamamıştır. Yapılan araştırmalarca; Psikanalitik Terapide, terapiyi bırakma (%46-67) ve intihar girişimi oldukça yüksek bulunurken, Norveç’ te yapılan bir araştırmada Şema Terapinin borderline hastaları tedavi etme yüzdesiyse % 50 sinin artık borderline teşhisine girmediği; % 80 inin ise tedaviden büyük oranda fayda sağladığı gözlenmiştir.

Borderline- Sınır Kişilik Bozukluğu nedir? ( DSM 5 tanı kriterlerinden en az 5 maddenin olması gerekir)

1. Gerçek ya da düşünsel bir terk edilmeden kaçınmak için yoğun çaba göstermek (terk edilmemek için intihar ve kendine zarar verme girişimleri hariç) ( terk edilmiş çocuk şeması- incinmiş çocuk mod)

2.Karşısındaki kişiyi bir anda göklere çıkartıp, yüceltip bir anda da yerin dibine sokma gibi iki uçlu kişilerarası ilişki döngüsüne sahip olmak (modlar arası hızlı geçişlerden dolayı duygusal tepkilerdeki tutarsızlık.)

3. Kimlik karmaşası yaşamak. Belirgin ve sürekli olarak tutarsız, inişli çıkışlı bir kimliğe sahip olmak (modlar arası hızlı geçişlerden dolayı kimlik karmaşası)

4. Kendisine zarar veren en az 2 alanda dürtüsellik (ör: çok para harcama, gelişigüzel cinsel ilişkiler, madde kullanımı, tehlikeli araç kullanma, tıkınırcasına yemek yeme...) (intihar ve kendisine kıyım davranışları ( dürtüsel- öfkeli çocuk modu)

5. Yineleyici intihar davranışları, girişimleri, tehditleri ya da kendisine kıyım davranışları (ör jiletlemek...) ( cezalandırıcı çocuk modu)

6. Duygu durumundaki dürtüselliğe bağlı olarak duygulanımda tutarsızlık ( ör: yoğun dönemsel disfori, kolay kızma ya da genellikle birkaç günden daha uzun sürecek bunaldı hali döngüsü) (mod döngüsü)

7. Süregiden boşluk duygusu (kopuk korungan mod)

8. Uygunsuz yoğun öfke ya da öfkesini denetlemekte güçlük yaşama (sık sık kızgınlık gösterme, sürekli öfkeli olma hali, sık sık kavgalara karışma) (öfkeli- dürtüsel çocuk mod)

9. Zorlanmayla ilintili, gelip geçici kuşkucu düşünceler ya da ağır çözülme belirtileri (kopuk korungan mod)

Peki, Borderline’ın tetiklenen şemaları ve modları nelerdir?

Borderline kişiliğe sahip kişilerin aktif şemaları:

“-terk edilme şeması

-kuşkuculuk- kötüye kullanılma şeması

-duygusal yoksunluk şeması

-kusurluluk- utanç şeması

-bağımlılık-yetersizlik şeması

-hastalıklara veya zarara karşı dayanıksızlık şeması

-yetersiz öz denetim- öz disiplin şeması

-boyun eğicilik şeması

-duyguları bastırma şeması

-cezalandırıcılık şeması” (Arnoud Arntz ve Hannie van Genderen “sınır kişilik bozukluğu” s.30)

Borderline da aktif olan bu şemalar arası geçiş ve duygu durumu çok hızlı değiştiğinden J. Young ‘Mod Terapisi’ni geliştirmiştir. Mod dediğimiz kavram şemalar tetiklendiğinde ortaya çıkan anlık ruh halidir. Borderline’ ın zaten karmaşık olan yapısını daha da karmaşık hale getirmemek için mod terapisi uygulanmaktadır.

Borderline’ın Mod Döngüsü:

Borderline Kişilik Bozukluğuna sahip olan bireyler, DSM 5 tanı kriterindeki öfkeli, kızgın, dürtüsel ve kendine zarar veren davranışları sürekli sergilemezler. Genellikle kopuk korungan modunda, kendi ruhsal bütünlüklerini koruyabilmek için kendi içlerine çekilerek yaşarlar. Bu süreçte duygusallıktan epey uzak durmaya çalışıp kendisini avutan aktivitelerde bulunurlar ör: aşırı cinsellik, madde kullanımı, aşırı yemek yeme, aşırı kitap okuma, aşırı çalışma vb.

Kişi diğer ilişkide bulunduğu insanlar tarafından terk edilmeyle ilgili gerçek ya da hayali her hangi bir tehdit algıladığında terk edilmiş-incinmiş çocuk modunda yoğun acı yaşar. Sonrasında onu bu kadar üzen kişilere öfke besler. Yaşamış olduğu yoğun öfke ve dürtüsellik aslında yapmak istemediği davranışlarına neden olur(öfkeli- dürtüsel çocuk mod). Çıkartmış olduğu öfkenin ardından bunları nasıl yaptığını sorgulayan bir iç ses kendisini cezalandırmasına neden olur (cezalandırıcı ebeveyn modu). Kişi kendisini cezalandırmak için en uç noktada intihar etmek isteyebilir. Sonrasında yine kopuk korungan moduna geri dönebilir. Ve döngü süreklilik kazanır. Kişinin bu döngüyü kırabilmesi için 5. mod olan sağlıklı yetişkin modunu güçlendirmek gereklidir.

Şema terapi eşliğinde terapistler, kişinin sağlıklı yanını güçlendirmesine, kendisinin duygusal ihtiyaçlarını ifade edebilmesine ve kendi duygusal ihtiyaçlarını giderebilecek farklı yollar keşfetmesine ve bunları hayatına entegre etmesine yardımcı olur.