Hamilelikte Hangi Yiyecekler Tüketilmemeli veya Sınırlandırılmalıdır?

Hamilelik dönemi fiziksel ve ruhsal pek çok değişikliği beraberinde getiren çok özel bir dönemdir. Anne adaylarını içlerinde yeni bir canlının büyümesi her ne kadar çok heyecanlandırsa da bazı endişeleri de beraberinde getiriyor: Hamilelik sürecimde neler tüketmeliyim,  neler tüketmemeliyim gibi…

Anne karnındaki bebekler için tek besin kaynağı anneleridir. Hamile olan annelerin tükettiklerinin niteliği ve niceliği hem annenin hem de bebeğin sağlığını etkilemektedir. Bu nedenle hamilelik döneminde beslenmeye ekstra özen gösterilmelidir. Hamilelikte yeterli kalsiyum almak için süt, yoğurt, peynir; demir ve proteini karşılamak için et grubu, kurubaklagiller; gerekli enerji ve B grubu vitaminleri için tam tahıl ürünlerini; gerekli vitamin ve mineraller için bol bol renkli sebze ve meyve tüketiminin gerektiğini biliyor veya sık sık duyuyoruz. Ancak hamilelik döneminde tüketilmesi gereken yiyecekler kadar önemli olan bir diğer konu da aslında hamilelik döneminde tüketilmemesi gereken besinlerdir. Bazı besin ve maddelerin hamilelik dönemindeki tüketimi anne ve bebek sağlığı açısından risk oluşturmaktadır. 

Hamilelikte uzak durulması gerekenlerin başında kesinlikle alkol gelmektedir. Hamilelik ile birlikte alkol tüketimi tamamen bırakılmalıdır. Alkol düşük ve ölü doğumlara neden olur. Ayrıca bu dönemde sigaradan da uzak durmak gerekiyor.

Hamilelik döneminde aşırı alınan kafein bebeğe zarar verebilmektedir. Bu nedenle kafein içeren çay ve kahve tüketimi kesinlikle sınırlandırılmalıdır. Ayrıca çikolata, kakao, kola gibi ürünler de kafein içermektedir. 

Hamilelik döneminde çay ve kahveyi sınırlayan anneler bitki çaylarına yönelmektedir. Ancak özellikle hamilelik döneminde bitki çaylarına dikkat etmek gerekiyor. Örneğin adaçayı, sinameki, fesleğen, ahududu, keten tohumu gibi çaylar düşük, erken doğum, gebede kanama ve rahim kasılmasının artması gibi sonuçlara sebep olabilir. Ihlamur, papatya, rezene, nane, kuşburnu hamilelik döneminde içilebilir. Ancak bunları da günde 2 fincan ile sınırlamak ve demledikten sonra bekletmeden içmek uygun olacaktır. Hamilelik süresi boyunca doktordan onay almadan herhangi bir bitki çayı tüketilmemesinde fayda vardır. 

Pastörize edilmemiş süt ve bunlarla yapılan gıdalardan listeria bakterisi bulaşıp enfeksiyon oluşturabilir ve bu enfeksiyon da gebelikte düşük, yeni doğan enfeksiyonu, erken doğum ve bebeğin anne karnında ölme riskini arttırır. Pastörizasyon işlemi bu bakteriyi yok eder. Bu nedenle pastörize süt tercih edilmelidir. Çiğ sütten üretilen peynir, yoğurt gibi gıdalar da tüketilmemelidir.

Listeria riski çiğ veya iyi pişmemiş et/tavuk/balık ürünlerinde de vardır. Çiğ et ürünlerinde yine gebelikte bebeğin hayatını tehlikeye sokan ve doğum anomalilerine neden olabilen toksoplazma enfeksiyonu riski de vardır. Bu süreçte et ürünlerini içinde pembelik kalmayacak şekilde iyice pişirerek tüketmek gerekmektedir.

Çiğ yumurtada salmonella riski bulunmaktadır. Bu bulaş riskine karşı yumurta iyice pişirilerek tüketilmelidir. Ayrıca çiğ yumurta kullanılarak yapılan mayonez, tatlı da tüketilmemelidir.

Yıkanmamış meyve ve sebzelerde de bulaş riski vardır. Meyve ve sebzeler mutlaka iyice yıkandıktan sonra yenilmelidir.

Ağır metal içeren deniz ürünleri bebeğin sinir sistemine zarar verir. Yüksek miktarda ağır metal içeren uskumru, kılıç balığı, köpek balığı ve kiremit balığı hamilelikte tercih edilmemelidir. İyi bir omega 3 ve protein kaynağı olmasına rağmen balığı gebelik sürecinde haftada 2 ile sınırlamak uygun olacaktır.

