Demans (Unutkanlık, Bunama, Alzheimer Hastalığı)

Günümüzde hemen herkes unutkanlıktan yakınmaktadır. En sık isimleri hatırlayamamak, verilen sözleri unutmak, araba anahtarı ve gözlük gibi sık kullanılan eşyaları son konulduğu yerde bulamamak ve bir eşyayı nereye koyduğunu hatırlayamamak gibi durumlardan şikâyet edilir.

Oysa bu tip unutkanlıkların çoğu dikkat ile ilişkili problemlerden kaynaklanmaktadır. Çünkü bellek ancak dikkat normal olduğunda doğru çalışabilmektedir. Bir işi yaparken, birine bir söz erirken veya bir eşyayı bir yere bırakırken dikkatiniz yaptığınız işte değil de başka bir yerde ise bellek gerçek anlamda kayıtlama yapamaz, böyle bir durumda da sonradan kaydedilmemiş bu bilgiyi belleğinizde bulamazsınız.

Ayrıca depresyon da kişilerin ilgisini azaltarak, enerjisini düşürerek ve önemsemeyi azaltarak belleğin kayıtlama sistemini bozar, böylece unutkanlıklar daha doğrusu uygun kayıtlama yapılamaması nedeniyle hatırlayamama durumu görülebilir.

Yine de özellikle yaşlı kişilerde dikkatle ilişkili bellek bozukluğu, depresyonun neden olduğu kayıtlama problemleri ve/veya bunama/demans kolayca ayırt edilemeyebilir. Hatta elektrolit dengesizliği (sodyum, potansyum düşmesi veya yükselmesigibi), idrar yollarının kronik enfeksiyonu, tiroid bezinin çalışmaması veya B12 vitamininin çok düşük olması gibi tamamen başka bir hastalık nedeni ile beyin fonksiyonları bozulmuş ve bunama/demans tablosu ortaya çıkmış olabilir. Bu nedenlerle mevcut unutkanlık yakınmasının gerçek bir bunama mı, yoksa tedavi edilebilir bir hastalık, dikkat bozukluğu veya depresyon mu? Ayırımının iyi yapılması gereklidir. Bunun için bazı laboratuvar incelemeleri, görüntüleme yöntemleri (MR, tomografi) ve nöropsikolojik testler kullanılır. 

Unutkanlığın bir hastalık olduğu durumlarda Alzheimer tipi bunama, vasküler bunama (beyin damar hastalıkları ile ilişkili bunama) veya fronto-temporal tip bunama gibi farklı demans tanıları söz konusu olur. En sık görülen bunama/demans tipi Alzheimer Hastalığıdır. İkinci sıklıkta ise vasküler bunamalar görülür. Diğer bunama tipleri ise daha az görülmektedir ancak ayırt edilmeleri çok önemlidir. Çünkü daha nadir görülen bunama tiplerinin seyirleri sık görülen Alzheimer hastalığından ve vasküler bunamadan farklıdır.

Bunamaların tedavisinde hastaya yaklaşım ve hastanın var olan kapasitesinin kullanılması çok önemlidir. Ancak kesinlikle hastanın kapasitesinin artırılmaya çalışılması önerilmez. Bu durum hem hastada hem de hastaya bakım veren kişide strese neden olur ve ilişkilerin bozulmasına yol açar.  

Ayrıca demans/bunama tanısı beraberinde sinirlilik, depresyon, uyku bozukluğu, hayal görmeler, iştah değişiklikleri gibi başka problemleri de oluşturduğu için bu yakınmalara yönelik ilaçlar da hastalığın seyrinde kullanılmaktadır.

Hastaların kaybolmaması veya evde kendilerine veya başkalarına zarar vermemesi için (yemeğin altını kapatmayı unutup yangın çıkmasına neden olmak gibi) gerekli önlemler alınmalıdır. Bunama/demans tanısı konulan hiçbir hastaya ilaçlarını kendi alacağı bir düzen oluşturulmamalıdır. Normal kişilerin bile unutabildiği göz önüne alınırsa hastanın ilacını aldığını unutarak tekrar tekrar alması veya aldığını zannederek almaması çok sık görülür ve her ikisi de hem hasta hem de hastalığın seyri açısından tehlikelidir.

Hastaların bilgileri geriye doğru silindiğinden çok uzun yıllar oturulan evler kolay hatırlanabileceğinden mümkünse değiştirilmesi önerilmez ancak hiçbir zaman demans hastası evinde kalmaya devam etsin diye bakmakla yükümlü olan aileler bölünmemelidir. İmkân varsa bakıcı eşliğinde bakılabilir. Unutulmamalıdır ki hastalarımızın değerli olduğu kadar hasta yakınlarımız da değerlidir ve sağlıklı olanın önceliği vardır.