Tamamlayıcı Beslenme (Ek Gıda/Katı Gıda)

6 ay yani 180 günü biten bebeklere tamamlayıcı beslenme (ek gıda) başlayabiliriz. Prematüre bebeklere düzeltilmiş yaşa göre başlanması tavsiye edilir ama nöromotor gelişimi iyi olan bebeklere doktor tavsiyesi ile daha erken de başlanabilir.

Ek gıda başlanabilmesi için bebeğinizin yeterli nörolojik gelişime sahip olması gerekir; başını tutabilmeli ve eliyle ağzına bir şeyler götürebilmelidir.

İki yöntemle ek gıda başlanır;

1-Besinlerin püre halinde hazırlandığı , kaşık veya fincanla beslenme yapıldığı klasik yöntem,

2- Bebeğin kendini beslediği yöntem: BLW (Bebek Önderliğinde Beslenme).

Önce klasik yöntemi anlatalım:

6-7 ay arası bebeklere verilecek ek gıda için temel prensipler nelerdir?

6. ay sonrası anne sütüne devam edin, anne sütü yetersiz veya yoksa mama verin ama gece beslenmelerini azaltın.

•    Besinlere tek tek başlayın, 

•    3 gün kuralına uyun, yani bir besini 3 gün denedikten ve sorun olmadığını gördükten sonra yeni bir besin ekleyin,

•    3 gün kuralı süt ürünleri, yumurta, buğday, susam, balık ve kuruyemiş gibi alerjen gıdalar da mutlaka uygulanmalıdır. Bunun dışındaki gıdalar da uygulamayabilirsiniz. 

•    İlk günler çok az miktarda tattırma şeklinde başlayın, bebek istiyorsa yavaş yavaş arttırın. İlk gün bir çay kaşığı, 2. gün bir tatlı kaşığı, 3. gün bir yemek kaşığı miktarında verebilirsiniz. 

•    Bu dönemde ek gıda miktarı ne kadar olmalı? Günlük maksimum 2 bebek kavanozu (küçük çay bardağı) verilebilir . 2 öğünde olacak şekilde verin (6-7 ay arası dönem için)

•    Besinleri çatalla ezerek püre kıvamında (kaşıktan akmayacak) hazırlayın, 

Bebeğin çiğneme ve yutma fonksiyonunun gelişmesi için blender kullanmayın!!!

•    Almak istemediği besin için zorlamayın, birkaç gün sonra tekrar vermeyi deneyin. Bebekler bazı besinleri 8-10 denemede alır!!!

•    Sizin ve onun keyifli olduğu zamanlarda ve hafif açken (1,5-2 saatlik açlık yeterli) ve öğleden önce ilk denemeleri yapın,

•    Bu dönemde amaç beslenmenin %70 lik kısmının anne sütü veya mamadan, %30 luk kısmının ek gıdalardan oluşmasıdır. Bu nedenle günlük 500-600 ml anne sütü (yoksa mama) verilmelidir. 

Bebeğinizi beslerken mama sandalyesine oturtun ve aile sofrasına katılmasını sağlayın. 

•    Beslerken bebekle yüzyüze olun, bebeğin arkasından beslemeyin. Beslenirken tv, tablet, bilgisayar, telefon ve oyun olmasın. Bebeği asla yalnız bırakmayın.

•    Ödül ve/veya ceza yöntemini kullanmayın. 

•    6-7 aylık dönemde amaç çocuğun karnını doyurmak değil, farklı lezzetlere alıştırmak, çiğneme ve yutma fonksiyonunu geliştirmektir.

•    1 yaşına kadar ana öğünler anne sütü ve/veya mama, ara öğünler ek gıdadır‼

•    Bazen bebeğin yeni bir lezzete alışması 8-10 denemede olur, ilk vermede almazsa farklı günlerde tekrar denenmelidir. 

•    Alerji riski olan besinler tek tek denendikten sorun olmadığı görüldükten sonra karışım halinde verilebilir.

•    Su verelim; beslenme sonrası tercihen şişe su, suluk ile ve serin olarak, aldığı miktarda verin. Suyu kaynatmanıza gerek yok. 

