Mavi Işık Göze Zararlı Mı?

Algıladığımız ışık renksiz görünür, ancak aslında bir renk aralığından oluşur. Her rengin farklı bir dalga boyu vardır. Mavi ışık, çok fazla enerjiye sahip kısa dalga boyuna sahiptir. Güneş ışığı bunun ana kaynağıdır, ancak mavi ışık aynı zamanda bazı ampullerden ve elektronik cihazlardan da gelir.Telefon tablet gibi cihazların ekranından gelen bu ışık sayesinde gün ışığında bile bu ekranları rahatlıkla okuruz. Bu ışığı tamamen kapatamayız. Pandemi sırasında, evde çalışan ve öğrenen birçok insanın yanı sıra sürekli TV izleme süresi keskin bir şekilde arttı.Bu cihazlarla daha fazla vakit geçirmenin yol açtığı bazı şikayetler ile daha sık karşılaşır olduk.

Mavi Işık Gözlerinize Zarar Verir mi?

Büyük miktarlarda, güneşten gelen yüksek enerjili ışık (ultraviyole ışınları gibi) göz hastalıkları riskinizi artırabilir. Mavi ışığın da yüksek enerjisi vardır. Özellikle dijital ekranlardan gelen mavi ışığın zararlı olup olmadığı konusunda artan endişeler söz konusudur. Yaygın olarak kullandığımız cihazlardan aldığımız mavi ışık miktarının insanlarda göz hasarına neden olup olmadığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyacımız var.Ancak biliyoruz ki görmemizi sağlayan gözümüzün retina tabakasının gangliyon hücreleri melanopsinfotopigmentiiçerir ve özellikle mavi ışığa hassastır. Genel olarak elektronik cihazlardan gelen ışık gözümüzde yorgunluk, gözümüzü kapatma hissi, hafif başağrısı, göz kuruluğu gibi şikayetlere yol açmaktadır.

Mavi Işık Sağlığınızı Etkiler mi?

Vücudumuzun zamana göre kendi vücut fonksiyonlarının işleyişini programlayan bir saati vardır ve buna vücut saati veya sirkadiyen ritim denir. Elektronik cihazlardan gelen mavi ışık vücut saatimizin dengesini bozabilir. Vücudunuzda yatma saati geldiğinde melatonin denen bir kimyasal salınır. Melatonin bizi uykuya hazırlar. Mavi ışık ise melatonin salınımını yavaşlatabilir. Melatonin eğer yeterli miktarda olmazsa, iyi bir gece uykusu çekmekte zorlanabilirsiniz. Kötü uyku, yüksek tansiyon, obezite, depresyon, tip 2 diyabet, kalp hastalığı ve hatta bazı kanser türleri gibi sağlık sorunlarıyla bağlantılıdır.Uyku öncesi kullanılan elektronik cihazlardan gelen ve güneş ışığını taklit eden güçlü ışığı beynimiz gün ışığı olarak algılar ve henüz gece olmadı yanılgısına düşerek melatonin salınım düzeni bozulduğundan uykumuz kaçar. Yatmadan önce telefon kullananların uykuya dalmakta güçlük çektiği bilinmektedir. Dolayısı ile uyku öncesi telefon, tablet gibi cihazları kullanmamamız gerekir.

Akıllı Telefonlar ve Tabletler

Bunlar diğer renklerden daha fazla mavi ışık yayar. Ancak cihazınızda “gece” modu olabilir. Ekranınıza daha uzun dalga boylu ışıkla turuncu bir ton vermenizi sağlar. Genellikle her gece otomatik olarak başlayacak şekilde ayarlanabilir. Daha az mavi olan bir ekrana geçmenin uyku ritmimizi doğru yolda tutmak için yeterli olup olmadığını tam olarak bilmiyoruz. Bunun nedeni, uyku öncesi bu cihazları kullanmanın beynimizi ışıktan bağımsız olarak da uyarmasıdır. Akşamları bu cihazları kullanma süremizi minimuma indirmemiz daha doğrudur.

Dizüstü Bilgisayarlar ve Bilgisayar Monitörleri

Bunlar akıllı telefonunuzun veya tabletinizin sadece büyük versiyonları sayılabilir. Bu, aynı tür ışığı gönderdikleri anlamına gelir. Gün içinde de bilgisayardan gelecek mavi ışığı engellemek iyi olabilir. Dizüstü veya masaüstü  bilgisayarınızda, tıpkı telefonunuzda olduğu gibi gece modu seçeneği olabilir. Değilse, bir bilgisayar programı yükleyebilir veya bilgisayar ekranınızda mavi tonu azaltmak için filtreler kullanabilirsiniz.

Floresan ve LED Ampuller

Bunlar, geleneksel akkor ampullerden daha az elektrik kullandıkları için ekonomiktirler. Ama daha çok mavi ışık yayarlar. Ev için kompakt floresan ampuller veya LED ışıklar satın aldığınızda, “daha sıcak” ışığı yaymak üzere kaplamalı bir tür seçmekte fayda vardır. Başucu lambanızda veya gece lambanızda kırmızı bir ampul kullanmayı tercih edebilirsiniz. Uyku öncesi en zararsız renk olduğu düşünülmektedir.

