Çocuklarda Odaklanma Problemi

Tüm çocuklar, özellikle de çok küçük olanlar, yetişkinlere göre daha kısa ilgi süresine sahip olma ve dikkatleri dağılma eğiliminde olsa da bazıları odaklanma ve göreve devam etme konusunda diğerlerinden çok daha fazla sorun yaşar.

Dikkat etmede güçlük yaygın olarak DEHB ile ilişkili olduğundan, bu öğretmenlerin, ebeveynlerin ve klinisyenlerin şüphelendiği ilk şey olma eğilimindedir. Ancak dikkat sorunlarına katkıda bulunabilecek bir dizi başka olasılık vardır. Yanlış teşhisten kaçınmak için, her zaman aşikâr olmayan bu diğer olasılıkların gözden kaçırılmaması önemlidir. Odaklanma problemi yaşayan çocukların bundan en mustarip olduğu alan okul yaşamıdır. Bir çocuğun dikkatini vermekte zorlanmasına neden olabilecek diğer bazı konuların bir kontrol listesi:

• Kaygı

Okulda odaklanmıyor gibi görünen bir çocuk, öğretmenlerin (ve hatta ebeveynlerin) farkında olmadığı kronik endişelere sahip olabilir. Pek çok farklı kaygı türü vardır, ancak ortak noktaları kaygının “beyni kilitlemeye meyilli olmasıdır” ve endişeli çocuklar için okulu zorlaştırır. Ayrılık kaygısı olan bir çocuk, ebeveynlerinin onlardan ayrı olduğu zamanlarda başına gelen kötü bir şeyden öylesine meşgul olabilir ki, okul ödevlerine konsantre olamaz. Bazı çocuklar hata yapmaktan veya kendilerini utandırmaktan son derece endişelidir. Öğretmen onlara seslendiğinde ortadan kaybolmaya çalışabilir, aşağıya bakabilir, gerçekten bir şey yazmasalar bile bir şeyler yazmaya başlayabilir. Onları endişelendiren şeylerden kaçınmak için öğretmenle bağlarını koparmaya çalışıyor olabilirler. Bazen bir çocuğun sınıftaki işini bitirmesi alışılmadık derecede uzun zaman aldığında, bunun nedeni hayal kurması değil, işleri tam olarak doğru şekilde yapmasını gerektiren mükemmeliyetçilikle mücadele etmesi olabilir. Ya da ödevini teslim etmezse, bunu yapmadığı için değil, yeterince iyi olmadığından endişe ettiği için olabilir.

• Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

Genellikle ilkokul yıllarında başlayan OKB'si olan çocuklar, ek bir dikkat dağıtıcı kaynağa sahiptir: Sadece takıntılı düşüncelere sahip olmakla kalmaz, aynı zamanda kötü şeylerin olmasını önlemek için ritüel veya zorlama yapmaları gerektiğini hissederler. OKB'si olan bir çocuk kompülsif bir şekilde masasının üzerine bir şeyler dizebilir veya kafasına dokunabilir ya da belirli aralıklarla sayı sayıyor olabilir. Ya da ellerini yıkamak için tuvalete gitme ihtiyacına odaklanmış olabilir.

Bir çocuk, korkunç bir şeyin olmasını önlemek için sınıfta oturup bir şeyi düzeltmeye ihtiyaç duyma konusunda takıntılı olabilir. Sonra öğretmen onu çağırır ya da sorunun cevabını bilmediğinde, dikkat etmiyormuş gibi görünür, ama gerçekten takıntılı olduğu içindir. OKB'si olan çocuklar genellikle semptomlarından utandıklarından, okuldayken dürtülerini gizlemek için büyük çaba sarf edebilirler. OKB'nin farkında olmayan bir öğretmen için dikkat dağınıklığı DEHB gibi görünebilir, ancak değildir.

• Stres veya Travma

Çocuklar ayrıca travmadan etkilendiklerinde dikkatsizlikten muzdarip görünebilirler. Şiddete veya diğer rahatsız edici deneyimlere tanık olan çocuklar, dikkatlerini vermekte güçlük çekebilir ve sürekli bir güvensizlik hissedebilirler. Ev yaşamları akut stres içeren çocuklar bu semptomları ve hatta travma sonrası stres bozukluğunu geliştirebilir.

• Öğrenme Bozuklukları

Bir çocuk her yere bakıyor gibi göründüğünde, ancak kitabın sayfalarına bakması gerekiyorsa, olası bir başka neden de öğrenme bozukluğu olmasıdır.

Tanı konulmamış disleksisi olan çocuklar, diğer çocukların yapabileceklerini yapamadıkları için hayal kırıklığına uğrayabilir veya utanabilirler ve bu gerçeği örtbas etmeye kararlı olabilirler.

Gerçekten bu belirtiler DEHB midir?

Tipik aralığın dışında kalan dikkatsizlik, dürtüsellik ve hiperaktivite DEHB'nin üç temel semptomundan biridir. Bazı çocuklar sadece dikkatsiz semptomlar gösterirler. Ancak bir DEHB tanısı, yalnızca öğretmen raporlarına veya çocuk doktoruna yapılan bir hızlı ziyarete dayanarak yapılmamalıdır.

