Boşanmanın Kişilerdeki Etkisi

Boşanma oldukça karışık ve çok boyutlu bir durum olmakla birlikte, genellikle uzun bir zaman diliminde gerçekleşen psikolojik ve sosyal bir süreçtir. Bu alanda çalışan bilim insanları ve araştırmacılar, boşanma sürecini ve bu süreçte yaşananları açıklayabilmek için çeşitli modeller geliştirmişlerdir. Bu modellerden ilkinde boşanma süreci; bir aile bireyinin ölümünü takiben oluşan yas duruma benzeyen bir psikolojik kriz olarak varsayılmaktadır. Bu modelde boşanma süreci 5 evreye ayrılmıştır;

1. İnkar; Evliliğin bozulmasına yol açan sıkıntı verici faktörler tam olarak açığa çıkıncaya dek bu evre sürer ve evlilik baskıcı ve sıkıntılı tarzda devam eder. Bu süreç, sıklıkla evliliği devam ettirmeyi amaçlayan bir mekanizmadır.

2. Kayıp ve Depresyon; Bu evrede “evliliğimizde bir şeyler yanlış gidiyor” düşüncesi oluşur. Bu evreyi yaşayan kişi, sıkıntılarının evliliğiyle ilişkili olduğunun farkına vardığında, tipik ilk reaksiyonu anlamlılık kaybı, üzüntü, depresyon, yalnızlık hissi ve diğer insanlarla iletişimden çekilme oluşur.

3. Kızgınlık ve Ambivalans ; Bu süreçte boşanma daha gerçekçi bir düşünce halini almaya başlar. Kızgınlığın yanı sıra, eşle ya da ilişkide yaşanan sorunlarla ilgili olarak zıt duyguların, fikirlerin ve isteklerin aynı anda oluştuğu da gözlemlenebilir. Bu duygu durumu, çocukların velayeti, nafaka, çocuklarla görüşmenin ayarlanması ve diğer konular hakkında kararların alındığı zamanlarda artabilir.

4. Yeni Yaşam Tarzı ve Kimliğe Uyum Sağlama; Bu evrede boşanma bir gerçek olarak algılanır ve herkes kendince, bu yeni gerçekle başa çıkmanın en etkin yolunu bulmaya çalışır. Boşanma sürecini yaşayan kişinin amacı; evlilik, kişilik, meslek, cinsel ve toplumsal alanlarda yeni bir kimlik geliştirmektir. Bu evrenin en belirgin özelliği eski kimlikte çözümlenmemiş sorunların yeniden açılması ve yeniden çözülme fırsatının oluşmasıdır.

5. Kabul ve yeniden işlev görme ; Kişi yeterli sosyal, cinsel, mesleki düşünce ve kimliğe sahip olmaya başladıktan  bir süre sonra kabul gelişir. Bu evrede yeni oluşmuş başa çıkma yöntemleri pekişir. Yeni ilişkilere karşı korku ve endişeler yatışarak, ikinci evlilik için fırsatlar doğar. İkinci evlilikteki başarı, bir önceki evrelerde yaşanan çatışmaların başarılı bir şekilde çözümlenmesine bağlıdır.

Boşanma Sürecinin İlişki Açısından Aşamaları

Boşanmanın birbirine paralel 6 süreçten (istasyondan) oluştuğunu düşünen Bohannan’a göre, bu aşamalarda yaşanan güçlükler, farklı zamanlarda ve farklı şiddetlerde olmaktadır. Boşanma aşamasında yaşanan süreçler;

1. Duygusal Boşanma; Duygusal boşanma, evliliğin çözülme süreci olarak değerlendirilmektedir. Bu ilk evrede en azından eşlerden birinde ilişkilerine yönelik duygusal isteklilik ve arzular azalır. Aile birliği işlev görmesine rağmen, ilişkinin kalitesi iyi değildir. Eşlerin birinde bilinçli ya da bilinçsiz olarak çekilme ve umursamama vardır. Bu evrede, evlilik yaşantısında yaşanan rutin zorluklar genellikle daha güç olarak algılanmaktadır.

2. Hukuki Boşanma : Bu evre, eşlerin yasal olarak birbirlerinden ayrılmalarını ve evlilik birliğinin kanunen sonlandırılmasını içeren bir süreçtir.

3. Ekonomik boşanma : Aile aynı zamanda ekonomik bir birimdir ve çoğunlukla karı - kocanın mülkiyetlerinin birleşiminden oluşur. Boşanma durumunda bunların bölünmesi kararı ortaya çıkar. Bu evrede, evlilik birliği içerisinde edinilmiş olan mal ve paranın uygun bir şekilde pay edilmesi, varsa çocuk ya da çocuklara ve gerekli durumlarda eşe ödenmesi gereken nafaka miktarının belirlenmesi gibi zorunlulukları içeren bir süreçtir.

4. Anne-baba Olarak (ebeveyn) Boşanma: Boşanma sürecinin en sıkıntılı ve en acı verici yönü ebeveyn olarak boşanmadır. Buradan anlaşılması gereken anne babanın birbirinden boşanmasıdır, yoksa çocuklardan boşanma gibi bir durum söz konusu değildir. Bu durum çocukların velayet hakkı karşı tarafa verilse bile geçerlidir. Bu süreçte yaşanabilecek olası durumlar şu şekildedir; Baba sıklıkla, annenin çocuklarını kendisinden ayırmaya ve uzaklaştırmaya çalıştığını ve babaya benzeyen yönlerini körelttiğini düşünür. Diğer yandan anne sıklıkla, kendinin kararlar almakta tek sorumlu olduğuna inanıp, babanın çocuklarına karşı annenin otoritesini kırdığını düşünür. Boşanmış annelerin çoğu yanlarında, kendilerine yol gösterecek fakat eleştirmeyecek, destekleyecek ve sorumluluklarını paylaşacak birisinin olmasını isterler. Anne-babanın birbirlerine karşı şüpheleri ya da güvensizliklerinin olması çocuklarla iletişimlerinde zorluklara, sürtüşme ve acılara yol açmaktadır. (Atalan, 1987)

5. Toplumsal Boşanma: Boşanma, eşler açısından bakıldığında, toplumsal yaşantıda çok büyük değişikliklerin tetikleyicisi olabilir. Boşananların çoğu evlilik dönemlerinde oluşturdukları arkadaş ilişkilerinde, boşanma ile birlikte büyük hayal kırıklıkları yaşadıklarını ifade etmektedirler. Bu zor dönemlerinde, boşanan kişiler çoğunlukla arkadaşlarının yanlarında bulunmadığını ve terk edildiklerini hissederler.

6. Ruhsal Boşanma: Boşanma sürecinin en önemli evrelerinden biridir. Bu evrede ayrılmış olan eşlerin her biri, yeterlilik ve bağımsızlıklarını geliştirmeye çalışırlar. Eşler, bu hassas dönemde birbirlerinden bağımsız tarzda, yeniden tek başına yaşamayı öğrenmelidirler. Boşanan kişiler, önceleri problemlerini çözmek için alışageldikleri ve genellikle kullandıkları eski yöntemleri denerler. Oysa ki bu evrede, işe yaramayan eski başa çıkma metotlarından vazgeçip, yeni çözüm yolları bulmak için çabalamalıdırlar.