Epilepsi

Epilepsi tekrarlayan nöbetlerle seyreden bir hastalıktır. Nöbetler çoğu zaman 2 dakikadan kısa sürer ancak nöbet statusu denilen uzun süreli nöbetler de olabilir. Nöbetler bilinç kaybı veya bilinç bulanıklığı, kol ve bacaklarda kasılma, ani kuvvet kaybı, uyuşma, baş dönmesi, konuşma bozukluğu, görme bozuklukları ve dalma gibi çok farklı klinik durumlara neden olabilir.

Epilepsi hastalığı dışında da beyni etkileyen birçok durum nöbete neden olabilir. Örneğin vücutta sodyumun aşırı düşmesi, kafa travması, enfeksiyonlar, beyinde cerrahi işlemler gibi nedenler nöbet oluşmasına neden olabilir ancak bu durumlarda hemen epilepsi hastalığı tanısı konmaz, başka nedene bağlı ikincil (semptomatik) nöbet olarak tanımlanırlar. Bu tip nöbetlerin tedavisinde de epilepsi ilaçları kullanılır ancak sebep ortadan kaldırıldıktan sonra EEG sonucu, nöbet şiddeti ve sayısına bağlı olarak 3 ay, 6 ay veya 1 yıl gibi kısa bir süre sonra ilaçlar kesilebilir. Oysa epilepsi hastalığında herhangi bir nöbet sonrası en az 3 yıl ilaç kesilmesi tavsiye edilmez.

Epilepsi hastalığı tamamen kişiye özel durumlar olabileceği gibi genetik nedenlerle de ortaya çıkabilir. Ailede birden çok kişide epilepsi tanısı olması genetik riski artırmaktadır ancak her epilepsi hastasının çocuğu epilepsi hastası olacak diye bir kaide olmadığı gibi ailesinde epilepsi tanısı olmayan kişinin çocuğununda da epilepsi olmayacağı gibi bir kaide yoktur. 

Epilepsi tanısı özellikle hastaların nöbetleri ile ilgili verdikleri ayrıntılı bilgiler ile konur. Nöbetin tipine veya uyku ile ilişkisine bağlı olarak uyku EEG’si, uyanıklık EEG’si veya hastanede yatırılarak çekilen video EEG incelemeleri ile tanı desteklenir. Görüntüleme yöntemleri (MRI, SPECT, PET) ile ikincil nedenler araştırılır ve dışlanır. 

Tek nöbet sonrası tüm tetkikler normal ise tedavisiz takip önerilebilir ancak tetkiklerden biri anormalse veya ikinci nöbet olmuşsa ilaç başlanmalıdır. Genellikle uygun seçilmiş tek ilaç ile nöbetler kontrol altına alınabilir. Dirençli epilepsilerde 2’li veya 3’lü ilaç kombinasyonları veya cerrahi tedaviler ile nöbetler durdurulabilir. 

Tedaviye rağmen yine de zaman zaman nöbet ortaya çıkabilmektedir. Nöbet durumunda hasta yakınlarının telaşa kapılmaması, hastanın güvenli bir şekilde yere yan yatırılarak başının aşağıya doğru çevrilmesi yapılacak en önemli davranıştır. Unutulmamalıdır ki insanların solunum organı ağız değil burundur ve ağzı kapalı bir hasta burnundan rahatlıkla nefes alıp verebilir (gece uykumuzda olduğu gibi). Dilin geriye kaçmaması için hastanın başının yere doğru döndürülmesi yeterli olur, yer çekiminin etkisiyle dil öne doğru düşecektir. Ayrıca normal bir insan 2-3 dk nefes almadan rahatlıkla durabilir, eğitim ile bu süre 10 dakikanın üstüne bile çıkabilmektedir. 

Nöbet geçiren hastanın ağzının açılmaya çalışılması ve dilin dışarı çıkarılmak istenmesi hem hastanın çene eklemine ve diline hem de ağzı açmaya çalışanın parmaklarına ciddi ve telafisi zor zararlar verebilir, kaldı ki bu çabanın hiçbir anlamı da yoktur.

Hastaların nöbetleri çoğunlukla 2 dakika dolmadan duracaktır (beynin kendisini koruma mekanizmaları sıklıkla nöbeti durdurur). Nöbet durduktan sonra sakinlik korunmalı ve kontrollü bir şekilde acil servise gidilmelidir, böylece acil yapılması gerekenler yapılmış olur. Uzun vadeli tedavi düzenlenmesi amaçlı takip eden nöroloji doktoruna ise randevu alınarak gidilir. Nöbet sırasında telefon ile doktora ulaşmaya çalışılması zaman kaybı ve stresten başka işe yaramaz çünkü doktorun nöbet geçiren bir hastaya telefonda yapabileceği hiçbir şey yoktur, bu hastaların acil serviste tetkik edilmesi ve gerekirse nöbet durdurucu ilaçların damar yolundan verilmesi gerekir. Eğer nöbet 2 dk içinde durmamışsa ambulans çağırılarak en kısa sürede acil servise gidilmelidir. 

Epilepsi hastalığında tedaviye rağmen nöbetlerin devam etmesinin en büyük nedeni sıklıkla ilaçların düzgün kullanılmamasıdır. Daha sonra uykusuz kalma, enfeksiyonlar, stres ve aşırı yorgunluk gibi nedenler gelir. Doğru ilaç başlanmış olan, ilaçlarını düzgün kullanan ve uykusuz kalmayan hastalarda nöbetler sıklıkla kontrol altına alınabilir. Epilepsi nöbetleri kontrol altında tutulabilen hastalarda belli bir takip sonrasında ehliyet alınmasına ve araba kullanılmasına izin verilebilir.