Çocuğunuzun Sosyal ve Fiziksel Çekingenliğinin Altında Yatan Sebepler: Duyu Bütünleme Problemleri ve Helikopter Ebeveynlik Modeli

Çocuklarda Sosyal ve Fiziksel Çekingenlik

Birçok ebeveyn, çocuklarının sosyal ortamlarda hakkını savunamaması, oyun gruplarına katılmaktan çekinmesi ya da fiziksel aktivitelerde geri planda kalmasından endişe duyar. Evde hareketli olan bir çocuğun okul veya park gibi sosyal ortamlarda çekingen davranması sıkça rastlanan bir durumdur. Ancak bu davranışların sadece özgüven eksikliği ya da karakter yapısı ile açıklanması eksik bir değerlendirme olabilir. Bu durumun altında, çocuğun vestibüler sistem, proprioseptif duyular, motor planlama becerileri ve vücut farkındalığındaki zorluklar gibi daha derin biyolojik ve psikolojik faktörler yatıyor olabilir.

Santral Sinir Sistemi ve Duyu Bütünleme

Çocukların hareket, sosyal etkileşim ve oyun gibi becerileri kazanabilmesi, santral sinir sisteminin etkili bir şekilde çalışmasıyla mümkündür. Duyu bütünleme teorisine göre, çocuklar çevreden gelen duyusal bilgileri doğru şekilde algılayıp işlediğinde, motor planlama ve vücut farkındalığı becerileri gelişir. Ancak bu sürecin düzgün işlememesi durumunda çocuklar:

    •    Fiziksel aktivitelerde çekingenlik,

    •    Sosyal iletişimde gerilik,

    •    Kaba motor becerilerde yetersizlik ve

    •    Kaygı bozuklukları gibi zorluklar yaşayabilir.

Vestibüler Sistem ve Propriosepsiyon: Vestibüler sistem, vücudun hareket ve denge kontrolünden sorumludur. Propriosepsiyon ise kas ve eklemlerden gelen bilgilerin işlenmesiyle vücut farkındalığı sağlar. Bu sistemlerdeki zayıflık, çocuğun hareketli oyunlara karşı korkulu ve temkinli bir yaklaşım sergilemesine yol açabilir.

Uyaran Eksikliği ve Pandeminin Etkisi:

Pandemi döneminde çocuklar, evde uzun süre kapalı kalmaları nedeniyle yeterli fiziksel hareket ve sosyal uyaranlara maruz kalamadılar. Bu durum, duyusal entegrasyonun gelişimini olumsuz etkiledi ve hareket becerilerinde gerilemeye neden oldu. Çocuklar, oyun parklarında denge tahtaları, salıncaklar gibi vestibüler sistemi uyarıcı ekipmanlardan uzak kaldılar. Bunun sonucunda, santral sinir sistemi gelişiminde eksiklikler oluştu.

Helikopter ve Ahtapot Ebeveynlik Modelleri

Helikopter Ebeveynlik Modeli:

Helikopter ebeveynler, çocuklarının her hareketini kontrol eden ve onların yerine düşünecek kadar aşırı koruyucu davranan ebeveynlerdir. Bu modelde büyüyen çocuklar:

    •    Kendi kararlarını alamaz,

    •    Risk almaktan kaçınır ve

    •    Kendi ayakları üzerinde durma konusunda özgüven problemi yaşar.

Ahtapot Ebeveynlik:

Ahtapot ebeveynlik ise çocuğun ihtiyaçlarını kendi yerine getirerek bağımsızlık kazanmasını engelleyen bir ebeveynlik modelidir. Bu tür ebeveynlerin çocukları, motor beceriler ve sosyal iletişimde daha pasif olabilir.

Bu ebeveynlik modelleri, çocuğun kaygı düzeyini artırarak duyu bütünleme problemlerine yol açabilir. Çocuk, sürekli korunma altında olduğu için özgüven eksikliği yaşayabilir ve yeni durumlara adapte olmakta zorlanabilir.

Çözüm Önerileri: Çocukların Sosyal ve Motor Becerilerini Desteklemek

Bu tür problemlerin çözümü için psikologlar, ergoterapistler ve aile danışmanlarının iş birliğiyle kapsamlı bir yaklaşım gereklidir.

    1.    Vestibüler ve Proprioseptif Duyuları Geliştirme:

    •    Salıncak, trambolin, denge tahtası gibi ekipmanlarla oyun aktiviteleri,

    •    Yerde yuvarlanma, zıplama ve tırmanma gibi kaba motor hareketleri teşvik edilmelidir.

    2.    Duyu Bütünleme Terapisi:

    •    Ergoterapistler tarafından yapılan bireyselleştirilmiş duyu bütünleme seansları, çocuğun motor planlama becerilerini geliştirmede etkili olabilir.

    3.    Ebeveynlere Eğitim:

    •    Ailelere, çocuklarına nasıl daha özgür alan tanıyabilecekleri ve helikopter ebeveynlikten nasıl kaçınabilecekleri konusunda eğitim verilmelidir.

    4.    Pandemi Sürecinin Etkilerini Azaltma:

    •    Çocuklar, mümkün olduğunca doğal oyun ortamlarına maruz bırakılmalıdır. Örneğin, doğa yürüyüşleri, açık hava oyun grupları gibi aktiviteler düzenlenebilir.

    5.    Psikolojik Destek:

    •    Çocukların kaygı bozuklukları ve özgüven problemleri üzerinde çalışan bir psikolog, bu süreçte ebeveynlere ve çocuklara rehberlik edebilir.

Sonuç: Çocuğunuzun Güvenli Adımlar Atmasını Sağlayın

Çocuğunuzun sosyal ve fiziksel çekingenliği sadece bir davranışsal sorun değil, altında yatan duyusal ve gelişimsel problemlerle ilişkilidir. Erken müdahale ve doğru yönlendirme ile bu problemleri aşmak mümkündür. Çocukların özgüvenli, hareketli ve sosyal bireyler olmalarını desteklemek, ebeveynlerin farkındalık kazanması ve uzman desteğiyle mümkündür.

Bu süreçte unutulmamalıdır ki, her çocuğun gelişimi bireyseldir ve bir yol haritası oluşturmak, onların sağlıklı bir şekilde büyümelerine katkı sağlar.

Uzm. Ceyda Doğan Ülker

Pedagojik Danışman, Çocuk Gelişimi ve Eğitim Eğitimcisi