Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu genellikle erken çocukluk döneminde kendini göstermeye başlayan; yetişkinlikte ise devam eden bir nörogelişimsel bozukluktur. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nda görülen davranışların temel nedeni zayıf dikkat, aşırı hareketlilik ve dürtüselliktir.

DEHB tedavi edilmediğinde bireylerde okul ve iş yaşamında zorlanma, sosyal çevrede daralma, sigara ve madde kullanımının artması, riskli davranışlar, saldırganlık ve depresyon görülebilmektedir.

DEHB baskınlığı bireyden bireye değişen 3 ana kategoride seyir etmektedir:

- Aşırı Hareketlilik: 

Kendi yaş grubuna göre kıyaslandığında belirgin olarak fazla hareketli olması,

• Elleri, ayakları kıpır kıpır, oturduğu yerde duramaz

• Bitmek bilmeyen enerji

• Uygun olmayan durumlarda koşuşturup durma ya da tırmanma

• Verilen etkinlikleri sürdürmede zorluk 

- Dürtüsellik:

Sıra bekleyememe, istekleri erteleyememe, acelecilik, diğer insanların sözünü kesme

• Başkalarının sözünü keser, sorulan soruları soru tamamlanmadan önce cevabını verme.

• Sırasını beklememe

• Sonuçları düşünmeden eyleme geçme

-Dikkat Eksikliği Belirtileri:

Düzensizlik, dikkatini bir noktada toplayabilme güçlüğü, eşyalarını sık sık kaybetme, günlük rutininin olmaması
 

• Dikkatini odaklamakta sorun yaşar, rutin işlerde hatalar yapma

• Doğrudan kendisiyle konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünme

• Yönergeleri izleyememe verilen sorumlulukları tamamlayamama

• Üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çekme

• Genel anlamda unutkan olma

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu konusunda toplumda görülen yanlış ve eksik bilgiler, tedaviyi engelleyici ve geciktirici bir rol oynar. Genel kesim hastalığın belirtilerini şımarıklık ya da tembellik olarak açıklanmakta hatta aileler çözüm için şiddete başvurmaktadır. Toplumda görülen bir başka yanlış kanıda hastalığın kötü ana babalık ve disiplin eksikliğinden kaynaklandığı yanılgısıdır. DEHB altında birçok farklı mekanizma yatabilmektedir. Hastalığın biyolojik kökenleri üzerine yapılan kalıtım, genetik ve beyin görüntüleme araştırmaları bu bozukluğun biyolojik temelli olduğunu göstermektedir.  

Bazı hastalıkların belirtileri Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ile karıştırılabilir. Bazı belirtiler ise diğer hastalıklarla iç içe geçmiş olabilir ve eş zamanlı görülebilir. Özellikle karşıt gelme bozukluğu, öğrenme bozukluğu, manik depresif bozukluk, zihinsel gerilik DEHB belirtileri ile karıştırılabilir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu sadece çocuklarda bulunmaz, araştırmalar dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun yetişkinlikte de görülebileceğini, tedavi edilmezse yaşam boyu sürebileceğini göstermektedir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) nasıl tedavi edilir?

Uzmanlar DEHB'nin genetik nedenli, nörobiyolojik bir hastalık olduğunu ve en etkili tedavinin ilaç tedavisi olduğu konusunda görüş birliği içerisindedir. Bilimsel araştırmalar dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun biyolojik temelli bir bozukluk olduğunu ortaya koymaktadır, ancak nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Davranış üzerinde kontrol sahibi olan nörotransmitterlerin dengesizliği ve merkezi sinir sistemindeki anormal aksaklıklar bozukluğa yol açabilmektedir.

Ülkemizde, psikiyatrik ilaç kullanımı konusundaki hatalı inançlar, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bireylerin gerektiğinde ilaç kullanmalarını da engellemektedir. Ailenin yan etkilerden çekinerek ilaç tedavisini reddetmesi, tedavi sürecini sekteye uğratmaktadır.

 Uygun ve dozunda kullanılan ilaçla birlikte bireylerin dikkat, öğrenme ve hafıza gücünde belirgin artış görülür. Dürtüsel davranışlar azalır. Bireyin akademik başarısı yükselir; okul, aile ilişkileri, sosyal ilişkileri sağlıklı bir yapıya kavuşur.

Son olarak DEHB belirtilerini yanlış yorumlamak, çocukta var olan sorunların nedenlerini başka yerlerde aramak, çözüm üretmeyi engellediği gibi, bireyi telafisi çok zor olan bir sürece sokacaktır. DEHB kişinin elinde değildir ,bir rahatsızlıktır ve tedavisi vardır.