Hidrosefali

Hidrosefali beyinde aşırı su birikmesi olarak bilinmektedir. Su ile kastedilen "beyin-omurilik sıvısı"dır. Beyin omurilik sıvısının beynin bazı odacıklarında miktarının artması artması kafa içindeki basıncın yükselmesine, beynin zarar görmesine ve hidrosefali klinik bulgularının ortaya çıkmasına neden olur.

Beyin omurilik sıvısı sürekli olarak yapılır ve geri emilir. Beyin ve omurilik etrafında sürekli dolanarak darbelere karşı korur, beynin beslenmesine ve atıkların taşınmasına yardımcı olur. Erişkin bir insanda günde 500 ml kadar üretilir. Herhangi bir zamanda ortalama 150 ml kadar beyin omurilik sıvısı vardır. Yani bu sıvı 24 saatte üretim ve geri emilim ile 3 defa değişir.

HİDROSEFALİ SADECE BEBEKLERDE Mİ GÖRÜLÜR?

Hidrosefali her yaşta görülebilir, ancak sıklıkla çocuklarda ve yaşlılarda (60 yaşın üzerinde) olur. Yaklaşık 500 çocuktan birinde hidrosefali görülmektedir. Bu hastaların çoğunda tanı doğumda, doğum öncesinde veya erken bebeklikte konulmaktadır.

HİDROSEFALİ NEDENLERİ NELERDİR?

En sık görüldüğü yenidoğanlarda; kendiliğinden gelişen beyin içi kanamalar ve miyelomeningosel gibi omurilik gelişim bozuklukları ile birlikte görülürken, ilerleyen yaşla beraber kafa travması, beyin tümörleri, menenjit ve beyin kanamaları, yaşlılarda ise üretilen sıvının yeterli emilememesine bağlı olarak (Normal basınçlı hidrosefali) görülebilir.

HİDROSEFALİ HANGİ BULGULARA NEDEN OLUR?

Hidrosefali bulguları kişiden kişiye ve yaşa göre değişiklik gösterir. Sık rastlanan bulgular;

Yenidoğanda (0-2 ay); Başın akranlarına göre büyük olması, kafa derisinin incelmesi ve damarlarda belirginleşme, kusma, huzursuzluk, gözlerin aşağıya kayması, epileptik nöbetler veya iletişim kurulamaması.

Çocuklarda (2 ayve üstü); Başın anormal büyümesi, baş ağrısı, bulantı, kusma, ateş, çift görme, huzursuzluk, yürüme veya konuşmada gerileme, iletişim bozukluğu, duyu-motor fonksiyonlarda kayıp, nöbetler. Daha büyük çocuklarda uyanık kalmada veya uyanmada zorluk, öğrenme güçlüğü ve idrar kaçırma görülebilir.

Orta yaşlı erişkinlerde; Baş ağrısı, uyanmada veya uyanık kalmada zorluk, denge bozukluğu, idrar kaçırma, kişilik değişikliği, bunama, görmede bozukluk

Yaşlılarda; İletişim güçlüğü, yürümede dengesizlik, bunama, baş ağrısı, idrar kaçırma.

HİDROSEFALİ TANISI NASIL KONULUR?

Rutin takipler sırasında anne karnında Ultrasonografi ile, yenidoğan döneminde Beyin Ultrasonografisi ile, bıngıldak kapandıktan sonra bahsedilen şikayetleri olan ve hidrosefaliden şüphe edilenlerde Beyin Tomografisi ve Beyin MRG ile tanı konulabilir. Ayrıca bu tetkiklerle hidrosefalinin nedeni ve izlenecek tedavi yolu da belirlenir. Çocuklarda sadece başın büyük olması, hidrosefali hastalığının olduğunu göstermez. Ancak beyin görüntüleme teknikleri kullanılarak tanı kesinleştirilir. Tanı anne karnında bebek doğmadan önce konulursa; yürürlükteki yasalara göre gebelik ancak hastanelerdeki etik kurul heyetinin kararı ve onayı ile sonlandırılabilir.


HİDROSEFALİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Hidrosefali hastalığının ilaçlarla tedavisi mümkün değildir. Sadece beyin ve sinir cerrahisi uzmanları tarafından yapılacak cerrahi girişimlerle hidrosefali düzeltilebilir. Seçilecek cerrahi girişim şekilleri hidrosefalinin altta yatan sebebine göre farlılık gösterecektir.

Eğer beyin-omurilik sıvısının dolaşımının bozulmasına neden olan bir tıkanıklık varsa; neden olan tıkanıklığa (tümör, kist v.b.) yönelik cerrahi tedavi yapılabilir. Tıkanıklık açılamıyorsa beyin-omurilik sıvısının beyin içi dolaşım yolları cerrahi girişimlerle değiştirilebilir.

Hastaların çoğunluğunda beyin-omurilik sıvısının dolaşımını eski haline getirmek mümkün olmadığı için sıvının beyinden başka bir vücut boşluğuna aktarımı sağlanmalıdır. Bu şekilde beyinde su basıncı azaltılırken vücudun bu suyu tekrar kullanması mümkün olur. Dolayısıyla su ve elektrolit kaybı olmaz. İşlem için "şant" adı verilen ince, silikon bir boru kullanılır. Beyin omurilik sıvısının kontrollü olarak ve tek yönlü çalışması için ayrıca bir pompası vardır. Sistemin tamamı cilt altındadır ancak bebeklerde dışardan bakıldığında fark edilebilir. Bebek büyüdükçe daha zor farkedilebilir olur. Çocuklarda ve yetişkinlerde ise elle muayene edildiğinde cilt altındaki boru hissedilebilir.

ŞANT TEDAVİSİ SONRASINDA HASTALAR NORMAL BİR HAYAT SÜREBİLİR Mİ?

Hidrosefali nedeniyle tedavi edilen hastaların önemli bir kısmı normal hayatlarını sürdürebilirler. Genellikle şant tedavisi ardından hastanın şikayetleri bir süre sonra düzelir. Ancak beyin dokusunda kalıcı hasar meydana gelmişse hastanın bazı fonksiyonları düzelmeyebilir. Görme ve zeka gibi fonksiyonların düzelmemesinin en önemli sebebi tedavinin gecikmesidir.

HİDROSEFALİ TANISI ANNE KARNINDAYKEN KONULAN BEBEKLERDE TEDAVİ NASILDIR?

En sık uygulanan yöntem bebeğin mümkün olduğunca erken dönemde doğurtulup en erken dönemde ameliyatının yapılmasıdır.

ŞANT TEDAVİSİ SONRASINDA BEYİN TOMOGRAFİSİ VEYA MR ÇEKİLMESİ ŞANTIN BOZULMASINA NEDEN OLUR MU?

Kafa grafisi ve tomografi şant sistemine zarar vermez. MR tetkiki için şant tipinin uygun olması şarttır. Basınç ayarı dışardan yapılabilen ve manyetik alandan etkilenen şant varsa, MR tetkiki yapılmadan önce doktorunuza danışınız!

HİDROSEFALİ HASTALARINDA ŞANT TEDAVİSİ NE SÜREYLE DEVAM EDER?
Beynin şant sistemine bağımlılığı uzun yıllar devam edebilir. Hastaların çoğunda şant ihtiyacı ömür boyu devam etmektedir. Hastaların çoğunda problem yoksa şantın çıkartılması önerilmez.

ŞANTLI HASTALAR VEYA ANNE-BABALAR NELERE DİKKAT ETMELİDİR?

Ameliyat yerinde ve şant hattı üzerinde kızarıklık ve hassasiyet, Hastada huzursuzluk, bulantı, kusma, baş ağrısı, çift görme, ateş, karın ağrısı, havale geçirme, Ameliyat öncesi şikayetlerin tekrarlaması durumunda mutlaka doktora başvurulmalıdır. Sorunlar erkenden fark edilip düzeltilmezse ölüme kadar gidebilecek kötü sonuçlar ortaya çıkabilir. Şanta bağlı sorunlar çok hızla, bazen saatler içinde, gelişebilir. Herhangi bir şüphe durumunda oturduğunuz yere en yakın beyin ve sinir cerrahisi merkezine ve/veya ameliyatı yapan doktorunuza ulaşmanız önemli olacaktır.