•    Bu dönemde illa yemesi gereken bir gıda veya miktar yoktur , bebeğiniz alışma dönemindedir ve alışması 7 ay bitene kadar sürebilir.

.  Besin çeşitliliğini kendi ülkemize ve kültürümüze uygun gıdalardan seçin, bir anne gebelik döneminde hangi gıdalar ile beslenmiş ise çocuk o gıdalarla uyumlu beslenir.

Ek gıda alan bebeklerde öğürme normal bir durumdur, panik yapıp aşırı tepki verilmemelidir. Aspirasyondan (boğulma) ayrımı bilinmelidir. Öğüren bebeğe ani ve panik halinde tepki vermek ilerde beslenme bozukluğuna yol açabilir. 

6-7 AY ARASI EK GIDA

İlk ne vereyim? 

Yoğurt veya sebze ile başlanabilir. Meyve ile başlamayın, çünkü şekerli tada alışan bebek diğer besinleri almakta isteksiz olur. 

Yoğurt pastörize inek sütünden (günlük süt) hazırlanır. Sebzeler buharda pişirilebilir veya suda haşlanabilir. Sebzelere piştikten sonra 1 tatlı kaşığı sızma zeytinyağı katılır, çatalla ezilerek püre kıvamında verilir.

Hangi Sebze?

Öncelik yok, mevsime uygun tercih edilir. Öncelikle kök sebzeler tercih edilir. Havuç, patates ve kabak üçlüsü ilk başlanabilecek sebzedir. 

Daha sonra mevsimine uygun (brokoli, pırasa, karnabahar, lahana, tatlı biber) sebzeleri ekleyebilirsiniz. 

Sebzeler 2 günlük hazırlanabilir, ilk gün taze, ikinci gün ısıtılarak verilebilir. Yeşil yapraklı bitkiler varsa tekrar ısıtılmaz, çünkü tekrarlayan ısıtmalar besin içindeki nitriti artırır .

Hangi Meyve? 

Ek gıda alan bebeklere sebze, tahıl ve et vermek çok önemlidir ama meyve vermek aynı öneme sahip değildir. Bu nedenle diğer gıdalara göre daha az miktarda verilmelidir. 

Mevsim meyveleri ile başlayın, cam rende kullanarak püre haline getirin. 

Elma, şeftali, muz  ilk başlanacak meyvelerdir. İmkan varsa içeriğinin çok faydalı olması nedeni ile avokado verilebilir. Kuşluk ara öğününde tek başına veya ikindi öğününde yoğurda karıştırılarak verilebilir. 

Meyve suyu önermiyorum.

Kivi, portakal ve mandalina gibi asitli meyveleri 1 yaşından önce vermeyelim. Üzüm vs gibi kabuklu meyvelerin kabuğunu soyarak vermelisiniz. 

Ek gıda döneminde bilinmesi gereken önemli noktalar: 

Hangi durumlarda gıda alerjisi olduğunu düşünmeliyim?  

Kusma (fışkırır tarzda), kanlı kaka, vücutta yaygın döküntü, dudaklarda şişme, öksürük ve nefes darlığı oluşursa alerji düşünülebilir‼

Ağız çevresinde hafif kızarıklıklar, yeşil kaka yapması, kakasında mukus olması (bol mukus değerlendirme gerekir) alerji olarak değerlendirilmez ‼

1 yaş altında verilmeyecek gıdalar nelerdir? 

Şeker, tuz, baharat, acı, ekşi, bal, inek sütü, bakla, patlıcan, asitli meyveler, konserve gıdalar ve karaciğer (sakatat) verilmez‼

Karaciğer dışındaki sakatatlar çocuklara hiçbir yaşta önerilmez ! 

Bunların dışındaki tüm gıdaları besin değerine göre belli bir mantık içinde verebilirsiniz!!!

Şunu verebilir miyim? diye düşündüğünüzde bu yasak (!) listesinde yoksa tabii ki verebilirsiniz. 

