Dudak-Damak Yarığı

Dudak-damak yarıklı bebeği bulunan değerli aileler;

Bu makalenin amacı; size dudak-damak yarıklı bebeklerin tedavi süresince sizleri nelerin beklediğine dair bilgi vermektir. Biz dudak-damak yarıklı bebeklerin tedavisine gönül vermiş hekimler olarak biliyoruz ki; sizlerin en büyük kaygıları tedavi sürecinde bulunan belirsizliklerdir. Ailelerin, hastalığın çözümü hakkında yeterince bilgi sahibi olduklarında kaygıları azalacaktır. Bazı hastalarda dudak ve damak yarığı beraber görülebildiği gibi bazı hastalarda sadece dudak yarığı bazılarında ise sadece damak yarığı görülebilir. Bu makalede, dudak yarığı ayrı damak yarığı ayrı ele alınmıştır.

Dudak Yarığı

Dudak Yarığı nedir? Ne sıklıkta görülür?

Dudak yarığı, bebeğin anne karnında üst dudak ve burun tabanı arasındaki birleşmenin gerçekleşmemesi sonucu oluşur.Dudak yarıklı bebeklerde problem, hem dudakların birbirinden ayrı olması, hem de bu bebeklerinburunlarında şekil bozukluğu bulunmasıdır. Dudak yarığı toplumda 1000 canlı doğumda bir görülen ve oldukça sık diyebileceğimiz bir oranda görülür. Bu probleme sahip tek aile olmadığınızı birçok ailenin sizin geçeceğiniz süreçten geçtiğini bilmenizi isteriz.

Dudak yarıklı bir bebeğe sahip aile ne yapmalıdır?

Aileler için dudak yarıklı bir bebek sahibi olmak psikolojik bir travmadır. Bu travmayı arttıran en önemli unsurlar ise ailelerin bebeklerinin hastalığı ve tedavi süreci hakkında yeterince bilgilendirilmemeleridir. Özellikle dudak yarığı bulunan hastalar için tedavi süreci doğduktan hemen sonra başlar. İlk yapılacak işlem diş hekimleri arasında ortodonti uzmanlığı bulunan bir hekim tarafından bebeğin değerlendirmesidir. Ortodontik tedavinin amacı birbirinden ayrı bulunan dudakların birbirine yaklaştırılması ve burunda bulunan şekil bozukluğunu en aza indirmektir.

Dudak yarığının getirdiği şekil bozukluğu her bebekte aynı mıdır?

Sağlıklı bir bireyde üst dudak üç bölümden oluşur. Üst dudağın ortasında hekimlerin filtrum diye isimlendirdiği bir bölüm vardır (Resim 1’e bakınız).

Filtrumun her iki yanında dudağın yan bölümleri bulunur. Dudak yarığı filtrum ile dudağın yan bölümleri arasında birleşmeme şeklinde görülür. Bu tek taraflı olabildiği gibi filtrumun her iki yanında da yarık bulunan bebekler vardır. Ayrıca yarık bulunan taraf üst dudağın kırmızısının hemen üzerinde bir çentik şeklinde görülebileceği gibi burun tabanına kadar tüm dudağı kesen bir yarıkta bulunabilir (Resim 2’ye bakınız). Ayrıca bazı hastalarda üst çenede de yarık bulunabilir.
 

Dudak yarıklı bebekler ne zaman ameliyat edilirler?

Dudak yarıklı bebekler için düzeltme ameliyatı bebekler 2,5 aylıkken yapılır. Dudak yarığını onarma ameliyatından önce çocukların 4,5 kiloya ulaşmış olması istenir. Ameliyattan önce yapılan bazı kan değerlerinin normal olması ameliyat için önkoşullardır. Operasyon için bebeğin kilo alması ve kan değerlerinin normal olmasının istenmesi bebeğin anestezi risklerini en aza indirmek için önemlidir.

Dudak yarıklı bebeklerin ameliyatı sırasında nelerin düzeltilmesi hedeflenir?

Bu bebeklerin ameliyatında yarık olan dudağın orijinaline (anatomik onarım) uygun olarak onarılmasının yanında burunda ki şekil bozukluğu da düzeltilir.

