Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Dört yaşındaki çocuklara bile Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanısı konabilmektedir. Ancak verilen talimatlara uymamak, dikkat süresinin kısa olması, enerjik davranışlar gibi DEHB belirtileri aynı zamanda 1-5 yaş arası çocuklarda yaşları gereği sıkça görülen davranışlardır. Bu nedenle bu yaş grubunda DEHB tanısı koymak güçtür. Genellikle çocuk kreşe ya da okula başlayana dek ebeveynler DEHB’ye işaret eden sorunları fark etmezler. Fakat kreş ya da sınıf ortamının yapısı ve rutini evde fark edilmeyen sorunları daha belirgin hale getirebilir. Ayrıca, bu ortamlarda başka çocukların da bulunması ebeveynlere ve öğretmenlere çocuğu akranlarıyla kıyaslama imkânı verir.

Küçük Çocuklarda DEHB Belirtileri Nelerdir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her çocukta farklı şiddetlerde farklı belirtilere neden olabilir. Ancak DEHB’li küçük çocuklarda aşağıdaki sorunlar ortak olarak görülür:

• Yerinde oturamama

• Öğle uykusu uyumak istememe ya da uyuyamama

• Gece uykuya dalmakta güçlük çekme

• Sırası gelmeden konuşma ve sürekli söz kesme

• Yüksek sesle konuşma

• Sürekli konuşma

• Durmadan kıpırdanma

DEHB, küçük çocukların kreşte ya da okullarda cezalandırılmalarına yol açacak davranışlar sergilemelerine neden olabilir. Bu duruma bağlı olarak olumsuz sonuçlar doğabilir. Öğretmenlerinin ya da akranlarının kafasında bu çocuklara dair olumsuz bir imaj yer edebilir ya da bu çocuklar kendilerini yalnız ve dışlanmış hissedebilirler.

Ne Yapmalı?

Bir çocuğun fazla hareketli olması ya da düşünmeden hareket etmesi her zaman DEHB olduğu anlamına gelmez. Bazı davranışlar ve tutumlar görme bozukluğu, işitme kaybı ya da öğrenme güçlüğü gibi fiziksel ya da zihinsel sorunlardan kaynaklanıyor olabilir. Ayrıca, DEHB’yi çağrıştıran birçok davranış küçük çocuklarda yaygın olarak görülmektedir ve geçicidir.

1-5 yaş arasındaki çocuğunuzda DEHB olduğundan şüpheleniyorsanız önce bir doktorla görüşmeniz gerekmektedir. Çocuğunuzun davranışlarının fiziksel bir sorundan kaynaklanmadığına emin olduktan sonra bir çocuk doktoru ya da çocuk psikiyatristi tanı koymak için bir plan oluşturacaktır. Genellikle kesin olarak DEHB tanısı konmadan önce belirtilerin birbirini takip eden en az 6 ay boyunca tekrar etmesi gerekir. Ayrıca, söz konusu belirtiler yalnızca ev ya da okul ortamına özgü olmamalı, çocuğunuz aynı belirtileri farklı ortamlarda ve alanlarda da gösteriyor olmalıdır.

Çocuğunuza DEHB tanısı konması durumunda çeşitli tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Genellikle ilk tercih edilen yöntem ilaç değildir. Davranış terapisi küçük çocuklarda daha başarılı olmaktadır. Zira ebeveynler erken yaşlarda başlandığında bir yandan olumlu davranışları ve sorunlara baş etme yöntemlerini teşvik ederken diğer yandan da olumsuz davranışları ve “kötü alışkanlıkları” ortadan kaldırabilir. Davranış terapisinin asıl amacı çocuğun bir duruma ya da ortama yaklaşım şeklini değiştirmektir. Ebeveynler ve öğretmenler ise iyi davranışların takdir edildiği kötü davranışların ise göz ardı edildiği ödüllendirmeye dayalı bir sistem kullanabilirler. Bir diğer önemli nokta ise evde bir düzen ve rutin oluşturmaktır. Bu rutin çocuğunuzun ihtiyaçlarına göre genel hatlarıyla günlük bir programdan, belli işlerin belli saatlerde yapıldığı daha spesifik bir programa farklı şekillerde oluşturulabilir.