7-9. AYLAR ARASI TAMAMLAYICI BESLENME 

Bebeklerimiz 6-7. aylar arasını ek gıdaya alışma dönemi olarak geçirdikten sonra artık biraz daha doyacak miktarda besin verebiliriz. 

7-8 aylarda günde 2 öğün ve maksimum 2 küçük çay bardağı (250 ml) ek gıda verilir. 

8.aydan sonra 3 öğün ve 3 küçük çay bardağı ek gıda verebilirsiniz. Artık daha pütürlü hazırlanmış besinler verilmelidir. 

Geri kalan miktar 500-600 ml anne sütü ve/veya formüla mama ile karşılanır.  

Enerji ihtiyacının %60 nı anne sütü ve/veya mama, %40 nı  ek gıda karşılamalıdır.

Dikkat! Gıda miktarı ile ilgili öneriler üst sınırdır, hedef değildir. Daha az alıyorsa zorla vermeye çalışmayın ‼

Neler verelim? 

Tahıl (irmik, un, pirinç unu, yulaf) vermeye başlayalım. Tahıllar karbonhidrat ihtiyacını karşılar. 

Kuzu eti, yumurta, tavuk, balık ve baklagillere başlayalım. Bu besinler protein ihtiyacını karşılar. 

Tüm mevsim sebzeleri (domates dahil) verilebilir. Sebzelere pirinç, kırmızı mercimek, irmik ve şehriye karıştırılarak hazırlanabilir. 

Kırmızı et verin; önce ceviz büyüklüğünde iyi çekilmiş kuzu eti ile başlanır, ilerleyen zamanlarda çocuğun yumruğu kadar parça et de eklenebilir. Haftada 4 gün kırmızı et,  haftada bir gün tavuk, iki gün balık verilebilir.

Et suyu ve kemik suyunun faydası yok, önermiyoruz.  ‼

Yoğurt ve meyve ayrı ayrı veya karışım halinde verilebilir. 

Bakliyat verin. Haftada 2 gün verilebilir. Nohut ve fasülye bir gün önceden suda bekletilmeli ve içerdiği fitat nedeni ile bir taşım kaynatılarak ilk suyu döküldükten sonra pişirilir.

Pilav, makarna ve köfte verilebilir. 

Mercimek ve tarhana çorbası verilebilir.

Yumurta sarısı çeyrek olarak başlanıp alışınca hergün bir tane verilir. Beyazıyla beraber verilebilir (günde yarım yumurta) 

8. aydan sonra üç öğüne geçtiğimiz bebeklere kahvaltıda suda bekletilerek tuzu alınmış beyaz peynir veya ev yapımı lor peyniri verilebilir, önce küçük miktar başlanıp 1 kibrit kutusu kadar verilebilir. 

Bebe bisküvisi verilmez ‼Evde yapılmış bisküvi veya tam buğday ekmeği verilebilir.

Tahıllı muhallebiyi veya marketlerde satılan kaşık mamalarını zorunlu olmadıkça vermeyin!.

Ceviz, fındık, badem gibi kuruyemişler iyice ezilip meyve püresi ya da yoğurda katılarak verilebilir.

Haftada 2 defa kılçıksız buğulama veya ızgara balık verilebilir (30 gr/öğün). Hamsi, istavrit, uskumru ve palamut gibi yüzey balıkları ve somon verilebilir. 

Tavuk eti verilebilir (haftada 1-2 gün) 

Bu dönemde gece beslenmeleri açlıktan değil duygusal ihtiyaçtandır. Lütfen gece 2 den fazla beslemeyin. 9. aydan sonra gece hiç beslenmeyebilir. 

Miktar konusunda lütfen dengeyi gözetelim. Önerilen miktardan fazla vermek veya daha az vererek anne sütü veya mamaya yüklenmek doğru değildir ‼

TAMAMLAYICI BESLENME 9-12. AY 

Bu dönemde artık bebeğiniz ek gıdaları biraz daha fazla tüketmelidir.

Anne sütü hala çok değerlidir. Bebeğinizi istedikçe emzirmeye devam etmelisiniz.

