Kontakt Lens Kullanımı Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar Ve Akla Takılanlar

Kontakt lensler, gözlükten bağımsızlık kazanmayı arzu eden ancak refraktif cerrahiye uygun olmayan ya da invazif bir yöntemden kaçınmak isteyen kişiler için hayatı kolaylaştıran oldukça yüz güldürücü gereçler olmalarına rağmen; seçimleri, bakımları ve kullanımları doğru yapılmadığı taktirde göz kuruluğu ve kızarıklığından, inatçı göz alerjilerine ve kalıcı görme kaybı ile sonuçlanabilen göz enfeksiyonlarına kadar pek çok rahatsızlığa yol açabilirler.

Bu yazıda kontakt lens kullanıcısı okuyucularımızın lens kullanımı ve bakımı hakkında bilgilendirilmesi amaçlanmaktadır.

Kontakt lens kullanımında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta kontakt lenslerin ancak ve ancak göz doktorları tarafından denenip reçetelendikten sonra kullanılması gerekliliğinin bilinmesidir. Hastanın eksiksiz göz muayenesinin yapılması, refraktif kusurun tam olarak ortaya konması, korneanın eğrilik yarıçapı-büyüklüğü gibi ölçümlerin değerlendirilmesi kontakt lens muayenesinin olmazsa olmaz parçaları iseler de; bunlar, hastanın lensi günde ortalama kaç saat süreyle takacağı, mesleği, ekonomik durumu, altta yatan oküler veya sistemik probleminin varlığı gibi faktörler de işin içine katılarak doktor tarafından değerlendirilir ve hastaya uygun olabileceği düşünülen deneme lensi göze uygulanır. Lensin tipine göre uygun bir süre bekledikten sonra, kontakt lensin kornea üzerindeki duruşu, sıkılığı, hareketi gibi parametreler gözlemlenir ve lensin hastaya uygun olup olmadığına karar verilir. Eğer astigmat düzeltme özelliğine sahip (torik) bir kontakt lens deneniyor ise (Acuvue Oasys for astigmatism, Purevision 2 HD for astigmatism, Biofinity Toric, SofLens for astigmatism, Air optix for astigmatism, Proclear Toric, Clariti Toric vb), lensin kornea üzerindeki duruşu kaydedilir ve lensin üzerindeki işaretlere göre kontakt lensin reçetelendirilmesinde değişiklik yapılıp yapılmayacağına karar verilir. Piyasada değişik materyallere, oksijen geçirgenliğine, eğrilik yarıçapı ve büyüklüğe sahip onlarca kontakt lens çeşidi olduğu göz önüne alınırsa kontakt lens muayenesi olmadan, gözlük numarasına göre kontakt lens kullanmanın ne denli yanlış sonuçlar doğurabileceğini tahmin etmek güç olmamaktadır.

Kontakt lens kullanıcıları doktorlarınca belirlenen lensi, yine beraber belirledikleri kullanım şemasına göre kullanmalı, gerekli tarihlerde değişim planına uymalı, temizlik ve bakımında da yine doktor önerilerini izlemelilerdir. Lens kullanan yakın arkadaşların, internet forumlarında yer alan lens kullanıcılarının veya kontakt lens satım ve dağıtımını yapan firma çalışanlarının görüşlerinin göz doktoru muayenesi yerine geçemeyeceğini burada bir kere daha hatırlatmakta fayda vardır.

Yumuşak kontakt lens teknolojleri son 10 yıllık dönemde bir devrim yaşamış, günlük kullan at kontakt lenslerin ve tek şişeden lens bakımını yapmayı sağlayan çok amaçlı lens bakım sistemlerinin kullanıma başlanması ile kontakt lens bakımı daha önceki dönemlere göre kolaylaşmıştır. Yine de lens bakımında dikkat edilmesi gereken bazı noktaların altını çizmekte yarar vardır.

Kontakt lense veya göze temas etmeden önce ellerin sabunla yıkanması ve iplik veya pamuk bırakmayan bir havlu yardımı ile kurulanması bakımda uyulması gereken ilk kuraldır. Yıkamada kullanılacak sabunların nemlendirici içermesi lens yüzeyinde kalıntı bırakabileceğinden kremli sabunlar yerine saf sabunların seçilmesi tavsiye edilir.

