Korona (Covid 19) Hastalığı Sonrası Rehabilitasyon

Koronavirüs salgını bu dönemde hem dünyada hem ülkemizde yoğun bir şekilde devam ediyor maalesef. Bu hastalıktan çok fazla sayıda insan etkilendi. Güçlü sağlık sistemimiz sayesinde bu salgını en az hasarla atlatacağımızı umuyorum.

Koronavirüsün etkilediği hastaların bir kısmı özellikle gençler (30 yaş altı) ve çocuklar hastalığı kolayca atlatabilmekte, hatta bazen hiç şikayetleri olmamaktadır. Dolayısıyla bu hastalarda iyileşme sonrası genel sağlık problemi de görülmemektedir. Bununla beraber hastalığı ağır geçirenlerde özellikle yoğun bakıma yatmış ileri yaşlı hastalarda hastalık sonrası ciddi problemler ortaya çıkabilmektedir. Bunların en önemlisi uzun süre yatmaya bağlı kas iskelet sisteminde olan bozulmalardır. İnsan vücudu harekete göre programlanmıştır. Uzun süre hareketsizliğin en önemli etkisi kas ve kemikler üzerinedir. Bir insanın bir aylık tam yatak istirahati kas kitlesinin yüzde 30’unun kaybına denk gelir. Bu şu anlama gelir; korona öncesi normal bir şekilde yardımsız yürüyen yaşlı bir hasta hastaneden çıktığında yardımla yada bastonla yürür hale gelebilir. Diğer taraftan korona öncesi zorlukla ya da bastonla yürüyen hasta ise hastalığı atlatsa bile sonrasında yürüyemez hale gelebilir. Bunda yatışa bağlı kas gücü etkili olsada yine bu yaşlarda zaten olabilen hafif denge kaybının ağırlaşması da etkili olur. Yani yatmak sadece kas gücünü azaltmaz yaşlı hastada denge kaybına da sebep olur. Bunlara birde akciğerlerde oluşan tahribatı eklediğiniz zaman olaya efor dispnesi de yani hareketle ortaya çıkan solunum sıkıntısı da eklenir. Örneğin hasta bir kat merdiven çıktığında nefes nefese, takatsiz kalır. Yine uzun süreli yatışa bağlı olarak kemiklerden de mineral kaybı olacağı için bu da osteoporoz yani kemik erimesine yol açabilecektir. Osteoporozun etkisi düşme ile oluşabilecek kemik kırıklarıdır ki özellikle kalça kırığı ileri yaşlarda son derece ciddi bir problemdir. Bu hastalarda kas güçlerini kaybettiklerinden düşmeye de yatkın olacaklarından bu yönden de rehabiltasyon çok önemli olmaktadır.

Bir de 65 yaş üzerine uzun süredir uygulanan sokağa çıkma yasağı sonrası korona olmadığı halde evden çıkamayıp mecburen hareketini azaltan bir hasta grubu mevcut. Bu kişiler korona geçirenler kadar olmasada hareketsizlikten etkilenecektir. Yatan hastalar kadar olmasalarda kas güçlerinde ve dengelerinde az yada çok bir azalma olacaktır. Dolayısıyla bu grup kişiler arasında var olan ve salgın öncesi zor yürüyen yaşlı kişilerin salgın süresinde uzun süre evde kalmaya bağlı olarak dışarı çıktıklarında yürümeleri ve dengeleri etkilenecektir.

Neyseki uzun süre yatmanın kas iskelet sisteminde yaptığı tahribatların tedavisi koronayı tedavi etmekden daha kolaydır. Tedavi çok yönlü bir rehabilitasyondur. Genelde bu tip hastalar haftada 3 gün 20 seanslık rehabilitasyon programına alınırlar. Tedaviye başlamadan bu hastalara kardiyopulmoner egzersiz testi yapılıp egzersiz kapasitelerin belirleyerek buna göre bir program çizilir. Ayrıca denge kaybı olup olmadığı kontrol edilir. Eklem problemleri varsa egzersizi engelleyeceğinden programa başlamadan tedavi edilir. Hastalar ilk değerlendirmelerine göre güçlendirme, denge ve endurans dediğimiz dayanıklılığı sağlayıcı egzersiz programına alınırlar. Hastanın ilerleyen egzersiz kapasitesi ile egzersizlerin yoğunluğu  da artırılır. Denge problemi olan hastalar özellikle bilgisayarlı denge cihazlarıyla çalıştırılır. Solunum problemi olan hastalar solunum rehabilitasyonuna alınır (bu konu makaleler bölümünde solunum rehabilitasyonu bölümünde başka bir yazıda anlatılmıştır). Bu tedaviler ile hastalarda genelde hızlı bir geri dönüş sağlanır. Hatta hastalık öncesinden daha iyi bir duruma gelebilir hastalar. Bu tedavilerin hepsi hastalıktan ağır etkilenmiş orta ve genç yaş grubu hastalarda da uygulanabilir.

Unutulmamalıdır ki hareketsizliğe sebep olan her hastalık (korona dahil) sonrasında mutlaka rehabilitasyon gerektirir. Aksi takdirde vücudun kas iskelet ve hatta sinir sisteminde yaptığı tahribat hastanın yürümesini ve yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilecek kalıcı hasarlara sebep olabilir.