Kendimi Başarısız Hissediyorum

Başarılı hissetme duygusu her kişide olması gereken, kişiyi geliştiren, kişiye doyum veren, kişinin öz saygı hissetmesini sağlayan sağlıklı bir histir. Herhangi bir alanda ya da birkaç alanda kişinin kendisini başarılı hissetmesi, gelişimi için de oldukça sağlıklı bir durumdur. Her insanın başarılı olduğu ve başarısız olduğu durumlar vardır. Her iki durumun da verdiği hisler aşırıya kaçmadığı sürece herhangi bir sorun yoktur. Bu yazımızda aşırıya kaçan, yani kişinin kendini sürekli başarısız hissetmesiyle alakalı bilgi verilecektir.

Başarısızlık hissi kişinin kendisini herhangi bir konuda yeterince yetkin hissetmemesiyle ilgilidir. Kişi başarılı olma konusunda sürekli kendisini eksik hisseder. En önemli durumlardan biri ise kişi kendisini sık sık diğerleri ile kıyaslar. Diğer insanların kendisinden daha başarılı, daha yetkin, daha akıllı vs. olduğunu düşünür. Bu durum kişinin kendisine olan öz saygısını da zamanla yitirmesine neden olur. Kişi herhangi bir konuda başarısız olduğunda negatif duyguları içinde yoğun yaşamaya başlar. Örneğin, iş yerinde yaşadığı herhangi bir başarısızlık durumunda kendisini küçük düşürülmüş hisseder. Başarısızlık hissini yoğun yaşayan kişi özellikle herhangi bir konuda yeteneğinin olmadığını düşünür ve çoğunlukla potansiyelinin altında çalışır. Kişi kendisiyle alakalı olumlu durumları önemsemezken olumsuz durumları fazlasıyla önemser. Böylece kişi gerçekten de başarısız olduğuna inanır. Tüm bunlar kişinin kendisini daha depresif hissetmesine neden olur. Bir süre sonra kişi başarısız olma olasılığından kaçmak adına yapması gereken işlerden uzaklaşmaya başlayacak ve bu durum yoğun başarısızlık hislerini daha da arttıracaktır. Kendisini depresif hisseden ve başarısızlık hissini yoğun yaşayan kişi değişim için yoğun bir motivasyona sahip olamaz. Bu yüzden değişim için çok ufak bir motivasyonları vardır.

Kendimi Neden Sürekli Başarısız Hissediyorum

• Kendisini sürekli başarısız hisseden kişinin, bu hislerinin altında sıklıkla çocukluk dönemindeki başarısızlıkları vardır. Örneğin, bazı ebeveynler çocuklarının çok başarılı olmasını isterler. Bu yüzden çocuklarının normal başarıları ebeveynlere yeterli gelmez. Bu tarz ebeveynler farkında olmadan çocuklarını eleştirmiştir ve onlara kendilerine başarısız hissetmelerine neden olmuştur. 

• Ebeveynlerden biri ya da ebeveynlerin her ikisi çok başarılı olduğunda çocuk kendisini başarısız hissetmeye başlar. Bu yüzden yetişkinliğinde de başarısızlık duygusu ile mücadele etmek zorunda kalır.

• Ebeveynleri tarafından başarısı umursanmayan çocuğun yetişkinlikte başarısızlık hislerini yoğun yaşadığı görülmüştür.

• Başarısızlık hislerine neden olan en önemli durumlardan biri ise kişinin çocukluk döneminde yakınları tarafından birileri ile kıyaslanmış olmasıdır. Özellikle kardeş ya da arkadaş ile kıyaslanmak kişinin başarısızlık duygusunu pekiştirerek yetişkinlikte de bu duyguların devam etmesine neden olmuştur. 

• Göçmen olmak, sonradan farklı bir kültüre adapte olmaya çalışmak veya sosyoekonomik olarak çevreden farklı olmak gibi durumlarda kişinin öz saygısını zedeleyerek başarısızlık hislerini doğurmaktadır. 

• Kişiye çocukluk döneminde sınırlar ve kurallar konulmamış ise kişi disipline olmayı öğrenememiş olabilir. Bu durum kişinin sorumluluk alma becerilerini geliştirmesine engel olur. Kişi tüm bunların sonucunda da kendisini oldukça başarısız hissedecektir. 