Ciğer yüksek miktarda A vitamini içeren bir besindir. A vitaminin fazlasının toksik etkisi vardır, zehirlenmelere ve doğum anomalilerine sebep olabilir. Hamilelikte bazen belli miktarlarda, iyi bir demir de kaynağı olan ciğer iyice pişirilmiş olarak tüketilebilir ancak A vitamininin bu toksik etki riskinden dolayı sınırlandırılmalıdır. 

Üretimde işlem görme oranı arttıkça mikrop bulaşma oranı artar. Sucuk, salam, sosis vb. işlem görmüş et ürünleri hamilelikte tercih edilmemelidir. Ayrıca bu ürünler yüksek sodyum içeriklerinden dolayı hamilelikte ödeme yol açar. 

İçerisinde katkı maddesi bulunan, yüksek oranda şeker, yağ içeren asitli içecekler, kutu meyve suları, uzun ömürlü konserve, abur cubur gibi her türlü hazır gıdadan hamilelik sürecinde uzak durmakta fayda vardır. Ayrıca bol şeker, basit karbonhidrat içeren ürünler pasta, kek, börek, şerbetli tatlı, kızartma vb. ürünler yüksek kalori içermesine rağmen anneye de bebeğe de fayda sağlamamaktadır. Ancak bu bol kaloriyle gelen kilo her ikisinin de sağlığını tehlikeye atmaktadır. 

 Turşu, bazı peynir ve zeytinler, cipsler, bazı sos ve hazır gıdalar yüksek oradan tuz içerdiklerinden ödeme neden olur. Hamilelik sürecinde az tuzlu turşu, peynir, zeytin tercih edilmelidir. 

Hamilelikte tüketilmemesi gereken yiyecekleri ana başlıklar halinde bu şekilde sınırlandırabiliriz. Genel olarak bahsettim ancak danışanlarımdan ve aldığım sorularda sık sık duyduğum bazı besinler de var: Hamilikte ……. tüketebilir miyim diye… Hazır bu konuyu ele almışken o besinlere de açıklık getirmek istiyorum. Bana soranlar dışında da merak eden anne adayları vardır belki. Onların da kafasındaki soru işaretleri gitmiş olur böylelikle.

? Hamilelikte “ayva, avokado, bal, polen, balık, acı yemekler, armut, badem, çekirdek, kabak çekirdeği, ceviz, cips, çikolata, ciğer, çilek, çağla, domates, dondurma, elma, ekmek, greyfurt, hurma, havuç, şeftali, hamburger, incir, jelibon, kestane, limon, leblebi, lokum, mantar, midye, muz, mandalina, maydanoz, nar, peynir, tahin, patates, sucuk, salam, sarımsak, kuru üzüm, turşu ” yenir mi?

Hamilelikte ayva, armut, çilek, çağla, domates, elma, greyfurt, havuç, mantar, şeftali, muz, limon, mandalina iyice yıkandıktan sonra yenilebilir. Vitamin, mineral içerikleri ve bol posalı yapısıyla hamilelikte de sık karşılaşılan bir sorun olan kabızlığa iyi gelmesi nedeniyle günde 5-7 porsiyon sebze ve meyve tüketimini öneriyoruz. 

Hamilelikte nar tüketiminin düşüğe ve bebekte lekeye neden olacağı yönünde bir inanış vardır. Ancak bu konuda bilimsel bir veri yoktur. Aksine nar hamileler için önerilebilecek sağlıklı bir besindir. Sağlıklı olan her besin için önerdiğimiz aşırıya kaçmama durumu nar için de geçerlidir.

Badem, çekirdek, kabak çekirdeği, ceviz gibi yağlı tohumlar çiğ olarak hamilelikte tüketebilir. Hatta içerdikleri E vitamini, demir, kalsiyum ve sağlıklı yağlar nedeniyle tüketilmelidir. Sadece yüksek kalori içerdiklerinden dolayı porsiyon kontrolü önemlidir. Hurma ve kuru üzüm de demir içeriği nedeniyle hamilelerin tüketebileceği besinlerdir. Ayrıca yüksek şeker içeriğiyle tatlı ihtiyacını bastırır. Ancak yine bu sebeple mutlaka porsiyon kontrolü sağlanmalıdır. 

Hamilelikte bazen belli miktarlarda ciğer iyice pişirilmiş olarak tüketilebilir ancak ciğerin içerisinde bol miktarda bulunan A vitamininin aşırı alımı toksik etkiye neden olmasından dolayı sınırlandırılmalıdır. Yüksek miktarda ağır metal içeren uskumru, kılıç balığı, köpek balığı ve kiremit balığı hamilelikte tercih edilmemelidir. Ağır metal içermeyen balıklar tercih edilebilir. Hamilelik sürecinde balığı haftada 2 ile sınırlamak uygun olacaktır.

