Epilepsi Nedir?

Epilepsi nöbeti, beyni etkileyen çeşitli nedenlere bağlı olarak bir grup beyin hücresinin anormal boşalımı sonucu ortaya çıkan bilinç, motor ve duysal belirtiler olarak tanımlanabilir. İnsan beyni kafa travması, ateş yükselmesi gibi çeşitli nedenlerle epilepsi nöbeti geçirme potansiyeline sahiptir. İnsanların yaklaşık % 5'inin yaşamlarının herhangi bir dönemlerinde tek epilepsi nöbeti geçirdiği bilinmektedir. Tek nöbet geçiren hasta epileptik değildir. Çoğu epilepsi hastası sadece birkaç dakika süren nöbetleri dışında tümüyle sağlıklıdır.

Epilepsinin nedenleri nelerdir?

Epilepsilerin yaklaşık 2/3'inde neden ortaya konulamamaktadır. Bu grup hastaların fizik muayenelerinde ve beyin görüntüleme yöntemleri dahil laboratuar araştırmalarında nöbetlerin nedeni gösterilememektedir. Epilepsi de genetik nedenler önemli rol oynamaktadır. Bazı epilepsi türlerinde nöbetlerin çocuklarda da görülme olasılığı yaklaşık % 9-12 oranında olabilmektedir.Nedeni saptanabilen epileptiklerde ise doğumsal anomaliler, doğum travmaları, kafa travması, beyin damar hastalıkları, tümörler, beyin iltihapları, alkol nedenler arasındadır. Çocukluk dönemlerinde doğum yaralanmaları, genetik nedenler, orta yaşlarda travma ve tümörler ileri yaşlarda ise beyin damar hastalıkları ön planda gelmektedir. Batı toplumlarında alkol epilepsisinin önemli bir nedeni olmasına karşılık ülkemizde alkolle ilgili epilepsi vakaları sık görülmemektedir. Epilepsi hastalarında uykusuzluk, adet dönemleri, aşırı alkol, bazı ilaçların nöbet sıklığını artırdığı bilinmektedir. Yine bazı epilepsi hastalarında parlak ışıklar, televizyon bir derece stres nöbetleri kolaylaşırabilmektedir.

Epilepsinin toplulmumuzda görülme sıklığı nedir? Görülme oranı cinsiyetine göre değişiklik gösterir mi?

Epilepsi hastalığının sıklığı gelişmiş ülkelerde binde beş, gelişmekte olan ülkelerde binde on olarak bildirilmektedir. Güney Amerika ülkelerinde beyni etkileyen parazitlere bağlı olarak binde 49 gibi rakamlar bildirilmiştir. 1994 yılında Silivri'de yapılan bir çalışmada bu bölgede epilepsi sıklığını binde on olarak saptanmıştır. Bu bilgi baz alındığında Türkiye'de yaklaşık 650.000 epilepsi hastasının olduğu söylenebilir. Epilepsi sıklığında erkek-kadın oranında farklılık yoktur.

Epilepsi türleri var mıdır?

Epilepsi nöbetlerinin çok çeşitli türleri vardır. Bunların farklılığı tutulan beyin bölgeleriyle ilişkilidir. Bir hastada tek nöbet türü olabileceği gibi birden fazla nöbet türü aynı hastada görülebilir. Bir hastanın tekrarlayan nöbet veya nöbetleri genel olarak birbirine benzerler. En çok tanınan ve insanlara dramatik gelen yollarda zaman zaman gördüğümüz kol ve bacakların önce kasıldığı, sonra çırpındığı, yüzde morarma, ağızdan köpük gelmesi, idrar kaçırmasının olduğu sonra uzunca bir süre şaşkınlıkla seyreden büyük epilepsi nöbetleridir. Çocukluk döneminde görülen aile ve öğretmenlerin "dalma" olarak tanımladığı çocuğun yazı yazmasının ve konuşmasının ani olarak kesildiği, 5-10 sn. süreli, tam bir cevapsızlığın yaşandığı sonra bıraktığı aktiviteyi kaldığı yerden devam ettiği “absans” nöbetleri bir diğer örnektir. Erişkin yaş döneminde en sık görülen nöbetler insanların "şaşkınlık" olarak tanımladıkları nöbet türüdür. Bu nöbetlerde hastaların gözleri birden sabitleşir veya gözleriyle aranır. Dudaklarında, ellerinde otomatik hareketler olabilir, yanıt vermez veya anlamsız konuşur, yürüyebilir, bir iki dakika sonrasında hasta kendine gelir o dönemi hatırlayamaz. Bunların dışında kol ve bacaklarda ani sıçramalar da bir diğer örnektir. Birçok örnek verilebilir. Tüm bu nöbetler çok kısa sürelidir birden fazlası aynı hasta da değişik zamanlarda tekrarlayabilir.

