Çocuklarda Teknoloji Kullanımı Nasıl Yönetilmelidir?

Günümüzde teknolojik aletlerin kullanımı hayatın her alanında hem işimizi kolaylaştırıyor hem de hayatımızı ele geçirme noktasına gelerek bize birtakım zorluklar yaşatabiliyor. İşimizi kolaylaştırma ve hayatımızı ele geçirme arasında bu dengeyi nasıl kurabiliriz? Daha da önemlisi çocukların teknoloji kullanımı üzerindeki bu dengeyi nasıl yönetebiliriz?

Özellikle pandemi gibi günümüz koşullarında, teknoloji kullanımının boyutu çocuklar için sınırı aşarak, problemli hale gelmeye çok müsait olmaktadır. Çocukların sosyal hayattan kopması, fiziksel aktiviteden uzak kalması bu durumu pekiştirmektedir. Peki bunun önüne geçmek için ebeveynler ne yapmalıdır?

Çocuk gelişiminde her konuda olduğu gibi bunda da ebeveynin rol model olması büyük önem taşıyor. Çocuğun hayatında, telefon bilgisayar tablet vb. ürünlerin birinci sırada yer almasını istemiyorsanız, bunu ebeveyn olarak sizler de ona göstererek yapmalısınız. Anne ve babanın da teknolojik aletlere gömüldüğü bir aile ortamında çocuktan farklı bir şey beklemek, çok da mümkün değildir. Örneğin, işten eve geldiğinizde telefonu bir kenara bırakarak çocuğunuzla bir süre vakit geçirmek, evde herkesin telefon, bilgisayar, televizyondan uzak durarak beraber vakit geçirdiği zamanlar yaratmak, ya da dışarıda sosyalleşecek, fiziksel aktivite yapılacak ortamlarda beraber vakit geçirmek önemlidir.

Teknoloji kullanımı tamamen engellenemez ancak ihtiyaç doğrultusunda kısıtlanmalıdır. Çocuğun yaşına ve okuldan geriye kalan boş zamanına göre belirlenecek bir zaman dilimi olmalı ve iki ebeveyn de bu zaman dilimine uyma konusunda aynı yaklaşımı sürdürmelidir. Bu tür sınırlamaları koyarken, aileler başlangıçta zorlanabilmekte ancak istikrarlı ve kararlı bir duruş sergiledikleri takdirde başarı elde edebilmektedirler. Burada önemli olan nokta, sınır koyarken çocukla inatlaşmamak, yasaklama mantığı gütmeden bunun gereklilikleri konusunda kendisine bilgi vermektir. Teknolojiden uzak kalacağı zamanlar için alternatif aktiviteler bulmak da düşünülebilir. 

Kısıtlama getirmeyi kolaylaştıran yollardan birisi de, evde teknolojik aletlerin çocuğun kullanımına özel alanlarda olması yerine ortak alanlarda olmasıdır. Örneğin bilgisayarı odasında tutmak yerine salonda tutmak, böylece kontrollü kullanımı desteklemek bir alternatiftir. Telefon, tablet vb. üzerinde bazı uygulamalarda zaman sınırı bulunmaktadır, çocuğun yaşına uygun bu sınırlamalar da kullanılarak kendisinin de zaman kontrolünü yapabilmesi sağlanabilir. 

Çocuğa sınır koyarken, yaşı, kişiliği, teknolojiyi en çok kullandığı alanlar vb. göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuk en çok sosyal medyada mı zaman geçiriyor, yoksa oyun mu oynuyor, online oyunlar mı oynuyor, dizi / film mi izliyor? Bunların hepsine uygun farklı müdahale gerekir. Örneğin online oyun oynayan ve burada saatlerce vakit geçiren bir çocuğa sınır koymaya çalışırken bir anda “günde yarım saat oyun oyna” demek çok gerçekçi olmayacaktır. Azaltarak ve oynadığı oyunun süresine de uygun bir zaman dilimini çocukla beraber belirlemek daha işlevsel olacaktır. Tabiki bütün bunlarla beraber, gerek oyun gerek sosyal medya / dizi, film vb. olsun girilen içeriklerin çocuğun yaşına uygunluğu ebeveyn tarafından kontrol edilmeli ve uygunsuz bir içerik söz konusuysa zaman kısıtı gözetmeksizin müdahale edilmelidir. Burada bahsedilen uygunsuz içeriği bulunmayan konular içindir.

Her konuda olduğu gibi teknoloji kullanımı konusunda da çocukla iletişim halinde olmak çok önemlidir. İzlediği / oynadığı bir şekilde maruz kaldığı içerik hakkında ebeveynlerin bilgisi olmalıdır. Sürekli oynadığı bir oyun varsa ebeveyn de o oyun hakkında bilgi edinmelidir. Sürekli izlediği bir dizi varsa, ebeveyn de izlemelidir. Dahası bu içerikler hakkında çocukla sohbet etmek önemlidir. O oyundaki hangi karakteri seviyor, neden seviyor, onunla ne yapmayı seviyor, neden bu oyun ilgisini çekiyor, bu dizi / filmdeki hangi karakteri kendisine yakın buluyor? Bu gibi sorularla çocuğun ilgi duyduğu içeriklere dair konuşulmalıdır. Böylece hem pasif bir teknoloji kullanımının önüne geçilmiş olur hem de çocuğun iç dünyası hakkında bilgi edinilmiş olur. 

Yaşlara göre dikkat edilmesi gerekenler

0-3 yaş: Ekrandan mümkün olduğunca uzak olmalıdır.

3-4 yaş: Günde en fazla 1 saat ekran süresi olmalıdır. Bu sürede maruz kalınan içerik hakkında çocukla konuşulmalı, somut ve soyut kavramlara değinilmelidir. Pasif bir şekilde izleyici olmaması önemlidir. 

5-6 yaş: Tek başına teknolojik aletler ile vakit geçirmemelidir, ilgilenilen içerik mutlaka kontrol edilmelidir. Odasına bilgisayar, tablet vb. konulmamalıdır, ortak alanda kontrol altında ve sınırlı kullanımına izin verilmelidir. 

7-8 yaş: Ekranda görülen her şeyin gerçek olmadığı anlatılmalıdır. Kendisini rahatsız eden içeriklere maruz kalırsa gelip söylemesi konusunda cesaretlendirilmelidir. Kontrollü ve denetim altında kullanıma devam edilmelidir. 

9-10 yaş: Bu yaşta çocuklar kendilerine ait telefon, tablet, bilgisayar isteyebilirler. Özellikle telefon kullanımı mümkün olduğunca ertelenmelidir çünkü telefon sürekli elinin altında sınırsız bir internet kullanımı demektir ve zararlı içeriklere erişim riski bulunmaktadır. 

11-12 yaş: Bu yaşta çocuklar daha bağımsız hareket etmek isterler ve hareketlerini denetlemek ve gözetlemek daha zorlaşır. Bu nedenle sorumluluk almayı öğretmek gerekir. İnternetin zararlı içerikleri ve aşırı kullanımından dolayı yaşayabileceği sorunlar hakkında bilgi verilip, neden sınırlanması gerektiği anlatılıp ortak bir sınırlama alanı oluşturabilirsiniz. Yasaklamalar, daha çok sınırı aşmasına sebep olacağı için çocukla bu konuda doğru iletişim kurulması önemlidir.