Tüp Bebek Tedavisi

Tüp bebek Tedavisi nedir?

İnfertilite yani kısırlık, bir yıl süresince, düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebe kalamamak demektir. Tüp bebek tedavisi, kısırlık tedavileri içinde son aşamadır. Bu tedavide, kadından toplanan yumurtalar, labaratuvar ortamında erkekten alınan sperm ile birleştirilir, oluşan embriyo, anne rahmine yerleştirilir.

Tüp bebek nasıl yapılır?

Tüp bebek tedavisi ilk başvuruda hem kadın hem erkek birlikte değerlendirilir.

Tüp bebek gerektiren durumlar şu şekildedir:

• Kadında yumurtlama problemi varsa,

• Yumurta rezervi yani var olan yumurta sayısı yetersizse, 

• Endometriozis hastalarında,

• Tüpler tıkalı, tüpler alınmış veya bağlanmışsa, 

• Tekrarlayan düşük ve gebelik kayıpları varsa (böyle bir durumda, genetik olarak incelenmiş, sağlıklı olduğu düşünülen embryo transferi için tüp bebek gerekir),

• İleri yaş sebebiyle oluşan kısırlık durumunda,

• Açıklanamayan infertilite durumunda,

• Erkeğe ait spermde hareket azlığı, spermde şekil bozukluğu veya menide sperm olmaması (azospermi) durumlarında

• ● Doğuştan rahim bozukluğu, rahim olmaması ve rahim içinde şiddetli yapışıklık durumlarında, taşıyıcı annelik gerektiren hastalarda (ülkemizde yasal değildir) kullanılır. 

Tüp bebek tedavisi uygulanamayacak hastalar şu şekildedir:

• Resmi nikahı olmayan infertil çiftler,

• Menopoza girmiş kadın veya yumurta yetersizliği tüp bebek uygulamasına engel olacak derecede şiddetli olan hasta,

• Erkekte, cerrahi yöntem uygulanmasına rağmen (TESE veya TESA) hiç sperm elde edilemeyen durumlar.

TÜP BEBEK TEDAVİ SÜRECİ NEDİR? NE ZAMAN BAŞLANIR, KAÇ GÜN SÜRER?

Tüp bebek tedavisinde amaç, annede yumurta gelişimini sağlamaktır. Yumurta büyütme ilaçları, adetin ikinci veya en geç üçüncü günü başlanır. Takip için hastanın düzenli aralıklarla muayeneye gelmesi gerekir. 

Adet döneminde yumurtlama hormonu ve tiroid testlerine bakılır (FSH, LH, TSH, E2). Hormon sonucuna göre, ilaç dozu belirlenir, 3 gün yumurta büyütmek için ilaç başlanır, ultrasonda yumurta gelişimi, sayısı ve çapı ölçülür. Yumurta takibi sırasında 3-4 gün aralıklarla sık muayene gerekebilir. Yumurtaların büyümesi gereken çap 16-18 mm dir, bu boyuta ulaşılınca, çatlatma iğnesi yapılır. Çatlatma iğnesi genellikle cilt altı uygulanır. 

TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE YUMURTA TOPLAMA NASIL YAPILIR? 

Çatlatma iğnesinden ortalama 36 saat sonra yumurtalar toplanır. Bu işlem alttan yani vajinal yoldan yapılır. Ultrason yardımı ile görülen yumurtaların içi, ince bir iğne ile boşaltılır. Nadiren karından laparoskopik yöntemle toplamak gerekebilir. 

İğne yapıldıktan 36 saat sonra, yumurtalar toplanır. Yumurta toplama işlemi sırasında hasta uyutulur, ağrı hissetmez. Toplanan yumurtalar, laboratuvara alınır. Döllenme işleminden sonra, 3-5 gün içinde büyüyen embriyo, anne tahmine nakledilir, bu işleme embriyo transferi denilir. Tüm tedavi ortalama 10-15 gün sürer. 

Tüp bebek iğneleri nelerdir?

Tüp bebekte kullanılan iğneler, yumurta geliştirmek ve çatlatmak için kullanılır. Çok sayıda yumurta geliştiği durumlarda, tedavinin yan etkisi olmasın diye farklı başka iğneler de dahil edilebilir. Tüp bebek iğnelerinin hemen hepsi cilt altı uygulanır. Hasta iğneyi kendi yapabilir, nadiren kanama olur, iğne yerinde morarma görülebilir. 

Tüp bebek anne rahmine nasıl yerleştirilir?

Olgunlaşan embriyo, 3-5 gün içinde çoğalıp, anne rahmine yerleştirilecek hale gelir. Embriyo transferi acısız bir işlemdir, anestezi gerektirmez. Transfer günü, anne adayının idrara sıkışık olması istenir, bu şekilde rahim ağzından embriyo transferi daha kolay olur. İnce, plastik bir kanül ile rahim ağzından, rahim iç boşluğa verilen embriyolar, ultrasonla izlenerek transfer işlemi tamamlanır. 

