Makatta çatlak veya yırtık ne demektir?

Makatta çatlak yada tıbbi ifade ile ‘anal fissür’ anüs (makat) bölgesini örten deride makatta ağrı, kanama ve kaşıntıya yol açan küçük bir yırtıktır. Genelde çatlak yüzeyel olarak başlar ve hızla iyileşir. Bazen derinleşip altta yatan makat iç kasına (sfinkter kası) ulaşabilir. Bu durumda hastalık kronik (süreğen) hale gelmiştir. Makat çatlağının nedeni, makat iç kasında (sfinkter kası) direnç artışı ve kalınlaşmadır. Her dışkılama sırasında, dışkı buradaki yara ile temas eder ve iyileşmeyi geciktirir. Bu da makat iç kasının kasılmasına neden olur. Makat iç kasının kasılı kalması veya gevşememesi (anismus) çatlağın iyileşmesini engeller. Sağlıklı kişilerde ortalama % 25 oranında makat kaslarında fazla kasılma görülürken, makat çatlağı olan hastalarda bu oran % 90 olarak belirlenmiştir. Makat çatlakları % 90 oranında makatın arka tarafında yer alırlar; kadınlarda % 25 ve erkeklerde ise % 10 oranında makatın ön tarafında yer aldıkları bildirilmektedir.

Fissür triadı ne demektir?

Kronik makat çatlağı (anal fissür) olan hastalarda sıklıkla ‘fissür triadı’ adı verilen üçlü bir belirti görülür. 1. Makat derisinde bir meme bulunması ki, buna ‘sentinel pile’ veya ‘skin tag’ adı verilir. 2. Kalınlaşmış çatlak kenarlarının tabanında iç makat kasının (internal anal sfinkter) lifleri görülür. 3. Makat çatlağının üst kenarında, büyümüş papilla adı verilen kıl ve ter bezi (hipertrofik anal papilla) görülür. Makat ağrısının 4 haftadan uzun süreden beri var olması ve yukarıdaki fissür tiradı olarak adlandırılan belirtilerin 8-12 haftadan beri var olması makat çatlağı veya yırtığı, ‘kronik anal fissür’ adını alır. 

Makatta çatlak veya yırtık neden oluşur?

•    Yoğunkabızlık: Sert, kuru (taş gibi) bir dışkının zorla makattan geçmesi 
sırasında bu bölgeyi yırtması ile oluşur.
•    Yoğun ishal
•    Beslenme değişiklikleri
•    Sürekli dışkı yumuşatıcı (laksatif) kullanımı
•    Crohn hastalığı: altta yatan hastalığın tedavisi, genellikle fissürü iyileştirir.
•    Hamilelik döneminde ve lohusalığın ilk iki ayında görülürler.
•    Makat yolu ile cinsel temas (arkadan ilişki, ters ilişki, anal seks) sonrasında
•    Lösemi hastalığı
•    Bağışıklık sistemi zayıflaması

Makat çatlağı, makat temizliği yeterince yapılmadığı için mi olur?
Makat çatlağı veya anal fissür gelişmesinde, kişisel hijyen, taharetlenme veya makat bölgesi temizliğinin bir ilgisi olmadığı bilinmektedir.

Makatta çatlak veya yırtığın belirtileri nelerdir?

•    Makatta ağrı: Hastalar sıklıkla dışkılama sırasında meydana gelen yanma 
ya da yırtılma gibi bir his ve şiddetli ağrı tanımlarlar. Ağrı dışkılama sonrası dakikalar ya da saatlerce sürebilir. Ağrı; makat iç kasının (sfinkter kası) kasılmasına (spazm) bağlıdır. Hastalar çoğunlukla ağrı nedeniyle dışkılamadan kaçabilir ve dışkıyı geciktirmesine bağlı olarak dışkı daha da sertleşir ve buda yırtığın daha da derinleşmesine neden olur. Böylelikle, hasta bir kısır döngü halinde bu yakınmaları yaşar ve şikayetleri giderek daha belirgin hale gelir.
•    Makatta şişme: Çatlağın dış kenarında şişme sonucu cilt kabartısı 
gelişebilir. Makat bölgesinin temizliği sırasında hasta tarafından fark edilebilir.
•    Makattan kanama: Genellikle az miktarda parlak, kırmızı kanamadır ve 
hastaların yaklaşık % 70’inde tuvalet kağıdında ve dışkı üzerinde kan görülür. Ancak aynı yakınmalar hemoroid hastalığı ve kalın bağırsak kanserinde de olabildiği bilinmelidir.
•    Makatta kaşıntı: Makatta çatlak ve yırtığın ardışık olarak iyileşip tekrar 
açılması sırasındaki akıntı kaşıntıya yol açabilir.

