Çocuklar Neden Yalan Söyler?

Beril 5 yaşındaydı ve ana sınıfına başladığında çok tedirgindi. Okulun ilk günü annesinden ayrılmak istemiyor ve korkuyla etrafı seyrediyordu. Annesi okula başlamadan önce kendisine pek çok kez;

"Gideceğin okul çok sevimli ve güzel bir yer. Orada çok fazla arkadaşın olacak. Bir sürü oyun oynayacaksınız. Her sabah seni ben bırakacağım, eğer sorun çıkarmaz ve ağlamazsan sana istediğin oyuncağı da alacağım" demişti.

Beril okula gitmek istemese de, annesinin her sabah kendisini bırakacağını duyduğunda rahatlamıştı. Sonuçta her sabah annesi yanında olacak ve onu koruyacaktı. 

Ancak okulun ilk günü her şeyi unutmuş, annesinin onu bırakıp gideceği korkusu her yanını sarmıştı. Annesinin kollarını sıkıca tutmuş, bırakmak istemiyordu. Annesi bu davranışından dolayı Beril’e kızıyor, ona istediği oyuncağı böyle davrandığı için almayacağını söyleyip duruyordu.

Daha sonra bütün çocuklarla beraber sınıfa girdiklerinde, gördüğü oyuncaklar onun ilgisini çekmişti. Bunu fırsat bilen annesi artık işe gitmesi gerektiğini söyleyerek okuldan ayrılmıştı.

Öğretmen, çocuklara oyunlar oynatıyor ve çeşitli etkinliklerle keyifli zaman geçirmelerini sağlıyordu. Bu ortamı sevmeye başlayan Beril, elindeki oyuncağı başka bir çocuğun hışımla almasıyla bir anda irkildi ve korktu. Ağlamaya başladı. Şimdiye kadar böyle bir durumla karşılaşmadığı için çocuğun bu sıra dışı davranışı, Beril’in korkmasına neden olmuştu. Halbuki annesi okulda çok keyifli ve güzel zamanlar geçireceğini söylemişti ve böyle şeyler olacağından hiç bahsetmemişti. Ama okulda yaşadığı ilk deneyim hiç de öyle olmamıştı. Beril’e göre annesi onu kandırmış ve burada yapayalnız bırakıp gitmişti. Akşam annesi onu almaya geldiğinde bunu ona sormayı düşünüyordu. Ancak annesi söz verdiği gibi okul çıkışına yetişemediği için babaannesi onu almaya gelmişti.

Annesi eve geldiğinde öğretmeniyle konuştuğunu ve okulda ağladığını öğrendiğinden bahsetmişti. Sözünü dinlemediği için annesi Beril'in erkenden uyumasını istemiş ve istediği oyuncağı da almayacağını söylemişti. Beril bu durum karşısında çok şaşırmıştı. Hem annesi söz verdiği gibi onu okuldan almamış, hem okul’un çok güzel bir yer olduğunu söyleyerek onu kandırmış, bir de neden ağladığını sormadan duygusunu görmemiş ve erkenden uyumasını isteyerek de cezalandırmıştı.

Beril bugün çok şey öğrenmişti.

Çocuk nasıl düşünür?

İletişim şekliniz çocuğun tavır ve tutumlarını belirleyen önemli bir ölçüttür. Yapılan yetersiz açıklama ve eksik bilgiler, doğrudan davranışlara yansır. 

Hikayede anlatıldığı gibi Beril’in annesi kızını her gün okul çıkışlarında alacağını söylemiş ancak tersi bir durum gerçekleştiğinden çocuğun düşünce sisteminde olumsuz bir etki yaratmıştır.

 Nasıl mı?

Beril şu anda ‘’ Annem bana söz vermesine rağmen beni almaya gelmedi, bir de  okul o kadar da iyi bir yer değil ama annem çok güzel anlatmıştı’’ diye  düşünmektedir. Bunun sonucunda Beril annesini  ‘’Yalancı ’’  olduğunu düşünmeye başlamıştır.

