Dikkat ve Konsantrasyon

Dikkat ve konsantrasyon becerisi günlük hayat akışında her bireyin ihtiyaç duyduğu yaşamsal bir beceridir. Yapılacak bir iş ya da tamamlanacak bir görev üzerinde iç ve dış uyaranların etkisi altında kalmadan, yapılacak şeye seçici olarak odaklanabilmek ve bu odağı sürdürebilmeyi içerisinde barındırır. Dikkat ve konsantrasyon, dikkatimizi ihtiyacımız olan uyaranlara yönlendirebilmeyi ve günlük akıştaki süreci takip edebilmeyi, verimli bir biçimde performans sergilemeyi sağlar.

Konsantrasyon başka uyaranlardan etkilendiği zaman akla gelen düşünceler ya da görseller ile zihin farklı durum ve olayları düşünmeye başlar. Odak noktası yapılan iş olmaktan uzaklaşır, zihinsel olarak hatıralar ve hayaller içerisinde olma hali söz konusu olur.

Günlük hayat akışında yoğun bir rutine sahip olmak bazen aynı anda birden fazla işe birlikte odaklanmayı gerektirebilmektedir. Bu durum ise tam anlamıyla odaklanılmış ve görevin gerekliliklerinin yeterli bir performans ile nitelikli bir iş çıkarabilmeye nadiren neden olur. Bir konuşma yaparken, telefon ile ilgileniyorsanız, hareket halindeyken bir şeyler izlemeye çalışıyorsanız, temelde yarım bir dikkat ile bir iş gerçekleştirmeye çalışıyorsanız zihninizin odaklanma, konsantre olma becerisi bu durumdan etkilenecektir.

Konsantre olarak dikkati sürdürme becerisinin etkilendiği başka durumlar da söz konusudur. Fiziksel yorgunluk, gürültülü ortamlarda çalışıyor olmak, hayallere dalmış bir biçimde kendi kendimizle meşgul olmak, duygusal olarak zorlanılan bir durumda olmak, yoğun stres ve kaygı hissetmek, yoğun rutinlerden bunalmış hissetmek, hedef belirlememek, yapılması gereken işi netleştirmemek gibi durumlar da odaklanmayı ve etkili bir biçimde dikkat göstermeyi, bunu sürdürmeyi zorlaştıran bazı etkenlerdendir. Yapılması planlanan görev ile ilgili olarak belli bir motivasyona sahip olmak önemlidir. Bireyler kendileri için önemli olmayan durumlarla ilgili bir motivasyon ve gerçekleştirmeye yönelik bir güdü hissetmezler. Bu durumu desteklemek adına görevin anlamı, kişiye katabilecekleri, bunun sonucunca öğrenmiş olacağı şeyler ve bunların kullanım alanlarına dair sohbet etmek anlamını bulmayı desteklemek oldukça kıymetlidir. 

ÇOCUKLARDA DİKKAT VE KONSANTRASYON BECERİSİNİ DESTEKLEMEK İÇİN 

YAPILABİLECEKLER

• Çalışma alanından yapılacak göreve ait olmayan materyallerin kaldırılması,

• Çocuğunuzun dikkat göstermesi gereken görev ve etkinliklere daha fazla ilgi duyduğu, beceri ve bilgisinin daha güçlü olduğu alan ile başlıyor olması,

• Hedef belirlemeyi öğreniyor ve deniyor olması,

• Yapılacak olan çalışmanın tahmini olarak ne kadar sürebileceği, hangi sıralama ile yapmak istediği hakkında sohbet etmek ve etkinlik sonunda başta tahmin edilen durumlarla ilgili konuşuluyor olması,

• Duygusal olarak çocuğun zorlandığını hissettiğiniz durumlarda ne ile ilgili endişelendiğini anlamaya çalışmak ve bu konu hakkında hızla yönlendirme yapmadan, çocuğun duygusunu anlayarak ebeveynlere benzer durumlarda iyi gelenler hakkında sohbet ediliyor olması,

• Yapılacak işin en baştan en sona tek seferde tamamlanması beklentisinden uzaklaşarak, tahmini dikkat süresinin el verdiği ölçüde çocuğa özgü olarak yapılacak işin bölünüyor ve aşamalandırılıyor olması (ev çalışmasında 5. soruya kadar yapıp bir bardak su içmek, anne babaya öğrendiklerini söylemek ve sonra devam etmek vb.),

• ‘Ben bir şey fark ettim: sen başlarda 5. Soruya gelene kadar çok sıkılıyor ve hareket etmek istiyordun ama artık 5. soruya kadar sabredebiliyor hatta 6. soruya geçebiliyorsun ve dikkatini daha fazla odaklayabiliyorsun, sen neler fark ettin?’ gibi geri bildirimlerle çocuğun çabasının ve gösterdiği gelişmesinin fark edilerek ifade ediliyor olması,

• Yaşa uygun eğlenceli etkinliklerle de becerilerin destekleniyor olması (yapboz, kutu oyunları, mikado çubukları, farklılıkları bulmaya yönelik etkinlikler, metnin içerisindeki belli harfleri işaretlemesini istemek vb.),

• Bir beceriyi geliştirmek ve güçlendirmek için tutarlı çalışma ve bir süreye ihtiyaç olduğunun hatırlanıyor olması destek sağlayabilecek tutumlar ve durumlardır.

Başlangıçta zamanı yönetmekte zorlanan, henüz ders çalışma becerisini kazanmakta olan çocuklar için 10-15 dakikalık kum saatleri alarak o saat bitene dek etkinlik başında kalması üzerine anlaşma yapmak ve ardından kısa bir mola ile devam edilmesini teşvik etmek yardımcı olabilen diğer bir durumdur. Kum saatinin süresi çocuğun dikkat gösterebildiği ortalama süre gözlenerek karar verilmesi ve oradaki becerisi güçlendiğinde kum saatinin adım adım büyütülmesi önemlidir. Bazı zamanlarda bahsedilen durumun tam tersi olarak hızlıca görevi tamamlama isteği dikkat dağılmaları yaşama hali de karşılaşılan bir durumdur. Burada kum saatini tam tersi nitelikte kullanmak, 10 soruyu 5 dakikada tamamlıyorsa, 10 dakika dolmadan/ kum saati bitmeden, 11. soruya geçmemek ve tekrar kontrol etmesini teşvik edecek şekilde destek sağlamak önemlidir.

Ancak ebeveynlerin desteklerine karşın, çocukların bazen dikkatini toparlamakta, sürdürmekte zorlanmaları devam edebilir. Çocuğunuz başlanan işleri tamamlamadan farklı şeylerle ilgilenmeye başlıyor, sıklıkla eşyaları kaybolmaya devam ediyorsa, başkasını dinlemekte zorlanıyorsa, ayrıntıları kaçırıyorsa, unutkanlıkları oluyorsa, sıklıkla hata yapmaya devam ediyor çabalarınız sonuçsuz kalıyorsa uzman görüşü almak oldukça önemlidir.