Makat çatlağı (anal fissür) hangi hastalıklarla karışabilir?
•    Makat fistulü
•    Makat absesi
•    Makat siğili
•    Makat sarkması
•    Makat kanseri
•    Rektal polip
•    Crohn hastalığı
•    Tüberküloz
•    Makatta AİDS (HİV)
•    Sedef hastalığı (psöriazis)

Makat çatlağının (anal fissür) bir çıkıntısı (hipertrofik papilla) ve derideki uzantısı (skin tag) olur. Hastaların büyük bölümü makat çatlağının derideki uzantısını basur (hemoroid) memesi zannederler. 

Makatta çatlağı kanser nedeni midir?
Hayır değildir, fakat makatta çatlak veya yırtık hastalığının belirti ve bulguları kalın bağırsak kanserleri ve diğer sindirim sistemi hastalıklarının belirtileriyle benzerlik gösterebilir. 

Makat çatlağı nasıl tedavi edilir?
Makat çatlağının ameliyatsız ve ameliyat ile tedavisi mümkündür.

MAKAT ÇATLAĞI AMELİYATI

1. Fissürektomi: makat çatlağının cerrahi olarak kesilerek çıkartılması işlemidir.

2. Makat genişletilmesi (anal dilatasyon)
Genel anestezi veya spinal anestezi altında makatın cerrah tarafından genişletilme işlemidir. Geçmişte makat çatlağı (anal fissür) tedavisinde uygulanan tek başına makatın genişletilmesi işlemi veya anal dilatasyon ameliyatı % 10-50 gibi nüks oranını getirdiğinden günümüzde dışkı tutma sorunu olabilecek yaşlı veya risk grubundaki hastalarda tercih edilir. 

3. Lateral internal sfinkterotomi (makat iç kasının kesilmesi)
Günümüzde makat çatlağının cerrahi tedavisinde en yaygın kullanılan yöntem lateral internal sfinkterotomidir. Bu tekniğin temeli, makat bölgesinde dinlenme basınçlarının yüksek olmasına neden olan, iç makat kasının (internal anal sfinkter) cerrah tarafından kesilmesi prensibine dayanır, ancak bazı hastalarda sfinkterotomi girişimine rağmen, makat dinlenme basınçları yüksek kalabilmektedir. 

a. Açık teknik: Lateral internal sfinkterotomi ameliyatı sıklıkla iç ve dış makat kası arasındaki deride (intersfinkterik alan) yaklaşık 0.5-1 cm’lik bir kesi yapılarak, iç makat kası bağırsaktan ayrılır ve iç makat kası (internal anal sfinkter) kesilir ve bu teknik ‘’açık sfinkterotomi’’ olarak adlandırılmaktadır.

b. Kapalı teknik: iç ve dış makat kası arasındaki deride (intersfinkterik alan) küçük bir kesi yapılarak bıçak  ile intersfinkterik alana girilir ve bisturinin ucu iç makat kasına (internal anal sfinkter) doğru yönlendirilerek, cerrahın el yordamı ile iç makat kası (internal anal sfinkter) kesilir ve bu teknik ‘’kapalı sfinkterotomi’’ olarak adlandırılır.

Ameliyat sırasında, bazı cerrahlar çatlak olan bölümü de çıkartırken (fissürektomi) yada elektrokoter adı verilen aletle yakarken, bazıları çatlağı çıkartmazlar. Lateral internal sfinkterotomi ile birlikte çoğunlukla çatlağın çıkıntısı (hipertrofik papilla) ve derideki uzantısı (skin tag) da alınır. Makat çatlağı tedavisinde sfinkterotomi ameliyatı açık veya kapalı teknikle yapılır. Lateral internal sfinkterotomi ameliyatında teknik olarak en önemli nokta, makat dış kasının (eksternal sfinkter), bu girişim sırasında zarar görmemesidir. Lateral internal sfinkterotomi işlemi sırasında makat dış kasının (eksternal sfinkter) hasarlanması dışkı ve gaz tutamama sorununa rastlanır.. Lateral internal sfinkterotomi sonrasında, hastalarda iki ay içinde % 90-92 oranında düzelme görülmektedir. Uzun dönemde ise, % 0-15 (ortalama % 5) nüks ve % 0-15 arasında dışkı ve gaz kaçırma komplikasyonu görülür. 

4. Basınç kontrollü sfinkterotomi: makat çatlağının nüksü için iç makat kasının yetersiz kesilmesi sorumlu olabilir. Buna karşın dış makat kasının bazı liflerinin kesilmesi, gaz ve dışkı kaçırma ile sonuçlanabilmektedir.Anal manometri adı verilen ve makat kaslarının basınçlarını ölçmeye yarayan cihaz yardımı ile makat basınçlarını kontrol ederek kademeli ve kontrollü sfinkterotomi yapılabilir. Bu sayede gaz ve dışkı kaçırma komplikasyonu riski çok büyük ölçüde ortadan kaldırılabilir.

