Çocuklarda Geçmeyen (Kronik) Öksürük

Öksürük, solunum yolu hastalıklarının en önemli ve en sık görülen şikayetlerinden birisidir. Aslında öksürük, solunum yollarında sekresyonların ve yabancı maddelerin temizlenmesinde önemli rolü olan koruyucu bir reflekstir. Solunum sağlığının korunması açısından öksürmek çok önemlidir. Öksürük çoğunlukla akciğer hastalıklarında görülmekle birlikte reflü, ilaçlar ve kalp hastalıkları gibi akciğer dışı nedenlerle de oluşabilmektedir.

Çocuklarda öksürük genellikle viral enfeksiyonlarla ilişkidir ve çoğunlukla kendiliğinden düzelir. Gribal bir enfeksiyondan sonra öksürük; okul çağı çocuklarının % 35-40’ında 10 güne kadar, solunum yolu enfeksiyonundan sonra okul öncesi çocukların % 10’unda 25 güne kadar uzayabilir. Viral bir enfeksiyondan sonra 2-3 haftalık dönemde öksürük refleksi aşırı duyarlı (hiperreaktif) hale gelir ve koku, egzersiz, ısı değişiklikleri gibi zararsız uyaranlar öksürüğü kolaylıkla uyarır.

Süresine göre öksürük tipleri:

Çocuklarda 2 haftadan kısa süren öksürük, akut öksürük olarak adlandırılır. Akut öksürük, çoğunlukla viral üst solunum yolu enfeksiyonu ile ilişkilidir. Kronik veya geçmeyen öksürük için süre; rehberlere bağlı olarak ;3-12 hafta arasında değişmektedir. Ama çoğunlukla çocuklarda 4 haftadan daha uzun süren öksürük, kronik öksürük olarak adlandırılmaktadır. Bu yüzden 4 haftadan yani yaklaşık 1 aydan uzun süre öksürük şikayeti olan çocuklar mutlaka doktora götürülmelidir.

Çocuklar öksürürken balgam çıkartıyor veya göğsünde/boğazında balgam sesi geliyorsa balgamlı (yaş) öksürük denirken, öksürürken balgam sesi yoksa kuru öksürük adı verilir.

Kronik öksürük tipleri:

1-Spesifik Öksürük: Esasen altta yatan fizyolojik bir nedene (çoğunlukla akciğer hastalığı) bağlı olarak ortaya çıkan kronik öksürüktür.

Çocuklarda en sık spesifik öksürüğe neden olan hastalıklar;

Akciğerlere bağlı nedenler: Astım, akciğer enfeksiyonları (zatürre, bronşit), yabancı cisim aspirasyonu, akciğere tekrarlayan küçük aspirasyonlar (gastroözofageal reflü hastalığı, yutma bozukluğu, larinks hastalıkları), bronşiektazi, eozinofilik akciğer hastalıkları, yer kaplayıcı lezyonlar)

Akciğer dışı nedenler: Kalp hastalıkları, kulak, yemek borusu hastalıkları, ilaçlar, tik öksürüğü, psikojenik öksürük, üst havayolu hastalıkları

Bunlardan özellikle astım, gastrorözofageal reflü ve üst hava yolu hastalıkları (üst havayolu öksürük sendromu) öncelikli olarak araştırılmalıdır.  

2- Spesifik olmayan öksürük:  Yapılan tetkikler sonucunda altta yatan herhangi neden bulunamayan öksürüktür. Genellikle kuru öksürüktür ve spesifik öksürük belirtileri yoktur. Çoğu vakalarda spesifik olmayan öksürük viral enfeksiyonlar sonrası görülür ve artmış öksürük reseptör duyarlılığı vardır. Bu hastaların çoğu kendiliğinden düzelir. 

Kronik öksürüğü olan çocuklarda, bazı klinik ve laboratuar bulgularının varlığında spesifik öksürük nedenleri akla gelmeli ve araştırılmalıdır. Bunlar; 

1. Balgamlı (yaş veya produktif) öksürük

2. Öksürükle birlikte balgamda kan bulunması

3. Hışıltı, nefes darlığı (istirahat halinde veya eforla), göğüs ağrısı varlığı

4. Tekrarlayan akciğer enfeksiyonu

5. Bebeklik döneminde başlaması

6. Boğulur gibi olma sonrasında başlaması

7. Eşlik eden kalp hastalığı, otoimmun, immunolojik, nörolojik ve gelişimsel hastalık

8. Gelişme geriliği, beslenme güçlüğü

9. Kronik ateş

10. Muayenede çomak parmak, vizing (hışıltı), krepitasyon, göğüs duvarı anormalliği

11. Akciğer filmi veya solunum fonksiyon testlerinde anormallik 

Özellikle geçmeyen öksürükle birlikte yukarıdakilerden herhangi birisi olan çocuklar mutlaka doktora götürülmelidir.

Geçmeyen öksürüğün tedavisi altta yatan nedenin tedavisidir. Altta yatan neden bulunmadan geçmeyen öksürüğü olan çocuklara öksürük kesici ilaçlar verilmemelidir.

Evde sigara içmek, tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonlarına yol açarak geçmeyen öksürüğe neden olabilir.  Bu yüzden geçmeyen öksürüklü çocuğu olan ailelerde sigara içilmemelidir.