Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Davranışlarını düzenleme yeteneğinin gelişimsel bozulmasıdır. Ancak halk arasında yaramaz ve terbiye edilmemiş çocuklar için sıklıkla kullanılır. Hiperaktivite ne terbiye ne de yaramazlıkla açıklanabilir. Aileyi ve okulu ilgilendiren yönleriyle daha çok bir eğitim-öğretim sorunu olarak
karşımıza çıkmaktadır. Ancak günümüzde yetişkinlikte de bunu görmekteyiz. Davranışları bir plan yaparak düzenleyeme ve odaklanamama durumu olarak karşımıza çıkmaktadır. Her yaşta zorluk çıkarır.

DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’na göre;
Aşağıdaki dikkatsizlik semptomlarından altısı (ya da daha fazlası) en az 6 ay süreyle uyumsuzluk doğurucu ve gelişim düzeyiyle uyumsuz bir derecede sürmüştür.
– Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar.
– Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür.
– Çoğunlukla yönergeleri izleyemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri ya da iş yerindeki görevlerini tamamlayamaz.
– Çoğunlukla üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemede zorluk çeker. 
– Çoğunlukla, sürekli zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almada isteksizdir. 
– Çoğunlukla üzerine aldığı görevler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (örneğin; oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç gereçler). 
– Çoğunlukla dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır. 
– Günlük etkinliklerinde çoğu zaman unutkandır. 

Aşağıdaki hiperaktivite-dürtüsellik semptomlarından altısı (ya da daha fazlası) en az altı 6 süreyle uyumsuzluk doğurucu ve gelişim düzeyine aykırı bir derecede sürmüştür
– Çoğu zaman kıpır kıpırdır ya da oturduğu yerde kıpırdanıp durur. 
– Çoğu zaman oturması beklenen diğer durumlarda oturduğu yerden kalkar. 
– Çoğu zaman uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır (ergenlerde ya da erişkinlerde öznel huzursuzluk duyguları ile sınırlı olabilir). 
– Çoğu zaman sakin bir biçimde boş zamanları geçirme etkinliklerine katılma ya da oyun oynama zorluğu vardır.
– Çoğu zaman çok konuşur ve hareket halindedir. 

Dürtüsellik
– Sorulan soru tamamlanmadan önce cevabı verir. 
– Genellikle sırasını bekleme güçlüğü vardır. 
– Çoğu zaman başkalarının sözünü keser ya da yaptıklarının arasına girer.
– Bozulmaya yol açmış olan bazı hiperaktif-dürtüsel semptomlar ya da dikkatsizlik semptomları 12 yaşından önce de vardır.           
– İki ya da daha fazla ortamda semptomlardan kaynaklanan bir bozulma vardır.          
– İşlevsellikte klinik açıdan belirgin bir bozulma olduğunun açık kanıtları bulunmalıdır.       

   
Çevresel Etkenler
– Gebeliklerinde sigara ve alkol kullanan annelerin çocuklarında DEHB bulunma riski artmaktadır.
– Hamilelik döneminde hastalıklara ve travmaya uğrayan annelerin çocuklarında DEHB olma olasılığı sağlıklı bir hamilelik geçirenlerden daha fazladır.
– Erken doğum, doğum sırasındaki sorunlar, doğumdan sonraki dönemde travma, hastalık ve kurşun gibi zehirli maddelere maruz kalma, DEHB riskini artırabilen etkenlerdir. 

Biyolojik/Nörobiyolojik Kuramlar
– Bozukluğa yönelik bir yatkınlık kalıtım yoluyla aktarılabilir. Yapılan araştırmalarda, DEHB olan çocukların yakın akrabalarından en az birinin de aynı sorunla yaşadığı belirlenmiştir.
– Goodman ve Stevenson (1989) yaptıkları çalışmada hiperaktivite tanısı alan tek yumurta ikizlerinin %51’inde ve çift yumurta ikizlerinin %33’ünde klinik açıdan eş zamanlı oluş bulmuştur.

Tanı Koyma Süreci:
– Aile ve çocukla ilk görüşme ve bilgi alma ve Okuldan bilgi alma: Çocuğun zamanının önemli bir bölümü okulda geçmektedir ve böylelikle dikkat eksikliği en belirgin olarak okulda yaşanır. Okul çağındaki bir çocukta DEHB tanısı koyabilmek için öğretmenlerden bilgi alınması çok önemlidir. Belirtiler her ortamda görülmeyebilmektedir. Bu nedenle çocuğu
değerlendirirken hem okul hem de ev ortamına ilişkin bilgi almak; bu bilgileri de diğer kaynaklardan yardım alarak değerlendirmek ve belirtilerin başlama zamanını ayrıntılı bir şekilde öğrenmek önemlidir. DEHB yakınmaları ile değerlendirilen çocuklarda, DEHB’ye ikincil gelişen davranış sorunları olabileceği gibi kaygı ve/veya duygudurum bozuklukları da gelişebileceği unutulmamalıdır.