TEMPOROMANDİBULAR EKLEM DİSFONKSİYONU

Temporomandibular eklem diğer adıyla çene eklemi; çiğneme kasları, çene

eklemi ve bu bölgeyle ilişkilendirilmiş bütün yapıları kapsayan ortak bölgeye

denir. Bu bölgede Temporal kemiğin alt ucu mandibula’nın üst ucuna (alt çene ,

hareketli, kısım) bağlanır.

Günlük aktivitelerimizin içinde yemek yerken, konuşurken, nefes alırken ve

emerken ortalama olarak 1 günde 2000 kez kullanmaktayız. Ortalama olarak

insanların %34’ü hayatlarında en az bir kez çene ağrısı veya problemi

çekmektedir.

Çene eklemi düzensizliği veya disfonksiyonu ( Temporomandibular disfunction ,

TMD) bu yapılardaki düzensizlik veya uyumsuzluğa bağlı olarak ortaya çıkan

rahatsızlıkların genel adına denir.

Normal bireylerde ortalama ağız açıklığı 4,5 cm iken TMD problemi olan

hastalarda bu değer 3,5 cm nin altında kalmaktadır. Ortalama ölçüm şeklinde

bireyin 3 parmağı dik şekilde ağzına rahat şekilde girmesi gerekmektedir.

Çene eklemi etrafındaki çeşitli kas grupları ile etkileşimde olduğu için, anatomik

ve fonksiyonel olarak, dil bölgesi, boyun bölgesi, boğaz bölgesi, sırt bölgesi ve baş

bölgesiyle yakın ilişkiler içindedir. Bu bölgelerdeki ağrı ve problemler çene

eklemini etkilemekle birlikte, çene eklemindeki problemler de bu bölgeleri

etkileyebilmektedir.

Diş sıkma (Pressen, Clenching): Gün içinde bireyinde farkında olduğu şekilde,

ağzın her iki tarafıyla birlikte dişleri birbirine temas ettirme problemidir. Stresle

yakından ilişkilidir. Stresli durumlarda artış görülmektedir. Erkeklerde

bayanlardan daha yüksek oranda görülmektedir. Bu bireylere diş hekimleri

tarafından plak önerilmekle birlikte. Fizyoterapi ve manuel terapiyle bu

bireylerde farkındalığı arttırarak kasları gevşetme uygulanmaktadır.

Bruksizm (diş gıcırdatma): Diş sıkma ve ritmik çiğneme hareketlerine

benzeyen istemsiz kas aktiviteleri sonrası oluşmaktadır. Bu bireylerin arka azı

dişlerinde törpülenme ve düzleşme, diş eti ısırmaya bağlı ağız içi beyaz

çizgilenmeler ve dil sıkma hareketleri ile kendini göstermektedir. Bu bireyler

özellikle sabah uyandıklarında yanakta yorgunluk ve gerginlik hissetmektedirler.

Hatta bir çok bireyde yanındaki kişiler bu sesleri duymakta ve bu seslerden

uyanabilmektedir. Gün içinde farkında olmadan çay bardağı veya kahve fincanını

yanaklarına tutarak rahatlamaya çalışmaktadırlar.

Sebepler: Psikolojik sorunlar, stres, geçirilmiş travma, çene cerrahileri, diş

problemleri, tırnak yeme ve yanak yeme gibi problemler yol açabilmektedir.

Oluşturduğu problemler: Baş ağrısı, migren, boyun ağrısı, çene yorgunluğu,

omuzlarda ağırlık hissi ve ağrı, boyun hareket kısıtlılığına yol açabilmektedir.

Aynı zamanda Baş dönmesi, kulak çınlaması (tinnitus) ve fibromiyalji gibi

rahatsızlıklara da yol açabilmektedir.

Çene ekleminde meydana gelen rahatsızlıklar genellikle 3 şekilde kendilerini

belli etmektedir.

1- Çiğneme kaslarının ağrısı ve hassasiyeti: Genellikle diş sıkmaya veya

eklemdeki düzensizliğe bağlı olarak kas dengesi bozulmaktadır bu yüzden

kaslarda yorgunluk ve ağrı oluşmaktadır.

2- Eklem ağrısı: çene ekleminin düzensiz olarak açılıp kapanması, hem

eklem arasında bulunan diske zarar vermekte hem de eklemin yapısını

bozmaktadır. Bu problemin uzun süreli devam etmesi eklemde ağrı olarak

açığa çıkmaktadır.

