Özgüven ve Sorumluluk Gelişimi

Özgüven;yani kendine güven kavramı bir şeyi yaparken bireyin kendine inanması, “bu işi yapabilirim, üstesinden gelebilirim” diyebilmesidir. Özgüven doğuştan gelen bir duygu değildir zamanla etkisi artacak ya da azalacak bir duygudur. Başardığımız işler kendimize olan güvenimizi arttırırken başaramadığımız işlerin sayısı arttıkça zamanla özgüven yitirilebiliriz bu yüzden özgüven değişmez bir kalıp değildir. Çocuğun özgüven gelişiminde ailenin rolü önemli yer tutmaktadır. Çocuğa yaşına uygun sorumluluklar verildiğinde, kendi yapabileceği işleri kendisinin yapması için fırsat verildiğinde özgüveni gelişebilmektedir.

Özgüven tabi ki sadece ailenin etkisinde değildir ancak çocuğun ilk eğitim aldığı yer olduğundan önde gelen etmenlerdendir. Okul ve diğer bakım verenlerin aynı tutumu sergilemesiyle çocuğun özgüveni gelişmektedir. Hayatımızda zamanın önemli olduğunu yadsıyamayız bununla birlikte bazen bir yere yetişmemiz, bazen kaldığımız ortamdan çabuk çıkmamız gerekir. Bazen de biz bazı işleri kendimizin yapması gerektiğini düşünürüz. Örneğin  'Aman o bilmez o yapamaz.' demiyor muyuz? ' Aman çevreyi kirletir üstüne döker karnını tam doyuramaz' ayakkabısını ben giydireyim şimdi işe yetişmem vb. Bunun gibi yüzlerce mazeret içeren cümle söyleyip dururuz. Bazen bir su getirmesini isteriz getirmeyince: 'Artık büyüdün bir su bile getiremiyorsun'. Başka bir şey olunca: ‘Sen küçüksün sen bunu yapamazsın'. Çocuklara karşı çelişkili ifadeler kullanmamız çocuğun çevresine ve kendisine olan güven duygusunu ne kadar etkiler?

Sorumluluk verirken dikkat edilmesi gereken noktalar: - Çocuğun yaşına, bulunduğu gelişim dönemine uygun sorumluluklar vermek gerekir.   Çocuğun yerine getiremeyeceği sorumluluklar vermek kadar, çocuğun çok kolay yapacağı ve bulunduğu gelişim düzeyine oranla çok kolay olan sorumluluklar vermek gelişimi olumsuz etkileyebilir.    

Sorumluluk verirken olanak buldukça seçim yapmasına fırsat vermek gerekir. Emredici olmamaya ve uygun sosyal sözcükleri kullanmaya dikkat etmek gerekir. Uzun ve anlaşılmaz cümleler kurmamaya ve çocuğun gelişim düzeyine uygun yönergeler vermeye özen göstermek gerekir. Çocuğun sorumluluk almak istediği durumları iyi değerlendirip hevesini kırmadan sorumluluğu yerine getirmesine yardımcı olmak gerekir. Çocuğun üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirebilmesi için cesaretlendirmek gerekir. Sorumlu şekilde davrandığı durumlarda desteklemek ve ödüllendirmek gerekir. Çocuğun yaşıyla doğru orantılı olarak sorumlulukları arttırılmalıdır.

ÇOCUKLARIN 2 VE 4 YAŞ ARASı ALABILECEKLERI SORUMLULUKLAR

• Sofrada tek başına yemeğini yemek.

• Tek başına uyumak.

• El – yüz temizliğini yapabilmek.

• Dişlerini fırçalamak, Yardımla giyinmek ve soyunmak.

• Kirli kıyafetlerini sepete atmak.

• Kıyafet seçimi, hazırlanacak yemek, gezmeye gidilecek yer gibi konularda karar sürecine katılmak.

• Oyun oynarken nerede olacağı, Oyuncaklarını korumak.

• Kitap, dergi ve gazeteleri yerine kaldırmak,

• Anne babaların basit getir götür işlerini yapmak.

• TV, radyo gibi basit elektronik eşyaları açıp kapamak.

