Şema Terapi

ŞEMA TERAPİ NEDİR?

Jeffrey E.Young ve çalışma arkadaşları tarafından ortaya çıkarılan Şema Terapi; geleneksel Bilişsel- Davranışçı Terapi sisteminin önemli derecede genişletilmiş hali olmakla birlikte; kişiler-arası ve yaşantısal tekniklerin de eklenmesiyle bütünleyici terapi sistemi özelliğine sahip olmuştur

Şema terapinin etkilendiği diğer terapi sistemleri;

* Bağlanma terapisi

* Gestalt terapi

* Nesne ilişkileri terapisi

* Yapısalcı ve Psikanalitik terapi

ŞEMA TERAPİ HANGİ RAHATSIZLIKLARDA İŞLEVSELDİR?

• Tedavi edilmesi zor olan Borderline (Sınır Kişilik Bozukluğu) ve Narsisistik Kişilik Bozuklukları gibi kronik karakterolojik problemler yaşayan hastaları tedavi etmek için geliştirilmiş bir terapi sistemidir. ( Hollanda da yapılan araştırmalara göre Şema terapinin bu tür hastalarda iyileştirme oranı %66 klinik iyileşme iken; bu alanda çalışan diğer terapi sistemi olan Transferans odaklı Psikoterapinin klinik iyileştirme oranı % 46 dır)

• Ayrıca şema terapi bize ; Kronikleşmiş psikolojik sorunların, karakterolojik yönlerini (rahatsızlıkların kökenlerini) tedavi etmek için tasarlanmıştır.. ( ör; majör depresyon, panik atak, okb ..)

• “Şema terapi; kronik depresyon, anksiyete, yeme bozuklukları, çetrefilli eş ilişkisi sorunları, doyumlu yakın ilişkiyi sürdürmede uzun süreli sıkıntıların tedavisinde faydalı olduğu kanıtlanmıştır” ( Young, 2019 s.25)

• “Şema terapi, kriminal suçlarda yardımcı ve madde kullanımına geri dönülmesinde de önleyici olmuştur” (Young 2019 s.25)

• Ayrıca Şema Terapi kişisel gelişim için de bize yardımcı olmaktadır. Bunlardan kısaca bahsetmemiz gerekirse;

Hayır diyebilme

Diyeti devam ettirebilme, öz disiplin sağlayabilme

Diğer kişilerle sağlıklı iletişim kurup, sürdürebilme

Kendiyle ilgili karar verebilme

Aşırı fedakârlıklarda bulunmadan kendi haklarını da koruyabilme

Boyun eğmeden kendi hakkını savunabilme

Empati kurabilme

Erteleme alışkanlığına dur demek için

Ortama adapte olabilme, grup içinde kendini izole etmeden yer edinebilme

Kusurluluk duygusuyla savaşabilme

Duygularını bastırmadan sağlıklı bir şekilde dile getirebilmede

Başarısızlık korkusuyla savaşabilme vb.

• Şema terapi semptom odaklı değil kaynak odaklı bir terapi sistemidir. Sorunun nedenlerini, geçmiş yaşantılarla ve gelecek kaygılarıyla birleştirerek şemalar üzerinden çalışır. Ve böylece daha kalıcı bir etki sağlar.

 

Şema terapiyle tedavi edilmeyen durumlar:

Akut ve büyük bir sorunlarda uygulanmaz ( şema terapi, tam gelişmiş rahatsızlıklarda uygulanır ör; anksiyete)

Psikozlar ( şizofreni ve manik dönemindeki ataklarda

Ağır eksen 1 bozuklukları ( örneğin intihar aşamasındaki majör depresyonda ilk müdahale terapi değil ilaç tedavisidir. Terapiye uygun hale gelince terapi uygulanır)

Ağır madde kullanımı (kişinin kendi öz farkındalığında olmadığı hallerde)

Sorunun duruma ait olduğu şemaya ait olmadığı durumlarda.

ŞEMALAR NASIL OLUŞURLAR?

Yapılan araştırmalarca psikolojik ve psikiyatrik kökenli rahatsızlıkların temelinde 18 ana düşünce ve duygunun olduğu bulunmuştur. Şema terapi bu 18 kök düşünce ve duyguya ‘ Erken Dönem Uyumsuz Şemalar’ adını vermiştir. Biz kısaca her bir yapıya ‘Şema’ diyoruz.

Şema terapi bu kök düşünceleri derinlemesine çalışarak ortaya çıkan rahatsızlığın giderilmesinde ve yinelenmesinde büyük oranda yardımcı olan bir terapi sistemidir.

Peki, bu yaşamımızın erken dönemlerinde ortaya çıkan ve tüm hayatımızı etkileyen yapılar nasıl oluşurlar?

Yaşamın erken döneminde ortaya çıkan bu şemaların oluşum nedenlerine bakıldığında 3 ayrı neden bulunmuştur.

1. Çocukluk ihtiyaçlarının ( sevgi, adalet, güven ve saygı) yeterince giderilmemiş olması ya da çok aşırı karşılanmış olması.

2. Mizaç farklılıkları da şemaların gelişiminde ihtiyaçların karşılanıp karşılanmaması kadar önemlidir. (9 farklı ana mizaç, 27 farklı alt tipten oluşur. Ve her mizacı etkisi altına alan farklı yoğunlukta duygu, düşünce ve davranış yapıları mevcuttur). Çocukluk ihtiyaçlarının yeterince karşılanması bile kişi tarafından (mizaç etkisiyle) yeterince ihtiyacın doyurulmamış olduğu hissine neden olabilir.

3. İçinde yaşanılan toplumun özellikleri (Bazı düşünce, duygu ve davranışlar içinde bulunduğu toplumda toplumsal özellik gösterir ve normal kabul edilirler. Ör; bizim toplumumuzda fedakâr bir evlat, toplumca alkışlanır ve aferin alır. Bu da Fedakârlık Şemasının gelişimine ortam hazırlayabilir.)

ÇOCUKLUK İHTİYAÇLARINA BAĞLI GELİŞEN ŞEMALAR

 

Son zamanlarda kabul görmüş olan 4 temel çocukluk ihtiyacımızın yeteri kadar karşılanmaması sonucunda zihnimiz bu ihtiyaçlarımızı giderebilmek için başa çıkma yolları yani, şemalar geliştirir. İlk zamanlarda bu başa çıkmalar ruhun gelişimi için faydalı olup ruhu korusa da ilerleyen zamanlarda ruhsal problemlerin oluşması için köken oluştururlar. Karşılanmamış çocukluk ihtiyaçları ve onların sonucunda gelişen şemalar şöyledir:

1. Sevgi ve Aidiyet İhtiyacının yeterince karşılanmadığı durumlarda; duygusal yoksunluk, duyguları bastırma, kusurluluk ve sosyal izolasyon şemaları.

2. Saygı ihtiyacının yeterince karşılanmamış olması; başarısızlık, içiçelik, boyun eğicilik, bağımlılık şeması.

3. Özgürlük ihtiyacının yeterince karşılanmamış olmasında; yetersiz özdenetim, haklılık şemaları

4. Adalet ihtiyacının yeterince karşılanmadığı zaman ; (karamsarlık, terk edilme, kuşkuculuk, dayanıksızlık) evham şemaları ve (yüksek standartlar, cezalandırıcılık, fedakârlık) vicdan şemaları oluşur.