Kişilik Oluşumu

Kişilik Nedir ?

En temel olarak, kişilik, bir kişiyi benzersiz kılan düşüncelerin, duyguların ve davranışların karakteristik kalıplarıdır. Kişiliğin birey içinde ortaya çıktığı ve yaşam boyunca oldukça tutarlı kaldığı düşünülmektedir. Kişiliğin birçok farklı tanımı olsa da, çoğu kişinin davranışını tahmin etmeye ve açıklamaya yardımcı olabilecek davranış kalıplarına ve özelliklerine odaklanır. Kişilik açıklamaları, kişilik özelliklerinin genetik açıklamalarından, bireyin kişiliğini şekillendirmede çevrenin ve deneyimin rolüne kadar çeşitli etkilere odaklanabilir (Aytaç, 2001). İnsanların, kişilik özelliklerini gündelik hayatında sıfatlar kullanarak tanımlama eğilimleri vardır. Fakat aslında bu sıfatların kişiliğimizi açıklamada yetersiz kaldığı çalışmalarda görülmüştür. Bu çalışmalarda kişilik, psikologlar için kişideki sistemlerin gelişmesinde rolü olan bir kavram olarak bulunmaktadır (Tett ve Christiansen, 2007).

Karakter özelliği ve sosyal bilişsel yaklaşımlarla başarılı bir şekilde anlamak için kişilik özelliğinin ne anlama geldiği konusunda biraz netlik gereklidir. Tarihsel olarak, kişilik özelliği kavramı ile ilgili çok fazla tanımlayıcı karışıklık olmuştur. Bir başlangıç noktası olarak, kişilik ve değerlendirmede öne sürülen kişiyi düşünmek mantıklıdır. Sosyal bilişsel modelin açıklamalarının çoğunda kişilik ve değerlendirmenin bir sonucu olarak ortaya çıkan kişilik özelliği kavramının ‘değişmezlik özelliği olduğu düşünülmüştür (Mischel & Shoda, 1995). Yani, kişilik özellikleri farklı durumlarda aynı şekilde davranmak olarak tanımlanır diyebiliriz. Bir bireyin kişiliği benzersizdir, kişiseldir ve davranışının temel belirleyicisidir. Kişilik farklılıkları nedeniyle, bireyler farklı durumlara tepki verme tarzlarında farklılık gösterir. Bazı kişilik teorisyenleri, kişi-durum etkileşimini, yani kişiliğin sosyal öğrenme yönlerini tanıma ihtiyacını vurgular. Böyle bir yorum, insan davranışının incelenmesi için oldukça anlamlıdır (Soysal, 2008).

Bir işe başvurursanız, kişisel niteliklerinizi listelemeniz istenecektir. İşverenler, kişiliğinizin bir dereceye kadar sabit olduğunu ve bir yıldan diğerine pek değişmeyeceğini varsayıyorlar, Çoğumuz bu fikirle ilişki kurabiliriz, ama kişiliğimiz nereden geliyor? Genlerimizde mi yoksa daha çok çocukluğumuzun koşulları tarafından mı yaratılmış? Elbette cevap her ikisi. Davranışımızı sadece beynimiz ve içinde çalışan kimyasallar genler tarafından yapıldığı için etkileyen genlerin olması kaçınılmazdır. Ancak, dahil olan yüzlerce genden herhangi birini bulmaya çalışmak, herkesin bildiği gibi zordur. Davranışın genetiği karmaşıktır çünkü kişilikler karmaşıktır. Bilim insanları, genlerin davranışı nasıl etkilediğini anlamada henüz yeni başarı elde etmeye başladılar.

Kişiliği Etkileyen Faktörler

Kişilik oluşumu ve gelişimi üzerine yapılan birçok araştırma sonucunda; uzmanlar çocuğun 5-6 yaşına kadar ki döneminin kişiliğinin oluşmasında büyük bir etkiye sahip olduğunu desteklemektedirler. Bu dönemde çocuğun kalıtım yoluyla sahip olduğu genetik özellikleri ve çevresel faktörler bir araya gelerek çocuğun kendine has bir karakterinin oluşmasına ışık tutmaktadırlar (Özdemir, 2012). Çocuğun anne ve babasından aldığı genler genellikle çocuğun zekasında, karakterinde ve kabiliyetlerinde rol oynarken; çevre ise çocuğun yeme-içme alışkanlığı gibi gözlemleyerek edindiği meziyetler üzerinde etki sahibidir. Tabii ki çocuğun ilk tanıştığı çevre annesi ve babası olduğu için, ebeveyn kavramı çocuğun kişilik gelişinde hem genetik hem de çevresel etmen olarak büyük bir etkiye sahiptir.