Travma Sonrası Stres Bozukluğu

TSSB oluşması için kişinin öncelikle travmatik bir olaya maruz kalması veya tanıklık etmesi gerekir. Bu travmatik olayı olumsuz yaşam olaylarından ayıran özellik; ölüm, ciddi yaralanma veya cinsel şiddetin kendisi veya tehdidiyle karşılaşma durumudur. Travmatik olaylar, doğal afetler olabileceği gibi trafik kazaları, şiddet, tecavüz, işkence gibi insan faktörüyle oluşmuş da olabilir. Bununla birlikte zamana bağlı olarak da tanımlanabilen travmatik olaylar, doğal afetler trafik kazaları gibi tek, kısa süreli, beklenmedik bir olay şeklinde gerçekleşebileceği gibi, çocukluk istismarları, ev içi şiddet, devam eden savaşlar, sürekli yoksunluk gibi kronik durumları da kapsayabilir.

BELİRTİLER

TSSB semptomları genel olarak dört kategoride sınıflandırılır.

1. İstem Dışı Gelen, Araya Giren Anılar ve Yeniden Deneyimleme

Kişi travmatik olayla ilgili istenmeyen, üzücü anıları anımsayabilir, kabuslar görebilir, gözünün önüne gelen görüntülerle geriye dönüşler yaşayabilir. Kişi, travmatik olayı hatırlatan uyaranla karşılaştığında yoğun ve belirgin düzeyde ani duygusal ve fizyolojik tepkiler verebilir. Bu istem dışı travmatik anılar, kişiye travmatik olayı geçmişte olmuş bitmiş bir olaydan ziyade, aynı canlılığıyla ‘şimdi ve burada’ yaşıyormuş etkisini verir.

2. Kaçınma

Kişi, istem dışı düşüncelerle yeniden deneyimlemeye maruz kaldıkça, travmatik olayla ilgili sıkıntı veren duygular, düşünceler, anılar ve fiziksel duyumlardan ve bunları tetikleyen çevresel uyaranlardan kaçınmaya çalışır. 

3. Olumsuz Düşünceler ve Duygular

Travmatik olaydan sonra kişinin düşüncelerinde ve duygu durumunda abartılı olumsuz değişimler görülür. Kişinin kendisine, diğer insanlara ve dünyaya dair olumsuz değerlendirmeleri ve beklentileri oluşabilir ya da varsa daha da pekişebilir. Örneğin, ‘ben kötü biriyim’, ‘kimseye güven olmaz’, ‘Dünya tamamen tehlikeli bir yer’ giibi inançları oluşabilir.

4. Aşırı Uyarılma ve Tepkisellik 

Bu belirtiler arasında, aşırı sinirlilik hali ve öfke patlamaları görülür. Bu genellikle diğer insanlara ve nesnelere fiziksel veya sözlü saldırı şeklinde kendini gösterir. Kişi pervasız veya kendisine zarar verici davranışlarda bulunabilir. Her an tetikte olma, kolayca ürkme hali ve konsantrasyonda güçlükler görülebilir. Ayrıca uykuya dalmada, uykuda kalmada güçlük veya huzursuz uyuma gibi problemleri yaşanabilir. Bunun sebebi, kişinin uykuya dalmasını sağlayacak kadar kendisini yatıştıramaması ya da uyurken gördüğü kabuslardan kaçınmaya çalışması olabilir. 

TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde öncelikli olarak kullanılan yöntem, psikoterapidir. Aynı zamanda konuşma terapisi olarak da adlandırılan çeşitli psikoterapi türleri, hem travma sonrası stres bozukluğu belirtileri gösteren çocukları ve hem de yetişkinleri tedavi etmek için kullanılabilir. Travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde farklı psikoterapi türleri bulunur.

• FARMAKOLOJİK TEDAVİ: Tssb için oluşturulan tedavi rehberlerinde, psikoterapi ilk seçenek olarak değerlendirildikten sonra farmakoterapi ikinci seçenek olarak değerlendirilmektedir.

• KANITA DAYALI PSİKOTERAPİ: Bilişsel davranışçı terapi, Uzun süreli maruz bırakma terapisi ve Bilişsel işlemleme terapisi kanıta dayalı modellerdir.

• EMDR: Türkçe açılımıyla Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme. EMDR terapisinde amaç, geçmişte yaşanan rahatsız edici anıları yeniden işleyerek duyarsızlaştırmayı sağlamak, sıkıntıyı tetikleyen veya arttıran mevcut durumları ele almak ve olumlu inanç ve duygularla geliştirilen olumlu davranışları gelecekte karşılaşılacak benzer sorunlar karşısında gösterebilmektir.