İdrar Yolu Enfeksiyonu

Böbrek, idrar kanalı, mesane ve/veya işeme borusu iltihabıdır. Mesanenin (idrar kesesi) iltihabına “sistit”, böbrek iltihabına ise “pyelonefrit” denir. Pyelonefrit daha nadirdir, ancak çok daha ciddidir.

Sıklığı

Tüm ateşli enfeksiyonların % 7 kadarını oluşturur.

Önemi

Aslında kolay tedavi edilebilen üriner enfeksiyon ihmal edildiğinde büyüme-gelişme geriliğinden böbrek yetmezliğine kadar ciddi kalıcı hasara neden olabilir.

Nedenleri nelerdir? Nasıl oluşur?

Üriner enfeksiyon oluşmasında, çocuğun anatomik yapısı, cinsiyeti, yaşı, konak direnci ve bakteri virülansı rol oynar.

Etkeni çoğunlukla Gram negatif enterik bakterilerdir (%85 Koli basili). Normal- de kalın bağırsakta bol miktarda bulunan bu bakteriler idrarın dışarı atıldığı işeme borusundan (üretra) mesaneye girer.

Çünkü doğumdan sonra halen büyüme ve gelişmeye devam eden çocukların anatomik ve işlevsel yapıları erişkinden tamamen farklıdır. Bu nedenle, çocuklarda üriner enfeksiyon erişkinden ayrı bir problemdir.

Çocukta enfeksiyon tek başına bir hastalık olarak kabul edilmez. Çoğunlukla üriner sistemde var olan bir problemin sonucu oluşur. Çocuklarda en sık görülen üriner sistem enfeksiyonu idrarın mesaneden böbreğe geri kaçışıdır.

Çocuklarda sadece ilaç vererek enfeksiyonu ortadan kaldırmak yetmez. Altta yatan neden araştırılıp tedavi edilmezse enfeksiyon tekrarlar ve kalıcı böbrek hasarı oluşabilir.

Risk faktörleri nelerdir?

• Üriner sistemde anatomik veya fonksiyonel bozukluk (idrarın mesaneden böbreğe geri kaçışı, mesane felci)

• İdrar akımının engellendiği durumlar (idrar yolu darlıkları ve taşları)

• Mesane ve idrar yoluna yerleştirilen sondalar

• Kötü ve yanlış genital temizlik

• İdrarı tutma ve bekletme alışkanlığı

• Kabızlık

• Kimyasal içerikli sabunlar, banyo köpükleri ve şampuanlar

• Genel kullanıma açık kirli havuzlar

Belirtiler - Bulgular Çocuğun yaşına göre değişir. Bebek ve küçük çocuklarda tipik olmayan belirtiler huzursuzluk, iştahsızlık, kusma ve düşmeyen ateş olabilir.

Büyük çocuklarda belirtiler daha belirgindir. Ateş, bulantı, kusma, karın veya yan ağrısı sıklıkla görülür. Aniden gelen idrar hissi, tuvalete gidildiğinde sadece birkaç damla yanarak idrar yapma ile idrarın koyu, bulanık ve kötü kokulu olması en önemli belirtilerdir.

Tanı nasıl konur? İdrar tahlilinde nitrit, lökosit ve bakteri görülmesi tipiktir. Kesin tanı steril alınan idrar kültüründe bakteri üremesi ile konur.

Altta yatan hastalıkların tanısı Steril idrar ile ispatlanmış gerçek üriner enfeksiyon varlığında mutlaka altta yatan ek patoloji araştırılmalıdır. Bu çocuklarda üriner ultrason ve gerekirse işeme sistoüretrogra si ve sintigra ile mesane ve böbrek durumu incelenmelidir.

Tedavide amaç nedir? Nasıl tedavi edilir? Tedavide amaç, böbreğin hasar görmesini önlemek ve enfeksiyona neden olan hastalıkları gidermektir. Bu çocuklara antibiyotik tedavisi hemen başlanmalıdır. Bol sıvı alımı, mekanik temizlik yaparak tedavi etkinliğini arttırır.

Büyük çocuklarda akılcı beslenme tuvalet alışkanlıkları, doğru genital bölge temizliği, bol sıvı tüketimi ve sağlıklı rahat giyim şekli enfeksiyondan korunmada çok önemlidir.

Tekrarlayan enfeksiyonlarda ve bunların sonucunda böbrekte oluşan önemli hasarlarda altta yatan nedeni (örneğin mesaneden böbreğe idrar kaçağını) düzeltmek için bazen cerrahi tedavi gerekebilir.

Enfeksiyondan korunmak için neler yapılmalı?

• İdrarın açık renk olmasını sağlayacak düzeyde yeterli miktarda (günde en az 2 litre) sıvı verilmelidir. Bol idrar, bakterilerin mesaneye tutunmasını engeller ve dışarı atılmasını sağlar.

• Kola, fanta gibi gazlı içecekler, kahve ve acılı baharatlı yiyecekler tüketilmelidir. Hazır hiçbir gıda alınmamalıdır. Bunların mesane üzerine uyarıcı etkileri vardır.

• Sık sık tuvalete giderek gaita yapılmalıdır. Mesane ve barsak düzenli boşaltılmalıdır. Günde 6 defa mesane ve 2 defa barsak boşaltılmalıdır.

• Tuvalette yeterli süre oturarak barsak boşaltılmalıdır.

• Tuvaletlere düzgün oturmalı, ayakların altına destek bırakılmalıdır.

• Banyo süresi kısa tutulmalı, kimyasal içerikli sabun ve şampuanlar kullanılmamalıdır.

• Kabızlık önlenmelidir.

• Tuvaletten sonraki temizlik doğru yapılmalıdır. Özellikle kız çocuklarında genital bölge temizliği önden arkaya doğru olmalıdır. Böylece bakteriler idrar kanalına doğru taşınmamış olur.

• Genital bölgede deodorant, parfümlü sabun, şampuan ve pudra kullanılmamalıdır. Bunlar işeme borusunu tahriş edebilir. Genital bölge sadece normal suyla yıkanmalıdır.

• Sıkı, dar pantolon ve naylonlu iç çamaşırı genital bölgenin nemlilik oranını artırarak bakteri üremesini kolaylaştırır. Rahat geniş ve pamuklu iç çamaşır tercih edilmeli ve her gün değiştirilmelidir.

• Havuz sistitine dikkat edilmelidir. Kalabalık ve kirli havuzlara girilmemelidir.