Yaşadığı bu deneyim Beril’in ileride ki hayatında yalan söylemesine zemin hazırlayan bir unsurdur. Çünkü çocuklar deneyimlerle varoluşunu sürdürür. Bu tecrübeyi edinen çocuk, daha önce ne kadar sözünde durmanın ve yalan söylememenin öneminden bahsetmiş bir aileye sahip olsa da, öğrendiği davranışı kendi hayatında da uygulamaya başlar. Çocuk için doğal olan, öğrendiği davranıştır.

Neler yapabilirsiniz?

•    Her zaman gerçekçi düşünün. Birisinin size yaşayacağınız yerin çok güzel ve sorunsuz olduğundan bahsettiğini hayal edin. Orada gerçekten yaşamaya başladığınızda aslında oranın hiçte anlatılan yer gibi olmadığını gördüğünüzde hayal kırıklığına uğramanız da kaçınılmaz olacaktır. Hatta bir daha o kişinin sözüne güvenmeniz de zor olacaktır. İşte çocuklarınız da sizden, kendisini bekleyen şeylerin sevimli halini değil,  gerçekleri duymak isterler. 

•    Biri size ‘Yalan söylemek yanlış bir şey, ama bazen küçük yalanlar söyleyebiliriz’ derse sizin de kafanız karışmaz mı? Çocuklar küçük ya da büyük yalan kavramlarını bilmezler. Hele bir de yalan söyleyen anne ve babalara, o çocuğun yalan söylemesi de kaçınılmaz bir durum olacaktır. 

•    Her zaman verdiğiniz sözlere bağlı kalamayabilirsiniz. Örneğin o gün çok yorgunsunuzdur ve öncesinde oyun oynayacağınıza dair söz vermişsinizdir. Ama ‘Bugün olmaz yarın yapalım çok yorgunum’ derseniz baltayı taşa vurmuş olursunuz. Çocuk burada sözünüzde durmadığınızı gördüğü gibi umursanmadığını da düşünecektir. Bunun yerine ‘ Biliyorum bugün için sana söz vermiştim ancak iş yerinde çok fazla yoruldum bu yüzden seninle kendimi daha iyi hissettiğim bir akşam oyun oynamak isterim. Beni anlayacağını düşünüyorum’ derseniz durumu yalan olarak değil, sözü ertelemek olarak nitelendirecektir. Bu yüzden söz verirken kesinlik ifadelerini kullanmaktan kaçının ve şartlara göre söz verdiğinizi belirtin.

•    Çocuğa okul ile ilgili kuracağınız cümlelere dikkat edin.

•     ‘ Çocuklar büyüdüğünde yeni şeyler öğrenmelidir ve bunun için okula gitmeleri gerekir. Sende artık büyüdün ve yeni şeyler öğrenme zamanın geldi. Gideceğin okul evden biraz daha farklı. Eve benzeyen tarafları oynadığımız oyunlar ve yaptığımız etkinlikler okulda da olacak, hatta daha fazlası. Bir de bizim evde nasıl kurallar varsa okulda da kurallar olacak. Benzemeyen kısım ise bizim evimiz o kadar kalabalık değil. Okulda senin yaşında bir sürü çocuk olacak ve tüm oyunları onlarla beraber oynayacaksınız. Aynı zamanda bir sürüde oyuncak. Okul da bazı çocuklarla arkadaş olabilir bazılarıyla olamayabilirsin. Bazen okulu çok sevebilir bazen de sevmeyebilirsin.  Bizim görevimiz nasıl işe gitmek para kazanmaksa senin görevinde okula gitmek ve yeni şeyler öğrenmek.’ diyerek  bulunduğunuz şartlara göre cümlelerinizi değiştirip olumsuz kelimeleri daha seçici hale getirip, çocuğunuzun önyargılı olmasını ve korkmasını engelleyebilirsiniz. Bu sürece onu okul hayatı başladığında değil, çok öncesinden alıştırarak hazırlayın. Birde okulu ev ortamıyla ilişkilendirerek çocuğun zihninde bu benzetmeyle okul ile ilgili bağ kurmasını ve okulu kendisine daha yakın görmesini sağlayabilirsiniz.