Tükenmişlik Sendromu Nedir?

Tükenme (burnout) kavramı, insanların aşırı çalışmaları sonucu işlerinin gereklerini yerine getiremez bir duruma gelmeleri anlamını taşıyan ‘duygusal tükenme’ durumunu ifade etmektedir. Tükenmişlik sendromu, işi gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalan ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak durumunda olan kişilerde, yaşanan stresle başa çıkamama durumunda görülmektedir. Fizyolojik, zihinsel ve duygusal alanlarda hissedilmekte; fiziksel bitkinlik, uzun süreli yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk gibi duyguların yapılan işe, sosyal ve özel hayata ve diğer insanlara karşı olumsuz tutumlarla yansıması olarak kendisini göstermektedir.

Özellikle bir bireyin kaldırabileceği iş yoğunluğunun üzerinde bir tempo ile çalışan ve yoğun stres altındaki bireylerde görülen tükenmişlik sendromunda, bireyin kendini bu koşullar altında çalışmaya zorlaması sonucunda belirli bir evreden sonra çöküş başlar ve sorun kendisini belli etmeye başlar.

Aşamaları:

1. Duygusal tükenme

Kişinin ruhen yıpranma duygusunu yaşamasını ifade eder. Kişinin yaşadığı aşırı psikolojik ve duygusal yüklenmeden kaynaklanır. Gündelik yaşam ile çalışma yaşamına karşı enerji eksikliği ve isteksizlik biçiminde ortaya çıkar. Sendromun ilk aşamasını oluşturur. Bu aşamada, özellikle çalışma yaşamı içinde yer alanlar kendilerini aşırı yorgun ve bitkin olarak tanımlayabilirler. Çevrelerine faydalı olamadıkları ve hiçbir işe yaramadıkları düşüncesi hakimdir. Ertesi gün işe gitme zorunluluğu da büyük endişe kaynağıdır.

2. Duyarsızlaşma

Kişinin hizmet verdiği veya birlikte çalıştığı kişilere karşı olumsuz, katı ve anlayışsız olmasını ifade etmektedir. Duygusal tükenme yaşayan kişi, diğer insanların sorunlarını çözmede kendini güçsüz ve yetersiz hisseder. Üzerindeki duygusal yükü hafifletmek için sürekli kaçış yolunu kullanır. İnsanlarla olan ilişkilerini, işin yapılabilmesi için gerekli olan minimum düzeye indirir. Bunlar, duyarsızlaşmanın ilk belirtileridir. Duyarsızlaşma, insanların kendilerini diğerleriyle anlamlı ilişkiler kurmaktan kopardığı bir aşamadır.

3. Kişisel başarı duygusunda veya beceride azalma

Kişinin yeterlilik ve başarıya ulaşma duygusunda azalmayı göstermektedir. Başkaları hakkında geliştirdiği olumsuz düşünce tarzı, kişinin kendisi hakkında da negatif düşünmesine yol açar. Kişi, bu düşünce ve yanlış davranışları nedeniyle kendini suçlu hisseder. Kendisi hakkında ‘başarısız’ hükmünü verir.

Belirtileri:

Tükenmişlik sendromu, fiziksel, psikolojik ve davranışsal belirtiler içerir.

1. Fiziksel tükenmişlik belirtileri: Kronik yorgunluk, güçsüzlük, enerji kaybı, yıpranma, hastalıklara daha hassas olma, sık baş ağrıları, bulantı, kas krampları, bel ağrısı, uyku bozuklukları, kalp çarpıntısı ve solunum güçlüğü gibi değişik sorun ve yakınmaları içerir.

2. Psikolojik belirtiler: Depresif duygulanım, desteksiz, güvensiz hissetme, ümitsizlik, kızgınlık ve öfke hali, sabırsızlık, huzursuzluk, kendini değersiz hissetme gibi olumsuz duygulanımlarda artış, kendine, işine ve genel olarak yaşama karşı olumsuz tutumlar, dikkat dağınıklığı, uyku problemleri, unutkanlık ve dalgınlık olabilmektedir.

3. Davranışsal belirtiler: Düşük iş performansı, yalnız kalma isteği, ağlama nöbetleri, işe gitmeme veya geç gitmelerde artış, hizmetin niteliğinde bozulma, aile içi çatışmalar gibi pek çok şekilde kendini göstermektedir.