9. aydan sonra bebeğiniz daha çok aile sofrasına oturmalı, sizlerin yediği yemeklerden tatması sağlanmalıdır.

Önemli bir hatırlatma yapalım; mama sandalyesinden düşmeler en sık bu dönemde olur, kemer bağlamayı unutmayın!!!

Artık bebeğinizin yutma, çiğneme becerileri ve el becerileri iyice gelişmiştir, kendisi zaten yemekleri ağzına götürmeye denemeye meyillidir.

Parmak gıda başlayın. Parmak şeklinde hazırlanmış uygun besinler ile bebeğin kendini beslemesine izin verin. Aynı şekilde uygun hazırlanmış besinleri çatal kullanarak yiyebilir. 

Yemekler giderek daha katı olarak verilmelidir. Pütürlü gıdaları mutlaka yiyebilmelidir. 

3 ana bir ara öğün ve her öğünde maksimum bir bebek kavanozu (çay bardağı) miktarında olacak şeklide ek gıda verebilirsiniz. Çok iştahlı bebeklerde sınır biraz geçilebilir.

Ne yiyebilir?

1 yaş altı yasak gıdalar haricinde herşeyi yiyebilir. Ev için hazırlanmış besinlerden uygun olanları tuzsuz ve yetişkinlerin yediği katılıkta verebilirsiniz.

Bir yemek kaşığı ev yapımı lor peyniri, her gün veya günaşırı 1 tam yumurta (beyazı ilk günler küçük miktarda verilir), çekirdeği çıkarılmış tuzsuz zeytin, ekmek, meyve ve omlet kahvaltı için uygundur.

Haftada 3-4 gün kırmızı et, 2 gün balık, 1 gün tavuk vermeye çalışın. Haftada 1-2 gün kuru baklagiller mutlaka olsun.

Gece beslenmesini azaltmalısınız, 1-2 defa gece beslenmesi yeterlidir.

Bebeği zorla, televizyon - tablet karşısında veya oyun oynatarak beslemeyin.

İştahsız bebekler daha az ek gıda alabilir, endişelenmeyin!!! 3 çay bardağı maksimum miktardır!!!

Diş çıkma döneminde iştah geçici olarak azalır, lütfen zorlamayın.

9-12 Ay Örnek Menü:

Uyanınca: Anne sütü ve/veya Formül mama

Sabah :

1-2 tatlı kaşığı lor peyniri, yarım-1 tam yumurta, 1/2 ince dilim ekmek

Peynirli yumurtalı omlet

veya menemen

Pankek, tost, krep

Ara Öğün:

Anne sütü ve/veya Formül mama

Öğle :

Etli sebze / Balıklı sebze / Tavuklu sebze

Baklagillerden birinin yemeği

Kıymalı sebze dolması +/-yoğurt +/- ekmek

Ara Öğün:

Meyve +/- yoğurt ve kuruyemiş (toz halinde karıştırılır)

Akşam :

Tahıllı sebze yemeği

Sebze + makarna

Sebze + pilav

Gece : Anne Sütü/Mama

Bebek beslenmesinde Anne -babanın ve bebeğin uyması gereken kurallar vardır. Bu kurallara uyulduğu takdirde ilerde yaşanacak “pütürlü gıdaları yemiyor!”, “besin değeri yüksek besinleri yemiyor!”, “Obez oldu !“ , “Hep aynı gıdayı yiyor! “ vs gibi durumlar minimuma indirilmiş olur.

ANNE - BABANIN UYMASI GEREKEN 3N KURALI: Öğünlerin NE ZAMAN olacağını, NEREDE yeneceğini ve yemekte NE YENECEĞİNİ aile belirler‼

BEBEĞİN UYMASI GEREKEN 1N KURALI: Yemekte NE KADAR yiyeceğini çocuk belirler.

Bebeğin mide kapasitesini bilip beklentimizi yüksek tutmamalıyız.

Bebeklerin mide kapasitesi:

Yeni doğduğunda 30 cc (2 yemek kaşığı),

6. ayda 180 cc,

1 yaşında 240 cc (1 su bardağı) dir.