Epilepsi nöbeti geçiren bir hastaya nasıl yardımcı olunur?

Nöbetlerin bîr kısmında nöbetin geleceğini hasta çok kısa bir zaman önce anlar ve kendinegüvenli bir pozisyon yaratır. Büyük nöbetlerin bir kısmında ise hasta birden bilincini kaybeder ve yere düşer.Yaralanmalar daha çok bu tür nöbetlerde oluşur. Bilinicin tutulduğu nöbetlerde hastaya yapılacak yardımın amacı hastayı korumaktır.Büyük nöbetlerde hasta -düz bir yerde yatırılarak- yerde başı kucağa alınır, dilin geriye kayarak soluk borusunu kapamaması için baş yana çevrilir ve nöbetin geçmesi beklenir. Bu dönemde hastaya soğan koklatmak, kolonya sürmek gibi uygulamaların bir anlamı yoktur. Kısa süreli nöbetlerde hastayı hastaneye götürmenin gereği yoktur. Sadece uzamış nöbetlerde veya nöbetlerin ardı ardına tekrarladığı hallerde hastane tedavisi gerekir.

Epilepsi de kullanılan tanı yöntemler nelerdir?

Epilepsi de tanı uzman nörologun hasta ve yakınlarından nöbet ile ilişkili aldığı bilgilerle konulur. Bir bölüm nöbetlerde hastaların bilinci tutulduğu için nöbeti gören insanlardan alınan bilgiler önemlidir. Epilepsi de kullanılan laboratuar yöntemleri hekimin koyduğu tanıyı desteklemek, nöbet türünü belirlemek ve nedenini anlamaya yöneliktir. Kan tetkikleri, elektroensefalografı (EEG), Manyetik Rezonans (MR), Bilgisayarlı Tomografi (BT), PET uygulanan yöntemlerdir.

Epilepsinin tedavi yöntemleri nelerdir?

Epilepsinin tedavisi esas olarak ilaç uygulamasıdır. Kullanılan ilaçlar hastalığı yok etmezler ve sadece nöbetlerin önlenmesine veya sıklığın azaltılmasına yönelik bir etki sağlarlar. Epilepsi hastalığı kendi seyrini sürdürür. Bazı hastalarda bu tedavi yaşam boyudur, çocukluk çağındaki bazı nöbetlerde ise 15-20 yaşlarına kadar tedavinin sürdürülmesi yeterli olabilir. Birçok hastada tedavinin ne kadar sürdürüleceği önceden bilinemez. İlaç tedavisinde ilacın/ilaçların çok düzenli kullanması esastır. Hastaların yaklaşık % 70'inde nöbetler kullanılan ilaçlarla kontrol edilebilmektedir, % 30'ununda ise her türlü ilaç tedavisine karşın nöbet sıklığı değişmemektedir. "Tedaviye dirençli epilepsi" olarak tanımlanan bu grubun bir bölümünde cerrahi tedavi uygulanmaktadır.Cerrahi tedavi kararı öncesinde çok ayrıntılı çalışmalar gerekmektedir. 15 yıldır dünyada giderek artan sayıda cerrahi tedavi uygulanmaktadır. Ülkemizde de birkaç merkezde epilepsinin cerrahi tedavisi başarıyla uygulanmaktadır.

Epilepside kullanılan ilaçların yan etkileri var mıdır?

Epilepsi hastalarının tedavileri genel olarak bu amaçla kullanılan ilaçlarla yapılmaktadır. Hastaların yaklaşık %70'inde nöbetler kontrol altına alınabilmektedir. Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlarında yan etkileri vardır. Bu yan etkilerin bir kısmı tedavi başlangıcında görülen ve zamanla kaybolan, ilaç kesilmesini gerektitmeyen türdendir. Bazı durumlarda ise tedavinin kesilmesi ve bir başka grup ilacın kullanılması gerekmektedir. Hastaların çoğunda düzenli kontrollerle tedavi başarılı bir şekilde sürdürülebilmektedir. Yan etki olduğunda hasta hekimine danışmalıdır.

Epilepsili çocukların aileleri nasıl davranmalıdır?

Epilepsi tedavisinin temeli ilacın düzenli kullanılmasıdır. Çoğu hastada nöbetlerin nüks nedeni ilacın unutulması veya kesilmesidir. Uyku düzenli olmalıdır. Uykusuzluk nöbet sıklığım arttırmaktadır. Nöbeti olan çocukların eğitim kurumları bu konuda bilgilendirilmeli ve nöbet sırasında yapılabilecekler anlatılmalıdır. Yüzme, yüksekte bulunma gibi nöbet sırasında hastanın kendini koruyamasının zor olduğu durumlardan kaçınması gerekmektedir. Banyo yaparken kapıyı kilitlememe, küveti doldurarak banyo yapmama gibi uygulamalar basit koruyucu uygulamalardır.