Tüp bebek transfer sonrası nelere dikkat etmek gerekir?

Embriyo transferi sonrası, hasta eve gidebilir. Aynı günü dinlenerek geçirmesi tavsiye edilir. Minimal kanama olabilir, korkulacak bir durum değildir. Memelerde şişkinlik , ağrı ve hassasiyet normaldir. Karın ağrısı hafif olabilir, beraberinde kabızlık ve şişkinlik de olabilir. İşlem sonrası kullanması gereken ilaçlar çok önemlidir. 

Tüp bebek tedavisinde embriyo transferi sonrası gebelik testi?

Transferden ortalama 15 gün sonra gebelik olup olmadığı kan tahlili ile anlaşılabilir. İlk kan tahlili, yapılan çatlatma iğnesi tesiri ile pozitif çıkabilir, takiplerde beta HCG denilen kanda gebelik testinin düzenli yükselmesi çok önemlidir. Beta HCG değeri yükseliyorsa, gebelik oluşmuş diye yorumlanır. Gebelik kesesinin görülmesi ile kesin tanı konulur. Kesenin görülmesi, transfer işleminden ortalama 4 hafta sonra gerçekleşir. 

Transferden 15 gün geçtiği halde beta HCG değeri negatifse, yani 5 IU/L ‘nin altındaysa, tedavi başarılı olmadı şeklinde yorumlanır. Bazen kimyasal gebelik denilen durum oluşur, yani beta HCG testi yükselir, gebelik varmış gibi düşünülür, fakat sonraki kan tahlillerinde düşüşe geçer. Bu durum, gebelik değildir. 

TÜP BEBEK TEDAVİSİ RİSKLİ MİDİR, RİSKLER NELERDİR?

Her uygulamada olduğu gibi, tüp bebek uygulamasında da bazı riskler vardır. Genel olarak riskler düşüktür, normal yoldan gebe kalan hastayla tüp bebek hastası arasındaki fark çok azdır. Olabilecek sıkıntılı durumlar şu şekilde özetlenebilir:

● OHSS, yani yumurtalıkların aşırı uyarılması, kist oluşturması, nadiren hastaneye yatmayı gerektirebilir

● Düşük riski, özellikle çoğul gebeliklerde

● Erken doğum riski

● Çoğul gebelik (ikiz yada üçüz gebelik)

Embriyo dondurma nedir?

Tedavide çok sayıda embriyo elde edilmişse, bunlar içinde kaliteli olanları dondurmak gerekir. Böylece, gebelik olmadığı durumda, bir sonraki tüp bebek tedavisi, donmuş embriyo ile yapılır. Dondurulup çözünen embriyolarda, %20 oranında hasar olabilir.

Donmuş embriyo kullanılacağı zaman, yumurta toplama işlemi yapılmaz, sadece rahim iç duvar, transfer edilecek embriyo için hazır hale getirilir. Bu işlem için hormon ilaçları kullanılır. 

Tüp bebek tedavisinde PGD (Preimplantasyon Genetik Tarama) nedir?

PGD, transfer edilecek embriyonun genetik olarak incelenmesidir. Sık düşük yapan, tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olan hastalarda düşünülür. Yumurta toplandıktan sonra 72 saat içinde oluşan embriyodan, mikroskop altında bir örnek alınır, genetik olarak incelenir, sağlıklı olduğu düşünülen embriyo transfer edilir. Bu işlem, tüp bebek tedavisinde her hastaya kullanılmaz. 

Over hiperstimulasyon sendromu nedir?

Yumurtlama tedavisi sonucu gelişen yumurta sayısı çok olursa, yumurtalık kistlerine dönüşür, yumurtalıklar hacim olarak çok büyür, kan tahlillerinde bozukluk, idrar azalması, karın ağrısı ve karında su toplama yapabilir. Hayati tehlike yaratabilir. Acil tedavi edilmesi ve önlem alınması gerekir. Over hiperstimulasyon sendromu genellikle hafif seyreder, hastaneye yatmayı gerektirmez. Şiddetli durum tüp bebek hastalarının % 0.1’inde görülür. Akciğer ve kalp yetmezliği riski taşır, tromboembolizm denilen pıhtı atma durumu olabilir.  

Doğal siklus tüp bebek tedavisi

Doğal siklus tedavisinde, yumurta geliştirici ilaç kullanılmaz, doğal döngüde büyüyen yumurta takip edilir. Çatlatma iğnesi ile yumurtanın olgunlaşması sağlanır ve yumurta toplama işlemi ile alınan yumurta laboratuvarda sperm ile döllenir. Bu hastalarda, gebelik oranı düşük bulunmuştur. 

İnvitro maturasyon nedir? Tüp bebek tedavisinde ne zaman kullanılır?

Olgunlaşmamış yumurta hücresinin laboratuvar ortamında olgunlaştırılmasıdır. Daha önce hiperstimulasyon geçirmiş hastalarda kullanılır.