Evet gelelim alternatif beslenme şekline; 

BLW (BEBEK ÖNDERLİĞİNDE BESLENME)

Ne zaman başlanabilir? Ek gıdalara ilk başladığınız altıncı ayda veya biraz daha bebeğin becerisinin arttığı sekizinci ayda BLW başlanabilir. 

BLW, bebeğin kendi kendine beslenmesini destekleyen alternatif bir yöntemdir. 

BLW yöntemine başlarken ilk şart bebeğin dik oturabilmesidir. 

BLW ile kendi başına yemek yiyebilen bebeklerde 5 duyu aktif olarak çalışır; tat duyusu, koklama ve dokunmayla pekişir. 

6 aylıkken zorlanmadan kısıtlanmadan kendi başlarına yemek yiyen çocukların ilerki yaşlarda daha çabuk bağımsızlık kazandıkları, problem çözme yeteneklerinin geliştiği ve özgüvenlerinin yüksek olduğu gözlemlenmiştir. 

Bu yöntem sayesinde aileler zamanlarını bebekleri için ayrı yiyecekler hazırlamaya harcamak yerine, birlikte yemek yemenin keyfine çok erken yaşlarda varırlar.

Aspirasyon riskini artırdığı yönündeki çalışmalar, bebeğin ve etrafın daha fazla kirlenmesi; bu yöntemin dezavantajlarıdır‼

Bu beslenmede kaşık, kase, cam rende, tel süzgeç, blender gibi aparatlara yer yoktur. 

Yiyecekler avcuna sığacak incelikte ve ısırabileceği uzunlukta olmalıdır. 

Besinleri buharda pişirme, haşlama ve fırında pişirme yöntemleri ile bebeğinize sunabilirsiniz. 

Nasıl hazırlanır? 

Mevsime ve bebeğin yaşına uygun sebzeler parmağımız kalınlığında ve 5-6 cm uzunlukta doğranır, buharda pişirilir. 

Pişirilen sebzenin kıvamı önemlidir. Bebek elinde tutarken sebze dağılmamalı, ağzına götürdüğünde de damağında ezebilmelidir. Eliyle tutabileceği kadar sert, damağıyla ezebileceği kadar yumuşak olmalı.

İlk olarak; brokoli, havuç ve kabak denenebilir. 10 gün sonra meyve denenebilir. Daha sonra kırmızı et başlanmalıdır, ilk başta kuzu eti daha sonra dana eti verilebilir. Eti bebeğe verirken fırınlamaktansa haşlama tercih edilmelidir. Bebeğin önüne ufalayıp verilebilir. 

Yoğurt bardaktan veya fincandan denenir veya özel BLW kaşığı kullanılır. 

9-10. aylarda yiyeceklerin yanında uygun kaşık - çatal sunmak faydalı olacaktır     

BLW ne zaman başlanabilir? 

6 aylıkken ek gıdaya ilk başlayınca da, 8-9 ay civarında da başlanabilir. 

Önemli bir nokta da şurası; ek gıda alan bebeklerde alışana kadar çok sık öğürme olur, normaldir! Öğürme refleksi ile boğulmayı karıştırmamak gerekir. 

Bebeğin kendi kendine az yediğini düşünürseniz kaşıkla destekleyebilirsiniz. 

Yine BLW ile az yiyen bebeklere bir öğün BLW, bir öğün kaşıkla besleme de yapılabilir.

BLW ye başlamadan mutlaka ilk yardım eğitimi alın! 

1 YAŞ SONRASI BESLENME NASIL OLMALI? 

2 yaş bitene kadar anne sütüne devam edilmelidir.

Anne sütü yoksa mama veya inek sütü vermeli miyim? Eğer yoğurt, kefir veya  peynir tüketiyorsa, et ve baklagil yeterince alıyorsa mama veya inek sütü vermeniz gerekmez. 

Yatmadan beslenme, gece beslenmesi ve biberonla beslenmeyi bu dönemde bırakmış olmalısınız

Dişleri sabah akşam silikon diş fırçası ve bezelye büyüklüğünde sürülmüş uygun macun ile fırçalayalım. 

