Damar sertliğine bağlı tıkanıklık ve daralmalar

• Damar sertliğine bağlı tıkanıklık ve daralmalar

Damar sertliği ( ateroskleroz ) hastalığına bağlı olarak vücüdumuzdaki atardamar sisteminin dejenerasyonu oluşur. Bu dejenerasyon sonrasında damar duvarlarında kireç ve yağ tabakaları birikerek damarın iç boşluğunu önce daraltan, hastalığın ilerlemesi ile tamamen tıkayan bir süreçtir. Damar sertliği hastalığı genelde ileri yaşlarda ( 50 yaş üstü) ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastalığın ortaya çıkışındaki en önemli faktörler hipertansiyon, şeker hastalığı, kan yağlarındaki yükseklikler, nikotin bağımlılığı ve ailede bu hastalığın olması ile genetik geçiştir. Vücutta bu hastalıktan en sık olarak etkilenen bölgeler bacakları , kalbi ve beyni besleyen atardamarlardır.

Bacakları besleyen sistemdeki daralmaların derecesi ve tıkanıklıkların yerleşim yerlerine göre şikayetler değişkenlik göstermektedir.

Başlıca şikayetler;

1-Yol yürüme ile gelen ağrılar; Daralmış veya total olarak tıkanmış bölgeye yeterli düzeyde oksijenlenmiş kanın gönderilememesi nedeni ile ortaya çıkan beslenme bozukluğuna bağlı olarak ilgili bölge kaslarında oluşan kramp tarzı ağrılardır. Örneğin karın içinden geçerek kasık bölgesine ulaşan damarlardaki daralmalar kalça ve üst bacak kaslarında efor esnasında kramplar oluşturur iken üst bacaktan geçip diz altı bölgeyi besleyen damarlardaki bir daralma veya tıkanıklık alt bacakta baldır kaslarında kramp ve ağrıya yol açar. Daralma ve tıkanıklık ne kadar ilerlemiş ve yaygın ise ağrıların başlama mesafesi o kadar kısadır.

2-İstirahat halinde dahi gelen ağrılar; Bu belirti hastalığın ileri safhalarında ortaya çıkmaktadır. Bacakların beslenmesi o derece bozulmuştur ki Hiçbir efor sarfedilmemesine rağmen istirahat halinde bile gerekli oksijenlenmiş kanın dokulara ulaşamaması nedeni ile tüm gün devam eden bezdirici yıpratıcı tarzda ağrılardır. Hastalar genelde bacaklarını sarkıtarak yer çekimi etkisi ile kanlanmanın biraz daha fazla olup ağrıların nispeten daha az olmasına bağlı olarak geceyi yatak kenarında veya koltukta oturarak uykusuz ve ağrılı olarak geçirirler.

3-Ayaklarda açılan yaralar, Gangren; Bacağın ve ayakların beslenmesinin ileri düzeyde bozulmasına bağlı olarak artık doku bütünlüğü muhafaza edilemez veya travma, kesi gibi bir sebeb bağlı olarak açılan bir yara iyileşmez ilerler pis kokulu gangrene yol açar. Artık kısmi veya total uzuv kaybı kaçınılmazdır.

Tanı yöntemleri nelerdir; Hastalığın tanısı öncelikle hastanın şikayetlerinin irdelenmesi ve nabız muayenesi ile konur. Muayeneden başka yardımcı tanı araçlarıda mevcuttur bunlar; Doppler Ultrasonografi, MR ve Bilgisayarlı tomografi ile yapılan Anjiografilerdir.

Geçmiş yıllarda standart olarak uygulanan damar içine girilerek yapılan anjiografiler artık tanısal amaçlı olarak bu metodların yetersiz kaldığı küçük bir hasta grubunda uygulanmaktadır.

• Tedavi seçenekleri nelerdir?

Hastalığın evrelerine göre etkileri de farklı olduğundan tedaviside kişiye özel olarak farklılıklar gösterebilmektedir.İstirahat ağrısı, ayakta bacakta gangren veya iyileşmeyen yara varlığında uzuv ve belkide yaşam kaybı tehlikesi olduğundan kanlanmayı arttıracak müdahaleli bir tedavi mutlaka gereklidir.