Kendisini sıklıkla başarısız hisseden kişiler için hayat zorlaşmaya başlar. Bu durumun sebepleri arasında; kişi somut beceriler geliştirmek için gerekli adımları atamaması ya da bu adımları atmak da oldukça güçlük çekmesi, kişinin potansiyelinin altında bir yerde çalışması ya da meslek seçmesi, başlangıç seviyesinde bir iş de çalışmak, iş yerinde yaşanan geç kalma, erteleme, kötü performans gibi durumlar, tek bir kariyere odaklanmada sorun yaşama ve bu sebeple bir alanda uzmanlaşamama, bağımsız çalışma veya inisiyatif kullanmada çekinme, kendi becerilerini ve yeteneklerini küçümseme, başarısızlıklarını büyütme, kendini geliştirme adına atılması gereken adımlardan kaçma gibi durumlar yer almaktadır. 

Başarısızlık Hislerinden Kurtulmak için Neler Yapılabilir?

Öncelikle başarısızlık hislerin gerçek mi olduğu yoksa bu hislerin çarpıtılmış düşüncelerden kaynaklanan bir durum mu olduğu belirlenmeli. Başarısızlık hislerinin gerçekliğini değerlendirmek oldukça önemlidir. Kimi insanlar gerçek hayatta başarılı olmalarına karşın yine de kendilerini sık sık başarısız hissederler. Başarısızlık hislerinin geçmişle sık sık bağlantısı kurulmalıdır. Bu hisler nereden geliyor? Geçmişte hangi durumlar kendinizi başarısız hissetmenize neden oldu? Bu durumlar sonrasında nasıl pekiştirildi? Bu gibi sorular sorularak çocukluktaki bağlantılar kurulmalı ve oradaki duygular yaşanmalıdır. Örneğin, ebeveyni tarafından sürekli eleştiriye maruz kalan kişinin ebeveynine karşı öfke hissetmesi. Kişi bu bağlantıları kurduktan ve oradaki duyguları yaşadıktan sonra çocukluktaki başarılarını, güçlü yeteneklerini, olumlu yanlarını düşünmelidir. Bu kişinin kendisini daha objektif değerlendirmesini sağlayacaktır. Kişi aynı şekilde güncel durumda da kendi yetenekleri ve becerileri konusunda farkındalık kazanmalıdır. Herkesin mutlaka iyi olduğu bir alan vardır ve o alanın gelişmesi gerekir. Başarısızlık duygusunu yoğun yaşayan kişiler sıklıkla herhangi bir konuda iyi olmadıklarını düşündükleri için iyi oldukları konularda da kendilerini geliştirmezler. Bu sebeple önce yetenekli olunan, hünerli olunan bir yanın farkına varılması ve bu yanın geliştirilmesi oldukça önemlidir. Bunun için liste yapılmalı, böylece kişi kendisini daha objektif değerlendirebilecektir.

Kişi davranışlarını değiştirmek için çaba harcamalı. Örneğin kendisini başarısız hisseden kişi çoğunlukla sorumluluklardan ve tek başına bir işe girişmekten kaçacaktır. Bu eğilimin büyük ölçüde azaltılması gerekmektedir. Kaçma eylemi kişinin başarısızlık hislerini daha da arttıracaktır.

Bazı kişiler gerçekten hayatta başarısızdır bu yüzden de sıklıkla kendilerini başarısız hissederler. Böyle kişilere yine iyi oldukları durumları fark etmeleri ve bu alanda gelişim göstermek için adım atmaları önerilir. Başarısız olmalarına neden olan durumlar nelerdir bunun da listesi mutlaka yapılmalıdır. Örneğin, disipline olmamak kişinin başarısız olmasına sebep olabilir. Başarısızlığa sebep olan durumların listesi yapıldıktan sonra bu durumları ortadan kaldırmak adına belli başlı çalışmalar yapılmalıdır.

Başarısızlık duygusunun üstesinden gelebilmenin bir diğer yolu ise psikoterapidir. Yukarıda sıralanmış olan maddeler psikoterapide de ayrıntılı bir şekilde ele alınır ve her bir durum için danışana özel seanslar yürütülür. Başarısızlık duygusu çoğu zaman kendi kendine geçmez aksine yaşam boyu kişide artarak devam eder. Psikoterapi kişilere uzun vadede bir tedavi imkanı sağlamaktadır aynı zamanda danışanların daha sağlıklı duygulara ve düşüncelere sahip olmasını ve yaşam standartlarını daha olumlu bir düzeyde sürdürebilmesini hedeflemektedir. Burada kullanılacak olan terapi yöntemleri danışana göre değişmektedir. Kişiye özel yapılan program ile beraber kişinin başarısızlık duygusunun üstesinden gelmesine yardımcı olunur.