5. Fissürektomi ve kaydırma (flep) tekniği: makat çatlağı, yırtığı veya fissürün olduğu alan cerrahi olarak çıkartıldıktan sonra bu çıkartılan alana çevre dokulardan kaydırma (flep) yapılarak doldurulur (anoplasti).

6. Lazerle fissürün yakılması: lazer ışınları ile ameliyathane koşullarında anal fissür veya makat çatlağı alanı yakılarak buharlaştırılır (vaporizasyon).

7. Radyofrekans (RF) ile sfinkterotomi: makat iç kası (internal anal sfinkter) radyofrekans (RF) ile kesilebilir.

Hasta ameliyat sonrasında ne kadar sürede iyileşir?

•    Makatta ağrı sıklıkla birkaç gün içinde ortadan kalkar.
•    Hasta ortalama 3-4 gün içinde işine geri dönebilir.
•    Tam iyileşme birkaç hafta içinde olur.

Anal fissür ameliyatı sonrasında ne tür komplikasyonlar görülebilir?

1.Enfeksiyon: Anal fissür ameliyatı sonrasında enfeksiyon nadiren görülür, % 1-2 oranında makat apsesi gelişebildiği bilinmektedir.
2.Gaz ve dışkı kaçırma : Gaz kaçırma, makat çatlağı ameliyatları sonrasında % 12-27 oranında görülürken, dışkı kaçırma veya hafif ıslatma (soiling) ise % 10-15 oranında görülür. 
3.Makat fistulü gelişimi: Ameliyat sırasında bağırsak yüzeyi (mukoza) açılması sonrasında makat fistülü (perianal fistül) gelişir ve hastaların % 1’inden azında görülür.
4.Makattan kanama: Tedavi gerektirecek düzeyde bir kanama olması çok enderdir.
5. Makat çatlağının tekrarlaması: Ameliyat sonrası tekrarlama veya nüks hastaların % 1-6’sında görülür. Makat çatlağı nüks eden hastaların yaklaşık % 50’sinde, crohn hastalığı adı verilen iltihabi bağırsak hastalığı sorunu olduğu belirlenmiştir.

Anal fissür hastaları nasıl beslenmeli?
Anal fissür hastalığında, hem hastalıktan korunmak ve hem de hastalığın alevlenme dönemlerinde rahat etmeleri açısından uygun bir diyetle beslenmeleri çok önemlidir. Dışkılama eyleminin rahat olabilmesi için, günde 2 Lt civarında su tüketmek, bol lifli ve doğal bir beslenme şekli tercih edilmelidir. 20-50 yaş grubundaki kişilerin diyetlerindeki günlük lif miktarı, erkeklerde ortalama 40 gram ve kadınlarda 25 gram olmalıdır. Tahıl, bakliyat, soya fasulyesi, arpa, pirinç ve buğday, sebze ve meyvelerin dengeli şekilde alınması bağırsak hareketlerini arttırır ve kabızlık ile mücadelede çok yararlıdır.

Makat çatlağı hastaları için zararlı olan gıdalar
Baharatlı gıdalar (kırmızı biber, kara biber, pul biber, acı biber, izot vb.)
Kebaplar
Hamburger
Turşu
Pizza
Alkol
Çay ve kahve (aşırı tüketimi)
Turunçgiller (limon, mandalina, portakal, greyfurt)
Süt ürünleri (peynir, süt, ayran)
Ketçap
Çikolata

Makat çatlağı hastaları için yararlı olan gıdalar
Tahıllı gıdalar    Meyveler
Kepek    Elma (kabuklu)
Mısır    Kayısı
Mısır gevreği (corn flakes, müsli)    Muz
Pirinç    Yabanmersini (çay üzümü)
     Kavun
Kuru yemiş    Karpuz
Kuru üzüm    Kiraz
Kuru kayısı    Vişne
Kuru incir    Üzüm
Kuru erik    Şeftali
Fındık    Armut
Ceviz    Ananas
     Erik
Haşlanmış sebzeler    Çilek
Lahana (beyaz, kara ve kırmızı)    Ahududu (frambuaz, ağaç çileği)
Karnabahar     
Havuç    Çiğ sebzeler
Yabani havuç (karakavza)    Fasülye filizi
Patates (kabuklu)    Kereviz
Ispanak    Salatalık
Kuşkonmaz    Kıvırcık salata
Kabak    Mantar
Şalgam    Soğan
Mısır (konserve)    Yeşil biber
Brüksel lahanası    Ispanak
     Domates
      
Baklagiller    Ekmek
Bakla    Tahıllı
Fasülye    Yulaflı
Nohut    Çavdarlı
Soya    Kepekli
Mercimek    Buğdaylı
Bezelye    Beyaz
Keçi boynuzu     
Yalancı akasya     
Gülibrişim