• Alışveriş dönüşü malzemelerin yerleştirilmesine yardımcı olmak.

• Alçak raflara hafif ve kırılmayacak malzemeleri yerleştirmek.

• Yemek masasına peçete ve kırılmayacak malzemeleri koymak.

• Çöpü dışarı çıkarmak

• Oyuncaklarını toplamak.

BIR ŞEYLERI BAŞARDıĞıNı GÖRMEK ONLARI DA MUTLU EDECEKTIR…

Çocukların 5 yaşında alabilecekleri sorumluluklar

• Eşyalarına iyi bakmak,

• Temiz kıyafetlerini çekmeceye yada dolaba yerleştirmek,

• Üzerinden çıkardığı kıyafetleri katlayabilmek ve dolabına kaldırmak,

• Telefona gerektiği şekilde cevap vermek,

• Saçlarını taramak,

• Yemeğini yedikten sonra tabağını  kaldırmak,

• Basit yiyeceklerin hazırlanmasına yardım etmek,

• Oyuncaklarını toplamak

Çocukların 6 yaşında alabilecekleri sorumluluklar

• Tek başına giyinip soyunmak,

• Sofranın hazırlanmasına ve toplanmasına yardım etmek,

• Yanlışlıkla döktüklerini toplamak,

• Evin toplanmasına yardım etmek,

• Çiçekleri sulamak,

• Sebzeleri yıkamak,

• Kendi ayakkabılarını bağlamak,

• Kendi ayakkabılarının temizliğini yapmak,

• Evden çıkarken muslukları ve ışıkları kontrol etmek, açıksa kapatmak

Gelişimdeki sırayı incelersek en son gelişen kas grubu ince motor kaslardır. Ayakkabı bağcıklarını bağlamak için ince motor kasların gelişmesi gerekir. Çocuk 5 -6 yaşlarına gelince ayakkabı bağlarını kendisinin bağlaması için ona izin verin. Eğer çocuk zorluk çekiyorsa ona biraz zaman tanıyın halen yapmak istediğini yapamıyorsa destekleyici ifadeler kullanarak yardımcı olmaya çalışın gerekiyorsa ayakkabısının bağlarını birlikte bağlayın. Sizin için önemsiz görünen bir şey olarak görülse de unutmayın çocuğunuz için çok önemli olabilir. Unutmayalım ki çocuğunuz kişiliğinin temellerini 0-6 yaş arasında kazanır. Eğer bu dönemde onu bir birey olarak kabul ederseniz ilerleyen yıllarda sağlam bir karaktere sahip olacaktır. İlerleyen yaşantısında çocuğunuz kendine güveni olan özgürce karar verebilen ve sorumluluk alabilen bir birey olabilir

Önemli olan çocuğumuza yardımcı olmak değil; onun yapabileceği işleri ona bırakmak yapamadığı işlerde ona yardımcı olmaktır. Yapabileceği işlerin altından kalkabiliyorsa çocuk böyle bir rahatlık sağlamışsa ona ebeveyn çocuk kendine güvenecektir.

Çocuğunuzu bir birey olarak görün ve ona öyle davranın geliştiremez. Çocuğa yapabileceği işleri yaptırmalıyız: elbise giyinmesine, yemek yemesine, oyuncaklarını toplamasına izin vermeliyiz.  Yanlış yaparsa öncelikle bizlerde kabul etmeliyiz ki; bundan daha normal bir durum yok. Yanlış yaptığında kızmadan, sabırla ” bak anneciğim, ablacığım, bababacığım vs.. bunu böyle yapsak daha iyi olur” deyip soruna değil çocuğun bilincini, çözüme odaklamış oluyoruz. Teşekkür etmeliyiz, özür dilemeliyiz, saygı duymalıyız uyuduğunda sessiz olmalıyız, saymalıyız, sevmeliyiz…  Bu durumda çocuk “Ben bir bireyim” bilincinde yetişir. Değersizim adlı kötü düşünce tohumları bilinçaltı tarlasına ekilmemiş olur.Çocuklar kendilerine biraz güvenildiği duygusunu taşırlarsa ancak yaptıklarının daha iyisini yapabilirler.