Göz yaşı içeriğindeki lipid, protein, mukus gibi kalıntılar, çevresel kirleticiler, kozmetik artıklar lens yüzeyine bağlanarak lens matrisine penetre olma eğilimi gösterirler. Bu sebeple lens bakımının bu gibi kalıntıları ve patojenleri temizleme yeteneğine sahip, kontakt lensin kendisi, göz dokuları ve göz yaşı ile dost bir solüsyonla yapılması önem arz etmektedir. İçeriğindeki yüzey etken, yardımcı ve koruyucu madde gibi farklı parametrelere göre piyasada 10’un üzerinde kontakt lens solüsyonu bulunmaktadır. Bunlardan en sık tercih edilenlerinin başında BioTrue , OptiFree Express, Opti Free Puremoist, Renu Multi Plus, Aqua Soft Comfort, All in One light, Synergi, Solo Care Aqua’dır. Solüsyon kullanımında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta solüsyonun üzerinde “ovalama gerekmez “ ibaresi olsa bile lenslerin çıkarıldıktan sonra avuç içine tek tek alınarak üzerine bir kaç damla lens solüsyonu damlatılmalı ve ardından işaret parmağı ve avuç içi arasında solüsyonla temizlenmesi gerekliliğinin bilinmesidir. Bu temizleme işlemi, lens yüzeyinde birikmiş debrilerin, kozmetik maddelerinin, hava kirleticilerinin ve mikroorganizmaların temizlenmesi açısından önem taşır. Ardından ovalama işlemi esnasında gevşemiş olan kalıntılar yine solüsyon ile yıkanır ve temizlenmiş olan kontakt lens, yeni solüsyon doldurulmuş lens kutusuna alınarak ağzı kapatılır. Kutu içerisinde bir önceki akşamdan kalmış olan kontakt lens solüsyonunu kullanmak, lens yüzeyinde bakteriyel biyofilm oluşmasına yol açacağından sakıncalıdır. Temizleme ve durulama işlemleri esnasında kontakt lens şişesinin ucunun eller de dahil olmak üzere herhangi bir yüzeye değerek kontamine olmamasına dikkat etmek de önemlidir.

Kontakt lens bakımında genellikle atlanan önemli bir temizlik basamağı da kontakt lens kabının bakımıdır. Kap içerisinin temiz kontakt lens solüsyonu ile çalkalandıktan sonra temiz bir kağıt mendil üzerinde baş aşağı kurutulması genellikle göz doktorlarınca en çok tavsiye edilen yöntemdir. Kontakt lens kaplarının iki-üç ayda bir değiştirilmesi de mikrobiyal kontaminasyonun önlenmesi açısından tavsiye edilir. Piyasada gümüş iyonları içeren ve ekstra dezenfeksiyon sağlayan lens kapları da bulunmaktadır. Çatlamış, ağız kısmı kırılmış lens kaplarının kullanılmaması tavsiye edilir.

Kontakt lens bakımı hakkında bilinmesi gereken bir diğer önemli nokta da kontakt lenslerin musluk suyu ile temasının Acanthamoeba başta olmak üzere çeşitli mikroorganizmaların göze taşınmasına sebep olabileceğidir. Bu sebeple hastalara kontakt lens ile duş almamaları, havuza girmemeleri ve buhar odası ve sauna kullanımından kaçınmaları hatırlatılmalıdır.

Eğer kontakt lensler uzun bir süre kullanılmadan kap içinde saklanacak ise, kontakt lens ve solüsyon üreticisi tarafından belirtilen sürelere uygun olarak düzenli aralarla temizlikleri yapılmalı ve kap içerisindeki solüsyon değiştirilmelidir. Her halükarda 30 günden daha fazla kullanılmamış yumuşak kontakt lensler kullanılmamalıdır. Uzun zaman aralıkları ile lens kullanmayı planlayan kişilerin tek kullanımlık günlük kullan at lensleri (1-day Acuvue TruEye, 1 Day Acuvue Moist, 1 day Acuvue Define, Dailies Total, Biotrue Oneday, Soflens Daily Dispose, Proclear 1 day, Dailies AquaComfort Plus, Clariti 1 day, Focus Dailies vb) tercih etmesi daha akılcı bir yaklaşım olacaktır.

