Çekingen (Avoidant) Kişilik Bozukluğu

Kendilik değerinin dış ölçütlere göre kurulduğu, başarısızlığın kabus, her kaybın felaket olarak algılandığı günümüz dünyasında ÇKB’nin dinamiklerini anlamak güç değildir. Mükemmel olamayacağını bilmenin gerçekliği ile baş etmenin yolunu böyle bir beklentinin ne kadar haklı bir talep olabileceği noktasında sorgulama ve savaşma gücüne eremeyen ÇKB mağduru, adeta teslimiyeti seçerek yaşamın kıyısına çekilmektedir. Çekildiği yerde kayıplarıyla yüzleşmek, kendisiyle barışı sağlamak yerine başkalarının kabulünü umarak hala onların onayına muhtaç bir varoluş stratejisi benimsemekte ve böylelikle ÇKB’nin kısır döngüsü de kurulmaktadır.

Çekingen Kişilik Bozukluğu Akıldışı Düşünceleri

İncinebilirim düşüncesi ÇKB için temel inanç olup, bu düşünce kaçınma stratejisi ile sonuçlanır. İdeal kendilik nasıl hissettiğimiz, düşündüğümüz ya da davrandığımız konusundaki inançlarımızdan oluşmaktadır. ÇKB’nin kendilik imajını besleyen akıldışı düşünce ve tutumlarından bazıları şunlardır:

• Sosyal olarak yetersizim ve gerek iş çevresinde gerekse sosyal ilişkilerde istenmiyorum.

• Diğer insanlar potansiyel olarak eleştirel, alakasız, aşağılayıcı ve reddedicidir.

• Kötü duygulara katlanamam.

• İnsanlar benimle yakın bağ kuracak olurlarsa, gerçekte kim olduğumu keşfedip beni reddederler.

• Aşağı ve yetersiz olduğumla yüzleşmek dayanılmaz olsa gerek.

• Bedeli ne olursa olsun hoş olmayan durumlardan kaçınmalıyım.

• Böyle bir şey hissettiğimde ya da düşündüğümde bunu zihnimden silmeliyim yada bir şey içererek, bir ilaç alarak veya televizyona dalarak kendimi oyalamalıyım.

•  Dikkati çekeceğim durumlardan kaçınmalıyım ya da mümkün olduğunca göze çarpmamalıyım.

• Kötü duygular çileden çıkarır ve kontrol edilemez.

• Birileri beni eleştiriyorsa, haklıdırlar.

• Başarısız olabilecek bir şeyler yapmaktansa hiçbir yapmamak daha iyidir.

• Bir sorunu düşünmediğim zaman ona daire bir şey yapmamda gerekmez

• Bir ilişikideki herhangi bir gerginlik işareti o ilişkinin kötü gittiğine işaret eder. O halde, o ilişkiyi de kestirip atmak gerekir.

• Sorunu önemsemezsem, biter gider zaten

Çekingen Kişilik Bozukluğunun Oluş Nedenleri; Anne-babanın yanlış yetiştirme biçimi, büyüme ve gelişme döneminde sürekli olarak eleştirilme, cezalandırma ve reddetme tutumu sergilenmesi kendisinde güvensizlik oluşmasına sebep olmuştur. Tam tersi aşırı kollayıcı ve korumacı tutum sergileme gibi nedenler gösterilmektedir. Bazı araştırmalarda çekingen kişiliğin yapısal-genetik bir temeli olduğunu söyler. Fakat çevresel yaşantılarının( reddedilme, dalga konusu olma, zorbalığa maruz kalma) bu bozukluğun oluşması için gerekli ek olarak gösterilebiliyor. 

Çekingen Kişilik Bozukları Ruh Hastalıkların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı’na DSM-5 Kriter Özellikleri

• Eleştirilme ve onaylanmama veya reddedilme korkuları yüzünden kişisel ilişki kurmayı gerektiren uğraşı alanlarından kaçınır.

•  Sevileceğinden emin olmadıkça diğerleri ile bağ kurmada isteksizdir.

• Utandırılacağı veya alay edileceği korkusu yüzünden yakın ilişkilerde tutuk davranır.

•  Toplumsal durumlarda eleştirilme ya da dışlanma düşünceleriyle meşguldür.

• Yetersizlik duyguları yüzünden yeni kişilerle birarada bulunduğu ortamlarda çekingen davranır.

• Kendisini toplumsal yönden beceriksiz, kişisel açıdan çekiciliği olmayan veya diğerlerinden aşağı birisi olarak görür.

•  Utandırıcı olabileceği düşüncesiyle bazı kişisel riskleri göze almada veya herhangi yeni etkinlikte bulunmada genellikle isteksiz davranır.

Çekingen Kişilik Bozukları Ayırıcı Tanı

• Çekingen kişilik bozukluğunun, Şizoid ve bağımlı kişilik bozuklukları, depresyon rahatsızlıklarının yanında en çok sosyal fobi ile karıştırılmaktadır. Sosyal fobi ile arasında ki ilişki ve ayırıcı tanı konusunda güçlükler yaşanmaktadır. 

• Sosyal fobi ve Çekingen kişilik bozukluğu arasında en ayırıcı tanı özelliği sosyal fobi toplumsal olarak kaygı yaşarken, çekingen kişilik bozukluğu her alanda yoğun kaygı yaşamaktadır. 

• Sosyal fobi toplum önünde bana gülecekler endişesi yaşarken, çekingen kişilik bozukluğu hayatında birçok alanında kendini güçsüz ve yetersiz hissediyor.

Çekingen Kişilik Bozukluğu ve Tedavi

     Şema terapi, kişilik bozukluklarında görülen katı özelliklerden kaynaklı uzun süreli sorunların tedavisine yönelik alternatif sunmaktadır. Kişiliği güçlendirmek için kapsamlı bir kavramsallaştırma ve tedavi planı oluşturabilmek amacıyla erken dönem olumsuz şemalarla sosyal izolasyon, başarısızlık, kusurluluk, boyun eğicilik şemaları çalışması gerekmektedir. Şimdi yaşanan olaylardan güçlendirmeye çalışmalar başlıyor ve kademe kademe çocukluğunda ona verilmeyen duyguları kendine vermeyi sağlanıyor.