ÇOCUKLARDA ATEŞ

1-Vücudun normal sıcaklığı nedir, ne zaman ateşten söz edilir

Ateş, vücut sıcaklığının normalden yüksek olması olarak tanımlanır. Hipertermi ise vücut sıcaklığının 41 ºC üzerine çıkmasıdır. Son çalışmalar normal vücut sıcaklığının çocuklarda 37.9 ºC olduğunu göstermiştir. Normalde yenidoğanda vücut ısısı büyük çocuklara göre daha yüksektir. Oral alınan deri ısısı esas alındığında, yaşamın ilk 6 ayında ısı ortalama 37.5ºC,3 yaşından sonra 37.2ºC altına düşer, 11 yaşında ise ortalama ısı 36.7ºC kadardır. Gün içinde vücut sıcaklığı iki yaşından başlayarak sirkadiyen bir ritm gösterir, en düşük saat 06.00, en yüksek 18.00 civarında ölçülür. İlk iki yaş içindeki diürnal varyasyonlar çok anlamlı değildir. Akşam saatlerinde ölçülen vücut sıcaklığı, sabahın erken saatlerinde ölçülene göre, 6ay-2 yaş arası çocuklarda 0.6°C, iki yaş üzerindekilerde yaklaşık 1°C daha yüksektir. Koltuk altından ölçülen sıcaklık rektal sıcaklıktan yaklaşık 1.0ºC, oral sıcaklıktan ise 0.5 ºC kadar daha düşüktür. Normal vucut ısısı 36.5ºC ile 37.5ºC arasında değişiklik gösterir. Çocuklarda oyun ve beslenme sonrasında, öğleden sonraları vücut sıcaklığıında bir miktar yükselme olabilir. Aşırı giyinme, aşırı fizik aktivite, sıcak hava, dehidratasyon gibi durumlarda hastalık olmaksızın vücut sıcaklığı yükselebilir.

Dil altından ölçülen ısı 37.4ºC-38ºC arasında ise subfebril ateş, 38ºC-38.4ºC arasında hafif ateş, 38.5ºC-39ºC arasında orta derecede ateş, 39ºC-40ºC arasında yüksek ateş, 41ºC ve üzeri ise çok yüksek ateşten söz edilir. Bu değerlere 0.5ºC eklendiğinde rektal ateş, 0.5ºC çıkarıldığında koltukaltı ateş değerleri bulunur.

2- Çocuklarda ateşin ölçülmesinde hangi yöntemler kullanılmalıdır?

Ateş değişik yöntemlerle ölçülebilir.

Koltuk altından

Rektal

Kasık

Timpanal (kulaktan ölçüm)

Oral olarak ölçülür (ağız içinden ölçüm)

0-4 yaş arası ısı rektal olarak ölçülür. Çocuk muayene masasına yan olarak ya da annenin kucağında yüzükoyun yatırılır, derece civalı bölümün sonuna kadar anüse sokulur ve 3 dakika tutulur. Rektal ölçümün diğer yollardan yapılan ölçümlere göre vücut öz ( core) sıcaklığı ile en iyi korelasyon gösterdiği bilinmektedir. Anal lezyonu olan çocuklarda,immunyetmezlikli hastalarda ve pretermlerde ısı rektal yoldan ölçülmemelidir. Aksiller ve dış kulak yolu ile yapılan ölçümler özellikle derinin terli olması ya da termometrenin uygun olarak yerleştirilememesi gibi nedenlerle daha düşük duyarlılıklı bulunmuştur. Oral yoldan ısı ölçümü 6 yaş altındaki çocuklarda klasik termometrenin kırılabilmesi nedeniyle sakıncalı olabilir. Büyük çocuklarda ısı koltukaltı,kasık, timpanal, daha doğru olarak dil altından alınır. Elektronik termometrelerden de yararlanılabilir. Ağız içinden ölçüm yapılırken ölçümden en az 10 dakika önce soğuk ve sıcak yiyecek ve içeceklerin alınmamasına dikkat edilmeli, termometre ağızda dil altına yerleştirilip 2-3 dakika bekletildikten sonra okunmalıdır. Koltuk altından ölçüm termometre 3-5 dakika koltuk altında sabit tutularak ölçüm yapılmalıdır. Çocuğun koltukaltı derisi ıslak ve terli olmamalıdır.

3- Çocukta ateşe yol açan başlıca hastalıklar nelerdir?

►İnfeksiyonlar

Solunum yolu infeksiyonları (soğuk algınlığı, faranjit, tonsillit, otit, sinüzit,krup, herpangina, bronşit, bronşiolit, pnömoni.)

İdrar yolu infeksiyonları

Enterik infeksiyonlar (Akut gastroenterit)

Santral sinir sistemi infeksiyonları (Menenjit, ensefalit)

Döküntülü infeksiyon hastalıkları (kızamık, kızamıkçık, suçiçeği, kızıl) Sistemik infeksiyonlar

Lokalize infeksiyonlar

►Kollajen- vasküler, bağ dokusu hastalıkları (Akut romatizmal ateş, juvenil, romatoit artrit, sistemil lupus eritematosus, kawasaki hastalığı, henoch-Schönlein hastalığı)

►Neoplastik hastalıklar (Lösemi, nöroblastoma, lenfoma)

►Dehidratasyon

►İlaçlar (atropin, salisilat, amfetamin zehirlenmeleri)

►Aşılar

►Nörolojik hastalıklar

►Kan hastalıkları

►Kanamalar

►Çevre sıcaklığının aşırı yüksek olması

İnfeksiyon hastalıkları çocukluk çağında ateş yüksekliğinin en sık rastlanan nedenidir. Çocuklarda çoğunlukla ateş yükselmesine yol açan mikrobiyal ajanın belirlenmesi mümkün olmaktadır. Vücut sıcaklığı yükselmesi kısa süreli olup lokalize belirtiler ile infeksiyonun tanısı konulabilmektedir. Bazı durumlarda ise ateş nedeni olan infeksiyon lokalize edilemez; tanı ancak laboratuvar incelemeler ile konulabilir. Pediatri pratiğinde yüksek ateşi olup ta ateş odağının belirlenemediği hastalar izlem açısından en kritik grubu oluştururlar. Bu grup özellikle 3 ay altındaki ve 3 ay – 3 yaş arası küçük çocukları içine alır. Yenidoğan döneminde ise akut infeksiyon sırasında bebeğin ateşinin yükselmediği, hatta hipotermik olduğu gözlenebilir.