Artık ana öğünlerde ek gıda, ara öğünlerde anne sütü veya mama verilir. Yani bebek önce yemek yiyecek, sonra emzirilecek veya mama verilecek ‼

Herşeyi yiyebilir, ama az tuzlu ve mümkünse hiç şekersiz beslenmelidir. Tuz iyotlu olmalıdır. Artık bal verilebilir. 

Kızartma, sucuk, sosis, salam, paketli gıda, tatlı ve başka abur cubur vermeyelim tabii!

Tencerede ne pişiyorsa az tuzlu olarak yiyebilir. Sebze, et, baklagil ve tahıl ağırlıklı besleyelim.

1 yaş sonrası iştahta azalma olur, normaldir. Bebeklikte 1 ayda aldığı kiloyu artık 6 ayda alacak!!!

İştahsız bebeğe ara öğün vermeyin ki bir sonraki öğüne acıkabilsin. Lütfen! zorla yemek yedirmeyin, zorlarsanız yemekten iyice uzaklaşır‼

İştahlı ve fazla kilolu bebeklerde makarna, pilav, ekmek, bisküvi gibi karbonhidrat ağırlıklı besinleri kısıtlayın. 

Fazla kilosu olan çocuk sağlıklı çocuk anlamına gelmez‼Fazla kilo ileri yaşlarda obeziteye yatkınlık yapar. 

Çocuğunuzu sağlıklı besleyebilmeniz için uymanız gereken kuralları tekrar hatırlatalım;

ANNE - BABANIN UYMASI GEREKEN 3N KURALI: 

‼Öğünlerin NE ZAMAN olacağını, NEREDE yeneceğini ve yemekte NE YENECEĞİNİ AİLE belirler‼

BEBEĞİN UYMASI GEREKEN 1N KURALI:  

‼Yemekte NE KADAR yiyeceğini ÇOCUK belirler‼

1 yaşından sonra bebeklerin gece beslenmeye ihtiyacı yoktur . Sık sık uyanan ve beslenmeden uyuyamayan bebeklerin uyku eğitimi ve hijyeninde sorun vardır. 4. Ay muayenesinde uyku eğitimini anlatıyorum , bu konuyla ilgili instagram gönderilerimden de faydalanabilirsiniz. 

Gelelim inek sütü/keçi sütü mevzuuna;

Anne sütü yoksa inek sütü veya keçi sütü verilebilir mi? 

Anne sütü veya mama alan çocuklara süt verilmez, ihtiyacı yok çünkü ‼

Anne sütü veya mama almayanlara günde 500 ml yi geçmeyecek şekilde süt verilebilir, ama direkt süt vermek yerine yoğurt, kefir ve ayran şeklinde fermente süt ürünleri vermek daha doğrudur. 

‼Keçi sütü ve inek sütünün birbirine üstünlüğü yoktur. 

1 YAŞ SONRASI ÖRNEK MENÜ 

Kahvaltı 

1 adet yumurta (gün aşırı veya her gün) 

1 ince dilim az tuzlu peynir

Veya Omlet (sebzeli olabilir)

1 tatlı kaşığı bal 

2-3 adet zeytin

1 ince dilim tam buğday ekmeği 

Birkaç dilim domates/mevsim yeşillikleri 

1-2 saat sonra Anne sütü/Mama/Süt 

Öğle 

2-3 yemek kaşığı kıymalı sebze/baklagil yemeği 

1-2 yemek kaşığı bulgur pilavı veya makarna +/- yoğurt

Salata 

İkindi

1 kase yoğurt (150 ml)

1 küçük meyve, kuruyemiş (toz halinde karıştırılır)

Akşam 

1 adet ızgara köfte/tavuk/balık 

1 küçük kase yayla/tarhana/mercimek/ezogelin çorbası 

Salata 

1 ince dilim ekmek

Yatmadan önce Anne sütü/mama/süt 

Önemli Not: Bunlar tavsiyedir, burada önerilen herşeyi yemeyebilir. Sizin menünüzde ne varsa yedirebilirsiniz.