Doğru bir teşhis koymak için bir klinisyen, siz, diğer bakıcılar ve öğretmenler dahil olmak üzere çocuğunuzu gözlemleyen birkaç kişiden bilgi toplamalıdır. Ebeveynlerden ve öğretmenlerden semptomların sıklığını doğru bir şekilde değerlendirmek için bir derecelendirme ölçeği doldurmaları istenmelidir. Davranış uzun bir süre devam etmeli ve birden fazla ortamda- örneğin hem evde hem de okulda gözlemlenmelidir. Ve klinisyenler davranışının diğer olası nedenlerini dikkatlice dışlamalıdır.

Bir çocuğun dikkatini verme yeteneğinin, kendi sınıfındaki herkesle değil, kendi yaşındakilerle karşılaştırılması da önemlidir. 

Odaklanma Sorununda Dikkat Edilecek Bazı Belirtiler

Sürekli Uzaklara Dalmak: Çocuğunuz ev ödevi veya ev işleri gibi bir faaliyetle meşgul olması beklenirken sürekli olarak pencereden veya uzaklara bakmaktadır.

Bir Düşünce Sıralaması Sağlayamama: Çocuğunuz bir hikâye anlatırken, genellikle karmaşıktır ve bilmeden ilgisiz hikayelere atlar. Hikâyeyi bir şey kesintiye uğratırsa, çocuğunuz hikâyenin nerede kaldığını hatırlamakta zorlanır.

Yönergelerin Tekrarlanması: Çocuğunuz bir görevi yerine getirirken dikkati dağılır ve kendisinden neyin gerekli olduğunu hatırlamak için talimatları tekrarlamanıza ihtiyaç duyar.

Bir Seferde Tek Göreve Odaklanamama: Çocuğunuz çalışırken, birden çok konuda az miktarda iş yapar, ancak tamamlanana kadar tek bir göreve odaklanamaz. Çocuğunuz bu eğilimi çoklu görev olarak gösterebilir.

BİR Görevi Bitirmek İçin Çok Zaman Harcama: Çocuğunuz, dikkati dağıldığı için bir etkinliği tamamlamak için gereken sürenin iki veya üç katını alır.

"Budala" veya "Sersem" Hissetmek: Çocuğunuz sürekli kendisine kızar ve hiçbir şey yapamayacakmış gibi hisseder. Çocuğunuz bu konsantrasyon sorunları ile uğraşırken kendisini suçluyor olabilir ve bu da düşük özgüvene neden olabilir.

Heyecan: Çocuğunuzun ödev yapmak için otururken veya sınıfta her zaman uğraşacak bir şeyi vardır. Yemek kapları, bardaklar veya kurşun kalemler gibi nesneler bile kullanılmadıklarında oynanır.

Görevleri ve Eşyaları Düzenleyememe: Çocuğunuz, zamanını ve eşyalarını organize etmek zorunda kaldığında telaşlanır. Sabah hazırlanırken sık sık bunalmış veya telaşlanmış hisseder, sürekli eşyalarını kaybeder ve ne yaptığını veya üzerinde çalıştığını unutur.

Konuşulduğu Zaman Dinliyormuş gibi Görünmeme: Doğrudan çocuğunuzla konuşurken, söylediklerinize tepki vermiyor gibi görünür. Bunun yerine, siz konuşurken odadaki diğer şeylere bakabilir. Çocuğunuzun, sizin (veya başkalarının) ona söylediklerine olan ilgisini hızla kaybettiğini hissedersiniz. 

Odaklanma Problemi Yaşayan Çocuğa Nasıl Yardım Edilebilir?

Çocuğunuza odaklanmasına yardımcı olmanın birçok yolu vardır. Evde gördüklerinizle ilgili not almak, başlamak için iyi bir yerdir. Çocuğunuzun neden mücadele ettiği konusunda size daha iyi bir fikir verebilir. Bir süre devam eden bir düzen varsa, biriyle konuşmak isteyebilirsiniz. Çocuğunuzun öğretmeni ve sağlık hizmeti sağlayıcısı iki büyük bilgi ve tavsiye kaynağıdır. Nasıl yardımcı olabileceğiniz konusunda önerileri olabilir. Çocuğunuza neler olup bittiğinden emin olmasanız ve odaklansanız bile, yine de evde beceriler geliştirmek için çalışabilirsiniz. Çocuğunuzun odaklanmasını geliştirmenin yollarını keşfedin.

Yapabileceğiniz en önemli şeylerden biri, çocuğunuza odaklanmada sorun yaşamanın yaygın olduğunu ve utanılacak bir şey olmadığını bilmesini sağlamaktır. Çocuğunuza herkesin bir şeyle mücadele ettiğini ve bunda bir sorun olmadığını hatırlatın. Çocuğunuzun sahip olduğu güçlü yönler hakkında konuşun. Çocuğunuzun yaşadığı zorluklar konusunda açık olmak da önemlidir. Odaklanmayla ilgili sorun hakkında nasıl konuşulacağına dair ipuçları alın.