Aileler bebeklerini ameliyattan sonra ne zaman emzirebilirler?

Anneler bebeklerini ameliyattan 3 saat sonra emzirebilirler. Dudak yarığı ameliyatı olan bebeklerin emzirilmelerinde bir sakınca yoktur (BU DURUM DAMAK YARIĞI AMELİYATI İÇİN GEÇERLİ DEĞİLDİR. LÜTFEN DAMAK YARIĞINI OKUYUNUZ).

Ameliyat sonrası ailelerin dikkat etmesi gereken unsurlar nelerdir?

Bazı hastaların ameliyat sonrası silikon yapıda bir burun şekillendirici kullanmaları gerekebilir. Silikon burun şekillendirici kullanması istenilen hastaların burun şekillendiricisini en az 3 ay kullanması gerekir.

Hastalara ileriki yaşlarda başka ameliyatlar gerekebilir mi?

Özellikle dudağın şeklinde küçük düzeltmeler isteyen hastalara makyaj ameliyatlar ilerleyen yaşlarda yapılabilir. Bunun yanı sıra üst çene de yarığı bulunan hastalara 7-8 yaş arasında üst dişleri korumak amacıyla bir kemik yamanın üst çeneye konması gerekebilir. Ayrıca 17 yaşından sonra hastalara eğer ihtiyacı varsa estetik burun ameliyatı yapılabilir.

Damak Yarığı

Damak Yarığı nedir? Ne sıklıkta görülür?

Damak yarığı, küçük dilden başlayıp dişlere doğru damağın orta hatta birleşmemesi şeklinde görülen bir doğumsal bozukluktur.(Resim 3’e bakınız).
 

Damak yarığında küçük dil hemen her zaman iki tane şekilde görülür. Damak yarığı toplumda 2500 canlı doğumda 1 görülen bir hastalıktır. Zaman zaman dudak yarığıyla beraber görülebildiği gibi dudak yarığı bulunmadan da damak yarığına sahip hastalar olabilir.

Damak yarıklı bir bebeğe sahip aile ne yapmalıdır?

Damak, burun ile ağızı birbirinden ayıran bir bariyerdir. Damakta yarık olduğu zaman bebeklerin ağızlarından içeri bakıldığında burun boşluğu görünecektir. Bu durumun yarattığı en önemli sorun ise ailelerin bebeklerini emzirememeleridir. Çünkü emme işlemi bebeğin ağız içerisinde vakum yaparak gerçekleştirdiği bir eylemdir. Damak yarık olduğu için bebek emme işlemini yerine getiremeyebilir. Bebeklerin annelerini emebilmeleri için diş hekimleri arasında damak yarığıyla ilgilenen ortodonti uzmanlarıtarafından bebeklerin ağız içine yerleştirecekleri bir protez kullanılabilir. Annenin sütünü sağıp kaşıkla vermesi, deliği geniş biberon kullanma ya da bebeğin emmesini kolaylaştıran başlığı bulunan biberonlar kullanılabilir. Hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın ailelerin bebeklerini en az 45 derece oturur pozisyonda ve az ama sık aralarla beslemelerini öneririz.

Ayrıca, damak yarıklı bebeği bulunan bir aile için bebeklerinin işitme testini yaptırmaları önemlidir. Bu bebeklerde orta kulakta sıvı birikebildiği için işitme kaybı yaşayabilirler. Bu durum düzeltmek için hastaların kulaklarına tüp takmak gerekebilir. Bunula ilgili bir diğer durum ise damak yarıklı çocukların sıklıkla üst ve alt solunum yolu enfeksiyonu geçirmeleridir. Damak yarığı ameliyatından sonra hastaların geçirdikleri bu enfeksiyonlar azalması beklenir.

Damak yarığı her bebekte aynı şekilde mi görülür?

Damak yarığının şekli her bebekte aynı değildir. Sadece küçük dilinde yarık bulunan bebekler olabildiği gibi yarık bazen tüm yumuşak damakta bulunabilir. Bazı hastalarda ise küçük dilden başlayıp dişlere kadar tüm damak yarık olabilir.

Damak yarıklı bebekler ne zaman ameliyat edilirler?