Kontakt lens uygulaması yapan göz doktorları sıklıkla, lens kullanımı esnasında yanma, batma, kaşıntı şikayeti olan, lens toleransı azalmış hastalarla karşılaşmaktadır. Bu hastaların yanı sıra bu şikayetleri yaşayan, ancak doktorları tarafından kontakt lense ara vermesi söylenir korkusuyla problemlerini ifade etmekten çekinen bir hasta grubu da mevcuttur.

Kontakt lens kullanımı ile ilişkilendirilen kuru göz hastalığı Uluslararası Kuru Göz Çalıştayı (International Dry Eye Workshop-DEWS) raporuna göre hem aköz üretim yetmezliğinden hem de buharlaşma fazlalığından kaynaklanabilen bir durum olup her iki kontakt lens kullanıcısından birinin kuruluk semptomları olduğu ortaya konmuştur. Bu oran gözlük kullanmayan hasta popülasyonunun 12, gözlük kullanıcılarının ise yaklaşık 5 katıdır.

Kadın kontakt lens kullanıcılarında kuruluk semptomlarının daha fazla görülmesi, hastalık patogenezinde hormonal etkilerin rol oynayabileceğini düşündürür. Semptomları kötüleştirebileceği bilinen diğer risk faktörleri arasında uzun süreli kontakt lens kullanımına bağlı azalmış korneal duyarlılık, yüksek su içerikli kontakt lenslerin kullanımı, lens bakımının doğru yapılmaması, kuru göz yapabilecek sistemik ve oküler hastalıklar ve ilaçlar ile ekran karşısında yoğun çalışan kişilerde sık saptanan azalmış göz kırpma sayısı sayılabilir.

Bilinmesi gereken önemli bir nokta her kuru göz hastasının semptomatik olmayacağıdır. Kontakt lensler bazen adeta bir bandaj görevi yaparak kuru göze bağlı gelişebilen komplikasyonların fark edilmesini zorlaştırabilir. Bu sebeple kontakt lens kullanıcılarının rutin aralıklarla göz hekimince kontrolü ve muayene esnasında hekimin hastanın sadece lensini değil, göz kapaklarını, kapak içlerini korneayı, lens önü ve arkasındaki göz yaşı miktarını kontrol etmesi önem taşır.

Kontakt lens kullanımı esnasında gelişebilecek kuru göz hastalığı durumunda ilk yapılması gereken hastanın bilinçlendirilmesi ve ortam düzenlenmesinin sağlanmasıdır. Ofis çalışanı olan genç profesyonel hasta grubuna direk klimaya maruz kalmama, bilgisayar ekranının göz hizasının altına yerleştirilmesi, ekran karşısında göz kırpmayı hatırlamak ve gözleri her 20 dakikada bir 20 saniye süreyle dinlendirmek gibi ufak noktaların anlatılmasında fayda vardır. Hastaların altta yatan oküler yüzey, kapak ve kirpik problemlerinin tedavisi yapılmalıdır. Tüm bu faktörlerin elimine edildiği hastalarda kullanılabilecek çeşitli lubrikan damlalar, jeller, topikal ve sistemik olarak kullanılabilecek takviyeler mevcuttur. Yurt dışında pek çok çeşidi olmasına rağmen ülkemizde kontakt lenslerin yeniden nemlendirilmesine özgün göz yaşı damlalarının sayısı sınırlıdır. Opti free Pro Lens drops bu amaçla piyasaya çıkarılmış bir damla olup bunun yanı sıra koruyucu madde içermeyen Optive Advanced SE, Systane UD, Blink SE, Tears Naturale Free, Xailin Fresh SE, Artelact Advanced vb damlaların da kontakt lensle beraber kullanımı uygundur. Yine de durumun kuru göze mi yoksa kontakt lensle ilişkili başka bir komplikasyona mı bağlı geliştiğini ortaya koymak açısından göz doktoru muayenesi elzemdir.

Bu yazımızda kısaca kontakt lens bakımı ve kullanımı ile ilgili olarak pratiğimizde sık duyduğumuz bazı sorulara yanıt vermeye çalıştık. Tüm hastalarımıza sağlıklı ve güzel günler dileriz. 