Avokado, içerisinde bulunan çözünür ve çözünmez lifler sayesinde sindirim sistemi sağlığını geliştirir. Hamilelikte görülen bulantı, kabızlık, mide yanması gibi problemlerde yardımcı olabilir. Hamilelikte avokado tüketilebilir. Hamilelikte artan kalsiyum ihtiyacını da karşılamak için peynir tüketimi önemlidir. Ancak çiğ sütten üretilen peynirde listeria riski bulunduğundan tüketilmemelidir. Peyniri az tuzlu tercih etmek gerekir. 

Sarımsak, içerisinde bulunan alisin adlı bileşik sayesinde doğal bir antibiyotik ve antioksidandır. Ayrıca prebiyotik besin olan sarımsak bağırsak sağlığını güçlendirir. Hamilelikte her gün 1 diş sarımsak tüketilebilir. Turşu, probiyotik ve yüksek lif içeriğiyle bağırsak sağlığı için faydalıdır. Ancak turşular aynı zamanda yüksek oranda tuz da içermektedir. Hamilelikte sık karşılaşılan bir sorun olan ödeme sebebiyet vermemek için tüketim miktarına ve sıklığına dikkat etmek ve az tuzlu tercih etmek gerekir. 

Sucuk, salam, sosis vb. işlem görmüş et ürünleri hamilelikte tercih edilmemelidir. Üretimde işlem görme oranı arttıkça mikrop bulaşma oranı artar. Ayrıca bu ürünler yüksek sodyum içeriklerinden dolayı hamilelikte ödeme yol açar. Hamilelikte acı yemekler zaten sık karşılaşılan bir sorun olan mide yanmasına sebebiyet verebilir. Çikolata da aynı şekilde reflü şikâyetlerini arttırabilir. Ayrıca jelibon, lokum, cips gibi içerisinde katkı maddesi bulunan, yüksek oranda şeker, yağ içeren besinlerden hamilelik sürecinde mümkün olduğunca uzak durmak gerekir. Hamburger de ekmeği ve soslarıyla fazla miktarda basit karbonhidrat, yağ ve tuz içermektedir. Bu nedenle tercih edilmemesi yerinde olacaktır. Hamburgeri dışarıda tüketmeyip evde besleyici şekilde hazırlayıp tüketebilirsiniz. Canınız çikolata istediğinde az miktarlarda bitter çikolata tercih edebilirsiniz. Özellikle yaz aylarında dondurma tercih edilebilecek en masum tatlılardan olabilir. Hamilelik sürecinde de güvendiğiniz yerlerde hazırlanmış 1-2 top dondurmayı haftada 1-2 gün tüketebilirsiniz.

Artan enerji ve B grubu vitaminleri için tam tahıl ürünlerinden hazırlanmış ekmekler tercih edilmelidir. Beyaz ekmeği basit karbonhidrat olmasından ve besleyicilik değerinin daha az olmasından dolayı tercih edilmemesini istiyoruz.

Leblebi hamilelik bulantılarına da iyi gelebilecek bir besindir, hamilelikte tüketilebilir. Kestane ve patates de hamilelikte tüketilebilir. Karbonhidrat içeriklerinin yüksek olması nedeniyle porsiyon kontrolü sağlanmalıdır.

Tahin faydalı vitamin ve mineralleri içermesi açısından önemli bir besindir. Hamilelik döneminde de rahatlıkla tüketilebilir.  1 yemek kaşığı tahin yaklaşık 90 kalori içermektedir. Bu nedenle kontrollü tüketilmelidir.

Bal bebekler için güvenli olmadığından anne adayları hamilelikte bal tüketimi konusunda endişelenmektedir. Saf ve pastörize edilmiş balın hamilelikte kullanımı güvenlidir. Güvenilir markalar tercih edilmelidir. Ayrıca alerji şüpheniz varsa tüketmeden önce doktorunuza danışın. 1 yemek kaşığı bal ortalama 60-65 kalori içermektedir ve porsiyon kontrolü dâhilinde tüketilmelidir.

Maydanoz normalde çok sağlıklı bir besin olmasına rağmen hamilelikte kullanımı sakıncalı olabilmektedir. Fazla miktarda tüketilen maydanoz düşüğe neden olabilir. Hamilelikte maydanoz suyu ise tüketilmemelidir. Maydanoz tüketmeden önce mutlaka doktorunuza danışın.

Hamilelikte tüketimi en çok merak edilenlerden de biri de polen. Polenin hamilelikte tüketimi güvenli değildir. Hamilelikte midyenin de tüketimi güvenli değildir. Midye ağır metaller içerdiği için ve Hepatit A riski nedeniyle tüketilmemelidir.