Damak yarıklı bebekler 9 aylık ile 18 aylık arasında iken ameliyat edilirler. Erken ameliyat edilen bebeklerde üst çene gelişiminde bozukluk olabilmektedir. Ameliyat için geç kalındığında çocuklar bazı harfleri doğru çıkartamazlar. En uygun zaman için Plastik Cerrahi Uzmanının önerisi önemlidir.

Damak yarıklı bebeklerin ameliyatında hedeflenenler nelerdir?

Damak yarığı ameliyatında öncelikli hedef ağız boşluğu ile burun boşluğunu birbirinden ayıran damağın onarılmasıdır. Bunun yanı sıra damak yarığı onarımı sırasında hastanın ileriki yıllarda üst çene gelişiminin normal olmasını sağlamak, hastanın konuşmaya başladığında tüm harfleri doğru çıkartmasını sağlamak da hedeflenir. Bazı hastalarda damak onarımı sonrasında fistül ismini verdiğimiz küçük delikler kalabilmektedir. Damak yarığı onarımı sırasındaki hedeflerimizden biri de bu fistüllerin oluşmamasıdır. Damak yarığı onarımından sonra fistül oluşma riski %5’in altındadır. Fistül oluşmaması için çocukların ameliyat sonrası beslenme şekline dikkat etmelerini istiyoruz (Çocukların ameliyat sonrası beslenmesini aşağıdaki soruya verilen cevapta bulabilirsiniz). Bununla birlikte kulaklarında sıvı bulunan hastaların yaklaşık % 50’sinde damak yarığı onarımı sonrası bu sıvı birikimi düzelmektedir. Bunun için ek tedaviye ihtiyaç olup olmadığını doktorunuza sorunuz.

Aileler çocuklarını ameliyattan sonra nasıl besleyebilirler?

Ameliyattan sonra ilk 3 gün hastaların berrak sıvı gıda ile beslenmeleri gerekmektedir. Daha sonra pürtüklü sıvı gıdaya geçilir. Ailelerin çocuklarını kaşıkla beslemeleri gerekmektedir. Hastaların 1 ay boyunca yumuşak ya da katı gıda yememeleri gerekir. Bisküvi ve benzeri gıda maddelerini de 1 ay boyunca yemelerini istemeyiz. Bunula birlikte çocukların biberon ya da pipetle sıvı almaları da bu 1 aylık süre zarfında uygun değildir. Çocuklar ameliyattan 1 ay sonra normal beslenmelerine geri dönebilirler.

Ameliyat sonrası ailelerin dikkat etmesi gereken unsurlar nelerdir?

Çocukların ameliyattan sonra ellerini ağızlarına götürmemeleri gerekmektedir. Ailenin çocuğun damağını ellemesine engel olmasını özellikle istiyoruz. Damakta bulunan dikişlerin açılmaması ve ameliyat sonrası dönemde fistül adını verdiğimiz küçük deliklerin olmaması için hem çocukların damaklarına ellerini götürmemesi hem de yukarıdaki soruya verdiğimiz cevapta olduğu gibi ailelerin çocuklarını beslenmesi için koyulan kurallara uyması önemlidir.

Hastalara ileriki yaşlarda başka ameliyatlar gerekebilir mi?

Ameliyat sonrası çocukların damaklarında fistül gelişmişse ve bu fistül çocuklarda konuşma bozukluklarına yada ağızlarına sıvı aldıklarında burundan gelmesine sebep oluyorsa bu durumda fistül kapatılması için ek ameliyata ihtiyaç duyulabilir. Ameliyat olmuş çocukların % 5’inden daha azında konuşma problemleri olabilir. Konuşma bozuklukları bulunan çocuklar için okul çağından evvel konuşmaya yönelik bir ameliyat gerekebilir. Damak yarıklı çocukların bazılarında ileriki dönemde üst çene gelişimi geri kalabilmektedir. 17 yaşından sonra üst çenenin öne alınması yada genişletilmesine yönelik bir ameliyat geçirmeleri gerekebilir. Bu çocukların 9 aylıkken damak yarığı ameliyatı geçirmeleri zorunludur. Diğer ameliyatlar ihtiyaç varsa yapılacak ameliyatlar olup bu ihtiyacın olup olmadığını doktorunuza sorunuz.