LED Televizyonlar 

Birçok düz ekran televizyon, arkadan LED aydınlatmalıdır. Bazı yeni TV’lerde, açabileceğiniz dahili bir mavi ışık filtresi bulunabilir. Veya ekranın üzerinden geçen bir mavi ışık filtresi satın alabilirsiniz. Ayrıca TV’nizin rengini ve parlaklığını elle de ayarlayabilirsiniz.

Elektronik Okuyucular

Dijital okuyucular kullanışlıdır. Ancak yine geceleri kullanıldığında kolayca uyumayı zorlaştırabilir. Yatmadan önceki saatlerde “e-okuyucu” kullananlarda, basılı bir kitaptan okuyanlara göre uykuya dalmanın daha uzun sürdüğü gösterilmiştir. Ayrıca uyku kalitesi de etkilenebilir ve ertesi sabah kendilerini uykusunu alamamış hissedebilirler. Bazı e-okuyucuların mavi ışığı azaltmak için bir ayarı vardır. Aksi takdirde, cihazınızın genel ışık seviyesini düşürmek uygun olur.

Mavi Işık Nasıl Azaltılır

Günümüzde gözlükler mavi filtreli olarak yapılabilmektedir. Mavi ışığın etkisini azaltacak bu tür kaplamaların ne kadar faydalı olduğu ile ilgili bilimsel sonuçlar bilinmemektedir. Bununla birlikte mavi bloke edici gözlüklere bir şans verilebilir. Normal gözlüklerinizdeki yansıma önleyici kaplama da mavi ışığı ve parlamayı azaltabilir. Bu göz yorgunluğunu hafifletebilir. Mavi ışık gün içinde doğal kaynaklardan geldiğinde göze zaralı olmayabilir. Bu yüzden devamlı bir gözlüğü mavi filtreli yapmanın bir gereği yoktur. Ancak yakın gözlükleri mavi filtreli olabilir. Yakın gözlüğü yaşına gelmemiş olanlarda ise sadece mavi ışık yayan elektronik cihazları kullanırken kullanmak daha mantıklıdır.

Akşamları özellikle elektronik cihazları kullanırken mavi filtreli gözlük kullanmak zamanında uyumaya faydalı olabilir. Bu yüzden akşamları mümkünse mavi filtreli yapılmış gözlüklerinizi kullanınız. Mavi filtreli gözlük kullanmanın uyku kalitesi nedeni ile ertesi gün çalışma verimini artırdığı da düşünülmektedir. Bu yararlı etki gece geç yatmaya alışmış kişilerde daha belirgindir. Yani uykunuz düzenli değilse en azından akşamları mavi filtreli gözlük kullanınız veya elektronik cihazları mavi filtreli olarak kullanınız. Bu yararlı etkiler mavi fitreli gözlük veya cihaz kullanımından sonraki hemen görülen etkilerdir. Yani mavi filtrasyon kullanıyorum diyerek eğer ekran süresini uzatırsanız veya gece ekran kullanmaya devam ederseniz mavi ışığı engellemenin faydalarının da devam edip etmeyeceği bilinmiyor.

En önemlisi yatmadan 1-2 saat önce elektronik cihazları kullanmamaya çalışın. Yani mavi filtreli gözlük kullanıyorum diye kontrolsüz olarak telefon, tablet, bilgisayar gibi cihazları kullanmak doğru olmaz.  Mutlaka kullanmanız gerekirse de gece moduna geçin ve parlak ekranlardan kaçının. Yatmadan birkaç saat önce kehribar rengi gözlük takmanın uyumaya yardımcı olabileceği düşünülmektedir. Mavi ışık filtreli gözlük kullanıyorsanız bile veya cihazların mavi filtresini kullanıyorsanız bile ekran sürelerini azaltmaya çalışmalı, mola vermeli, çay ve kahve ihtiyacı sırasında ekrandan uzak durmalı, sık sık göz kırpmaya gayret etmeli, arada bir uzaklara bakılmalı veya 20-20-20 kuralını uygulamalısınız.

Çocuklarda Ekranların Etkisi

Çocukların aslında güneşten bir miktar mavi ışığa ihtiyaçları da vardır. Görmeleri içinzararlı da değildir. Ancak telefon, tablet, bilgisayar, televizyon gibi cihaz ekranlarından yansıyan çoğu mavi ışığın bazı sorunlara yol açtığı düşünülmektedir. Örneğin mavi ışık veya bizzat bu cihazlar ile çok uzun süre geçirmenin DEHB (Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu), obezite ve miyopiprogresyonu ile bağlantısı olduğu gösterilmiştir.

Sevilen aile üyeleri ile görüntülü sohbet olmadığı sürece çocukların 2 yaşına gelene kadar ekranlardan uzak tutulması önerilmektedir.Büyük çocuklar için ise ekran süresini günde 1 saat ile sınırlamaya çalışın. Çocukların oyun ve eğlence, hoş vakit geçirme gibi ihtiyaçlarını elektronik cihazlar dışındaki aktiviteler ile gidermeye çalışmalısınız.