Ancak belirgin şikayeti olmayıp rutin kontrollerde tespid edilmiş hastalar veya yol yürüme ile gelen ağrısı dışında şikayeti bulunmayan hastalarda etkilenen faktör yaşam kalitesi olduğundan hastalar yaşlarına, sosyal yaşam şartlarına, yaşamının hastalıktan ne kadar etkilenip etkilenmediğine göre değerlendirilip her hastaya farklı bir tedavi düzenlenebilmektedir. Örneğin 65 yaşında emekli köyde yaşayan ve 200 mt civarı bir efor sonrasında bacağında durup dinlenmesini gerektirecek bir ağrısı olan bir kişi ile şehirde yaşayan aktif olarak çalışan 55 yaşında yine 200mt de başlayan ağrısı olan bir kişinin aynı şikayetler ile yaşam kalitesinin farklı oranlarda etkilenmesi mevcuttur. Köyde zaten yaşamı 400-500 mt lik bir mesafelerde geçen hastaya daha destekleyici medikal tedaviler önerilebilir iken diğer hastaya müdahaleli tedaviler önerilebilmektedir.

Medikal tedavi ve egzersiz ; Hastalık kolestrol yüksekliği, hipertansiyon , diyabet gibi bir takım yandaş hastalıklarıda beraberinde barındırabildiğinden bu hastalıklar açısından değerlendirilmeli ve var olan bu hastalıklara karşı tedaviler başlanmalıdır. Bunlara ek olarak tıbbi olarak etkinlikleri ispatlanmış olan kılcal damarların çaplarını ve sayılarını arttıran ilaçlar, daralmış zeminlerde oluşabilecek ani tıkanıklıkları engellemek açısından kan sulandırıcı ilaçlarda tedaviye eklenmektedir.

Hastalığın başlıca faktörlerinden biri olan nikotin bağımlılığından dolayı tüm tütün ürünlerinin kullanımı kesilmesi hastalığın iyileşme sürecini hızlandırdığı gibi ilerlemesinide yavaşlatmaktadır.

Düzenli yürüyüş egzersizleri; Günlük olarak yapılacak düzenli yürüyüş egzersizleri 3-6 ay içinde etkilerini göstererek mevcut ağrısız yürüme mesafelerini uzattıkları bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Tam tersine ağrı nedeni ile yürümenin azaltılması ise hızla ağrısız yürüme mesafesinin kısalmasına yol açmaktadır.

Müdahaleli tedaviler; operasyon veya anjiografi eşliğinde balon ile genişletme ve/veya stent yerleştirilmesi

Balon ile genişletme ve Stent yerleştirilmesi; Daha önceden ilgili tanı yöntemleri ile daralmış veya kısa uzunlukta ( 5cm den kısa) tıkanıklığı gösterilmiş atar damar bölgelerine anjiografi eşliğinde yapılan müdahalelerdir. Dünyada ve ülkemizde sık olarak uygulanan etkili bir tedavi yöntemidir. İşlem esnasında daralmış veya tıkanmış damar bölgesi ince tel sistemleri ile geçilip darlığın yerleşim yeri ve uzunluğuna bağlı olarak aynı tel sistemi üzerinden bölgeye ulaştırılan balon sistemleri ile genişletme veya ilgili bölgeye gergin ve dayanıklı maddelerden imal edilmiş kafesler (stent) yerleştirilir kontrolü yapılmasını müteakiben tel sisteminin çıkarılıp hastanın bazen 1 gece bazende 6-8 saat istirahati sonrası evine gönderilebildiği yöntemlerdir

Operasyonlar: Uzun tıkanıklıkları olan stent yerleştirmenin mümkün olmadığı veya stent sonrası tekrarlayan durumlarda başvurulan yöntemlerdir Ana olarak iki tip operasyon tekniği vardır; bypass ve plakların temizlenmesi operasyonu

Bypass cerrahisi; tıkalı bir bölgenin alt ve üct ucunu birleştirerek yeni oluşturulan bir yan yol ile uzuva veya organa tekrar kan dolaşımın sağlanmasına yönelik yapılan bir operasyon tipidir. Bacaklarda ve karın içinde bypass cerrahis uygular iken vücudun kendisinden alınan veya sentetik olarak üretilmiş insan bedenine uyumlu materyallerde yapılmış suni damarlardan faydalanılır. Doğal olarak operasyonun başarısı tıkanıklığın uzunluğuna , yerleşim bölgesine, kullanılan materyale ve cerrahın tecrübesine göre değişkenlik göstermekle birlikte tüm bu faktörlerin doğru seçimi sonrası uzun yıllar uzuv kaybını önleyici ve yaşam kalitesini yükseltici sonuçları olan bir metodtur.

Plakların temizlenmesi ( endarterektomi) cerrahisi; Yine stent yerleştirilemeyecek bölgelerde var olan kısa tıkanıklıklar veya darlıklarda; etkilenen damarın açılıp daraltan veya tıkayan plakların damar duvarından temizlenip çıkarılması işlemidir. Lokal anestezi ile de yapılabilen etkili ve uzun dönem sonuçları tatmin edici bir yöntemdir.