Yaşamın ilk 3 ayı içinde ateş yükseklikleri daha büyük yaştaki çocuklardaki kadar sık değildir. Üç ve 36 ay arası çocuklarda özellikle kış aylarında solunum yolları ve gastrointestinal sistemde viral patojenlerin yol açtığı infeksiyonlara bağlı ateş yükseklikleri ön plandadır.

Yedi ile on gün arası izlendiği halde ateş nedeninin aydınlatılamadığı çocuklardaki klinik, nedeni belirlenemeyen ateş (FUO) olarak nitelendirilir. Nedeni belirlenemeyen ateş olgularında öncelikle infeksiyonlar, kollajen vasküler hastalıklar , başta lösemi ve lenfomalar olmak üzere maligniteler ayırdedilmelidir.

4- Çocukta ateş ne zaman havaleye neden olur? Aileler ne zaman endişenmeli ve çocuğu hemen hekime götürmeli?

Özellikle 39 derece üzeri ateş durumlarında havaleler açısından çok dikkatli olunmalıdır. Bununla birlikte son çalışmalar ateşli havalenin ateşin yükselmeye başladığı dönemde (37.5ºC-38ºC) oluştuğunu desteklemektedir. Ateşli havale 3 ay-5 yaş arası çocuklarda, özellikle 2-3 yaş arası çocuklarda görülür. Ateşin düşürülememesi ve 39ºC üzerinde seyretmesi, ailede ateşli havale öyküsünün olması,çocuğun 2 aydan küçük olması, Bebek veya çocuk sürekli ağlıyor ve inliyorsa, dokunulduğunda huzursuzlanıyorsa, Uyku eğilimi varsa, Cildinde mor döküntüler oluşuyorsa, Zor nefes alıyorsa, Yutkunma güçlüğü varsa, Genel görünümü kötü , Devamlı kusma, diyare varsa ya da çocuğun önceden havale geçirmiş olması durumunda hasta hastaneye götürülmelidir.

5- Çocuğun ateşinin düşürülmesi için evde yapılacak uygulamalar nelerdir?

Ateşi olan çocuklarda alınacak ilk önlem kıyafetlerinin çıkarılmasıdır. Çocuk etraf ısısına göre bazen tamamen soyulur. Ayrıca ılık bir duş aldırılabilir. Ilık suyla ıslatılmış havlular alın, kasık, kol ve bacaklara konulur. Bu önlemlerle sıklıkla ateş düşer. Ayrıca ateşli çocuğun ortam ısısının ayarlanması (20ºC -22ºC), bol sıvı verilmesi ve yeterli kalorinin sağlanması önemlidir. Doktora danışılmadan antipretik ilaçlarve antibiyotik kullanılmamalıdır.

6- Evde soğuk su ve buz ile ateş düşürülmesini öneriyormusunuz?

Ateş düşürülmesinde ılık su (sıcaklığı28ºC -32ºC) kullanılmalıdır. Ilık su yerine soğuk su ve buz uygulaması yapılmamalıdır. Ilık su ile pansuman özellikle ateş düşürücü verildiği halde 1 saat sonra ateşin devam ettiği çocuklarda ve özellikle 6 aydan küçük bebeklerde ateşin medikasyonsuz düşürüleceği durumlarda uygulanmalıdır.Ateşin çok yüksek olduğu durumlarda ve febril deliryum gelişmesi halinde çocuğu rahat ettirmek için ılık pansuman uygulanabilir.

7- Ateş düşürücü ilaç öneriyormusunuz? Hangi etken maddeli ilaçların verilmesi sakıncalıdır?

Antipiretik ilaç kullanımının önerildiği yüksek ateş sınırı 39-39,5 °C dir. Eğer çocuk kendini sıcak ve rahatsız hissediyorsa ve takipne gibi semptomlar varsa daha düşük ateş düzeylerinde de antipiretik ilaç verilebilir. 4 aydan küçük bebeklerde antipiretik verilirken, 3 günden daha uzun süre kontrolsüz ilaç kullanılmamalıdır.

8- Yüksek ateş tedavisinde hekimler nasıl bir yol izliyor?

Dikkatli öykü alınması, çocuğun dikkatli gözlemi ve fizik bakı ateşin etiyolojisini saptamada temel aşamalardır. Ateş nedenin saptanamadığı hastalarda öykü ve fizik bakı değerlendirmelerine göre istenecek tetkikler tanı konmasına yardım etmektedir.

9- Çocukta sık sık ateşlenmeye neden olan bademcik gibi kronik sağlık sorunları varsa öneriniz nedir?

Boğaz enfeksiyonlarında boğaz kültürünün alınması önemlidir. Boğaz kültürlerinde yılda 5 kez veya daha fazla A grubu beta hemolitik streptekok üremesi, çocukta adenoid olması, tonsillerin orta hatta birbirlerine değecek kadar büyük olası ve uykuda solunum duraklamasına sebep olmaları durumunda çocuğun bir KBB uzmanına refere edilmesi gerekmektedir.