EMDR Nedir?

EMDR son yıllarda adı sıkça duyulan ve ilgi çeken bir terapi yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkçe açılımı göz hareketleriye duyarsızlaştırm ve yeniden işleme (Eye movement desensitization and reprocessing, kısaca EMDR) anlamına gelmektedir. 1987 yılında, ABD’de Francine Shapiro tarafından, travma mağduru insanların psikoterapisinde kullanılmak üzere geliştirilmiştir.

Günümüzde, EMDR’ın özellikle travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) üzerindeki etkinliği hakkında birçok çalışma mevcuttur. Peki, EMDR’ın etkisi nasıl olmaktadır?

Bunu şöyle bir örnekle açıklamaya çalışalım. Elinizde bir yapboz olduğunu düşünün, parçaları tamamen dağılmış ve birleştirmekte zorlanıyorsunuz. Birleştiremediğiz sürece o yapbozun parçaları ortalıkta dağınık bir şekilde duruyor ve sizi rahatsız ediyor, oysaki birleştirebilirseniz bir bütün halinde kaldırabilir hatta çerçeveletip duvara bile asabilirsiniz. Travmatik anılar, bu yapbozun parçaları gibi dağılmış bir şekilde zihnimizde yer tutar ve bu parçaları birleştiremediğimiz sürece bizi rahatsız etmeye, olayı yeniden yaşıyor gibi hissetmeye, olayı hatırlatan ipuçlarından bile tetiklenmeye sebep olur. Yapbozu birleştiremediğimiz sürece parçaları aramaya, birleştirmeye ve hangisi nereye uyacak diye uğraşmaya devam ederiz, olayla ilgili uğraşımız hiç bitmez, zihnimizde olayı bir kenara koyup günlük hayatımıza devam edemeyiz, olayı zihnimizde sürekli yeniden yaşarız hatta bazen fiziksel olarak bile yeniden yaşıyormuş gibi oluruz; kısacası yapbozu bitirmeden bir türlü rahat edemeyiz. İşte EMDR bu yapbozun parçalarını birleştirmeye ve bir bütün halinde yapılmış haline bakıp bunu çerçeveletip kaldırmamızı sağlar.

Örnekle birlikte biraz daha bilimsel bir açıklama yapmak gerekirse; beynimiz yaşadığı her olayla birlikte o olaya ilişkin duygu, düşünce, imge, ses, koku gibi bilgileri de o olayla birlikte depolar. Bu şekilde deneyimlerimizde birlikte gelecekte de benzer olaylara vereceğimiz tepkiler şekillenmiş olur. Normal işleyen bir sistemde, bu mekanizma insanın yeni deneyimler öğrenmesine hizmet ederken, travmatik bir olay yaşadığında sistem bozularak, yaşanan olayın işlenememesine ve sürekli zihnimizin ön planında yer alan bir olay olarak kalmasına sebep olur. EMDR, beynin bilgi işleme sürecini kolaylaştıran ve travmatik anıya dair zihinde parçalanmış halde duran anıların bütünleşmesini sağlayan bir yöntemdir. Ayrıca kişinin pozitif inançlarını ve olumlu duygularını güçlendirerek kişisel gelişim sağlar. 

EMDR kimler için uygundur?

EMDR, sadece travma sonrası stres bozukluğu yaşayanlar için midir? Hayır. Doğal afetler, büyük kazalar, kayıplar, savaş, taciz, tecavüz gibi önemli travmaların yanı sıra, başta çocukluk çağı olmak üzere her yaşta yaşanan ve etkisi travmatik olan her tür yaşantı zihinimizde işlenmemiş anılar olarak kalabilir. Buna; günlük hayatta aile, okul, iş çevresinde yaşanan olumsuz olaylar, fiziksel ya da duygusal olarak şiddete maruz kalmak, aşağılanma, reddedilme, ihmal, istismar ve başarısızlıklar işlenememiş anılar arasında yer alabilirler. Bu yaşantılar sonucu kişide TSSB oluşması zorunlu değildir ancak kaygı bozukluğu, içe çekilme, depresyon, fobi gibi günlük hayatın işleyişini bozan sorunlar da ortaya çıkabilir. EMDR, bu sorunları yaşayan kişiler için de uygun bir terapi yöntemidir. 

EMDR Terapisi Nasıl Uygulanır?

EMDR terapisinde 8 aşamalı, üç yönlü (geçmiş, şimdi, gelecek) bir protokol uygulanır. Geçmiş anılar hedef alınarak, yeniden işlemleme ile duyarsızlaştırma sağlanır ve bugünkü semptomların tedavi edilmesi hedeflenir. Bugünkü ssemptomların tedavi edilmesiyle birlikte, danışanın gelecekte karşılaşacağı benzer sorunlara karşı güçlendirilmesi ise son aşamadır. EMDR esnasında, çift yönlü (bilateral) uyarım sağlanır. Bunu yapmanın farklı yollar vardır; çift yönlü göz hareketleri, çft yönlü dokunma vb. ile beynin sağ ve sol tarafının aynı anda uyarılması sağlanır.

EMDR Ne Kadar Sürer?

EMDR uygulamasının yapılandırılmış bir protokolü vardır ve genellikle kısa süreli bir terapi süreci olarak düşünülür. Ancak, terapinin süresi, kişinin sorunun tipine, bugünkü yaşam koşullarına, sorunun hayatını ne kadar etkilediğine ve önceki travmatik yaşantıların sayısına göre değişmektedir. Her terapi sürecinde olduğu gibi EMDR süreci de kişiye has bir şekilde ilerlemektedir. 

EMDR terapisini kimler uygulayabilir?

Sadece, EMDR terapisi uygulayıcı eğitimi almış ve sertifikalı uzmanlar EMDR terapisi uygulayabilirler. EMDR terapisi almak isteyen danışanların, uzmanın sertifikalı uygulayıcı olup olmadığını öğrenmesi ruh sağlığı açısından önem taşımaktadır.