Total Kalça Artroplastileri

Total kalça artroplastileri (TKA), temel olarak eklem stabilitesini, hareketliliğini, yaşam kali-tesini artırmak, yürümeyi geliştirmek için yapılan cerrahi bir işlemdir.
TKA ameliyatından 3–6 ay sonra yapılan çalışmaların sonuçları, ağrı azalması ve eklem hareketliliği yönünden hastanın, ortopedistin ve fizyoterapistin gayet memun olduğunu göstermektedir.Ancak TKA sonrası
hastalarda yapılan ameliyatın başarısına,uygun protez seçimine, protez deki gevşeme veya ekstremite dizilimindeki bozukluk gibi ortopedi ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek sorunlara bakmaksızın, çeşitli düzeyde fonksiyonel kayıplar ortaya çıkar. Bu konuda yapılan çalışmalara göre, kalça replasman cerrahisinden sonra genellikle hastaların günlük yaşam aktivitelerinde zor-
luk ve çok seviyeli kas zayıflıkları, kalça abduktor kaslarında zayıflık,kalça ekstansör ve fleksör kaslarında zayıflık ve kalça adduktorlarının maksimal kas kuvvetinde uzun süreli azalma (6–48 ay) gibi ortadan şiddetliye doğru giden fonksiyon bozuklukları veya yetersizlikler ortaya çıkar. Hem ameliyat öncesi,
hem de ameliyat sonrasında, yürümede bozukluklar veya fonksiyonel kayıplar ve asimetriler görülür.Genel olarak TKA’lı hastalarda cerrahi öncesi dönem
dahil olmak üzere cerrahi sonrası dönemde de görülebilecek kas-iskelet sistemi sorunları ve fonksiyon kayıpları şu şekilde özetlenebilir:
• Kas zayıflıkları (başta kalça abduktorları,
ekstansörleri, fleksörleri, adduktorları,
gluteus minimus, tensor fascia lata kaslarında zayıflıklıklar).
• Eklem hareket genişliğinde azalma ve fleksibilite kaybı (başta kalça eklemi olmak üzere diz ve ayak bileği eklemleri).
• Kas sertlikleri ve kontraktürler (iliopsoas, rectus femoris, tensor fascia lata, gastrosoleus ve lumbal ekstansörlerde kısalık veya kontraktür).
• Ekstremite dizilim bozuklukları (aynı taraf dizde, aynı taraf ayakta, karşı taraf dizde bozukluklar),
• Denge sorunları ve ameliyatlı bacak üzerine ağırlık aktarmada sorun.
• Yürümede asimetri ve Trandelenburg yürüyüşü, yürüme hızında azalma, yürüme parametrelerinde anormallikler.
• Günlük yaşam aktivitelerinde kayıp veya yetersizlik.
Bütün bu fonksiyon bozuklukları ve yetersizlikler, hastalarda ameliyattan yıllar sonra bile sürebilen
hareket kayıplarına yol açar. Ameliyat yapılmış alt ekstremitedeki kas zayıflıkları, yürümedeki zorluklar ve hareket kayıpları, hastalarda düşme riskini artırır.
Düşme riski, düzgün olmayan zeminlerde, basamaklarda veya merdivenlerde daha da artar; yüksek morbidite ve mortalite oranı ile kırık veya diğer kas-iskelet sistemi sorunlarına yol açar.Disfonksiyon veya fonksiyon kayıpları, hareketlilik ile birlikte, fiziksel aktivite düzeyini ve bağımsız yaşama kapasitesini de düşürür. Hasta, günlük yaşam aktiviteleri ve diğer aktivitelerde yardıma ihtiyaç duyar veya tam bağımlı olur.
Dönüşümlü olarak kas zayıflıkları ve kas sertlikleri artar; eklemlerde esneklik kaybı olur ve eklem hareket genişliği azalır. Bu durum, hastalardaki aktivite kaybını ve bağımlılığı daha da arttırır.
TKA sonrası hastaların optimal iyileşmesi için, fonsiyonlardaki kayıpların giderilmesi veya kaybolan fonksiyonların geri kazanılması gerekmektedir. Bu nedenle kalça artroplastileri sonrasında fizyoterapi rehabilitasyonun yeri ve fizyoterapistin tedavideki rolü oldukça önemlidir.
TKA’nın fizyoterapi ve rehabilitasyon programı genelde şunları içerir:
1. Cerrahi öncesi rehabilitasyon ve bilgilendirme,
2. Cerrahi sonrası rehabilitasyon ve
komplikasyonları önleme,
3. Yürüme eğitimi ve fonksiyonel rehabilitasyon,
4. Ev egzersizleri ve tavsiyeler
TKA sonrası fizyoterapi ve rehabilitasyonun, hastaların ağrısını azaltmada, eklem hareketliliğini arttırmada, fonksiyonel düzeyini geliştirmede olduğu kadar,
cerrahi sonrası komplikasyonları önlemede veya azaltmada da çok yararlı etkileri vardır. Ayrıca sağlık ile ilgili yaşam kalitesini arttırmada ve hastanede kalış süresini azaltmada çok etkilidir.TKA sonrası
düşmeler, kas zayıflıkları ve zayıflıklara bağlı protezde gevşeme sorunları gibi durumlar için rehabilitasyonun geç dönemdeki koruyucu etkisi de önemlidir.