3- Eklemden gelen kütleme sesi: diskin kayganlığının azalması, eklemin

tahrip olması veya diskin yer değiştirip yuvasından çıkıp girmesine bağlı

olarak kütleme (krepitasyon) sesi gelebilmektedir.

***Bu problemlerden herhangi biri görüldüğünde öncelikle Diş hekiminize

başvurmanız gerekmektedir.

Çene ekleminde Fizyoterapi veya egzersizin önemi:

Çene eklemi birçok kas grubuyla çevrili olması ve boyun bölgesiyle yakın ilişkide

olmasından dolayı, kaslardaki veya boyundaki bir rahatsızlık direkt olarak çene

ekleminde ağrı olarak yansıyabilmekte ve o bölgenin dengesini bozabilmektedir.

Fizyoterapiyle veya egzersizler ile çene çevresinde bulunan ve bölgeyi korumaya

almak için kasılmış halde bulunan kasları gevşeterek ayrıca, hareket yeteneğini

kaybetmiş veya azaltmış kasları da kuvvetlendirerek tekrardan çene eklemi

çevresindeki kassal dengeyi oluşturmamızı sağlamaktadır.

Ayrıca çene eklemine ve çevre kaslara giden sinirler boyun bölgesinden çıktığı

için bu bölgeyi mutlaka göz ardı etmememiz gerekmektedir. Boyun bölgesine

uygulanacak manuel terapi ve egzersizler, ayrıca eklem çevresindeki kaslara

uygulanacak egzersiz yöntemleri ile çene eklemine giden kan akışını

düzenlememizi sağlayarak eklemin doğru şekilde ve ağrısız hareket etmesini

sağlayabilmekteyiz.

Kimler tarafından uygulanabilir?

Özellikle bu konuda eğitim almış ve uluslararası geçerli belgesi bulunan

Temporomandibular eklem terapistleri tarafından uygulanmaktadır. Bu

yöntemler Türkiye’de çok az kişi tarafından uygulanmakla birlikte yavaş yavaş

ülkemizde uygulanmaya başlanmıştır. Avrupa’da diş hekimleriyle beraber

çalışan Temporomandibular eklem terapisti, fizyoterapistler ve manuel

terapistler tarafından sıklıkla uygulanabilmektedir.

***Çene ekleminde fizyoterapi, egzersiz veya manuel terapi uygulamalarına

karar vermeden önce diş hekiminiz tarafından, çene eklemi rahatsızlığınızın

altında yatan herhangi bir başka problem olmadığına dair karar birliğine

varılmalıdır. Ayrıca çene eklemi problemi (temporomandibular eklem

disfonksiyonu) olduğuna dair tanı konmuş olması gerekmektedir.

Çene ekleminin egzersiz ve manuel terapi yönünden değerlendirilmesi

Temporomandibular eklem terapisti tarafından yüzdeki asimetriler, ağrı

noktaları, sert noktalar, kütleme sesleri, ağız hareket mitarları detaylı bir şekilde

ölçüldükten sonra yapılacak uygulamalara karar verilmektedir.

Çene eklemi probleminde uygulanma süresi ve sıklığı

Genellikle maksimumu 4 seans olarak uygulanmakla birlikte her seans yaklaşık 1

saat sürmektedir. Bu yöntemde her uygulama sonrası mutlaka rahatlama,

hareket miktarında değişiklik ve ağrıda azalma beklenmektedir.

Ev egzersizleri

bu uygulamada en önemli kısımlarından birini kendi kendinize evde yapacağınız

egzersizler oluşturmaktadır. Temporomandibular eklem terapisti tarafından

gerekli kaslar gevşetildikten sonra ve eklem hareketleri doğru şekilde

sağlanmaya başladıktan sonra gerekli baş, boyun, diş ve dil pozisyonlarının tam

yerleşmesi için mutlaka ev egzersizleri yapılmalı ve yasak olan hareketlerden

kaçınmak gerekmektedir.

Örneğin: uzun süreli sakız çiğnenmesi, kalem ısırma alışkanlıkları, boynu önde

tutan hareketlerden kaçınmak gerekmektedir. Uygulamalar süresi boyunca sert

cisimler yenmemelidir. Mutlaka hareketler ağrısız pozisyonda uygulanmalıdır.

Uygulamalar sonrası evde yapılacak bazı egzersiz örnekleri:

-Dudaklarınızı büzüştürün

-Başınızın arkasını gererek sağ omuzunuza ve sol omuzunuza bakmaya çalışın.

-Islık çalın

-Burnunuzu kaldırın

-Dilinizi arkadaki dişlerinize değdirmeye çalışın.