Hangi Hormon Bozuklukları Obeziteye Yol Açar?

Geçen haftaki yazımda obeziteye yol açan temel sorunlardan bahsetmiştim. Bu haftaki yazımda obeziteye sebep olan hormonal bozukluklardan ve klinik durumlardan bahsetmek istiyorum.

İnsulin Direnci; toplumumuzda maalesef karbonhidrat tüketimi çok fazla olmaktadır. Ülkemizde karbonhidrat tüketimi öğünlerin %80’ini oluşturmaktadır. Özellikle yüksek karbonhidrat alımı sonrasında pankreastan aşırı insülin salgısı ortaya çıkmaktadır. İnsulin vücudumuzda dokuların şekeri kullanması için gerekli bir hormondur. Ancak karbonhidrat tüketimi artıkça kilo artışı olmakta ve dokuların şekeri kullanması için daha fazla insülin salgılanması gerekmektedir. İnsulin arttıkça vücutta yağ oranı artmakta, iştah artmakta ve karbonhidrat isteği de artmaktadır. Bu kısır döngü obezitenin daha da ağırlaşmasına sebep olmaktadır. Tedavisi ise karbonhidratı azaltmak ve insülin direncini azaltıcı ilaçlar kullanmaktır. Ayrıca düzenli egzersiz dokuların şeker kullanımını kolaylaştıracağı için insülin direncini azaltmada en önemli yöntemlerden birisidir.

Polikistik over sendromu ve Tip 2 Diyabet (şeker) hastalığı; Aslında bu iki klinik hastalığın temelinde de insülin direnci yatmaktadır. Ancak bu kişilerde belirgin ailesel yatkınlık mevcuttur. Ailesinde bu hastalık öyküsü bulan kişilerde maalesef obezite çok sık, yaklaşık %80 oranında obezite görülmektedir.  Adet düzensizliği, tüylenmede artış, kilo vermede zorluk olan hastalarda polikistik over sendromu araştırılması gerekmektedir. Bu hastalar gelecekte diyabet açısından da yüksek risklidir. Özellikle gebelik dönemlerinde hem kilo alma açısından hem de gebelik diyabeti gelişimi açısından yakın takip edilmedir.

Hipotiroidi (Haşimato) hastalığı; Tirod hormonu vücut metabolizmasının düzgün çalışması için gerekli hayati bir hormondur.  Tiroid hormonu eksikliğinde birçok şikayet yanında kilo vermekte zorluk, çabuk kilo alma gibi yakınmalar gözlenebilir. O yüzden obezitesi olan hastalarda mutlaka tiroid fonksiyon testleri ve tiroid antikorları bakılmalıdır. Eğer hasta tiroid ilacı kullanıyorsa düzenli aralıklarla tiroid testlerini yaptırmalı ve ilaç doz ayarlaması yapılmalıdır.

Cushing sendromu; vücutta kortizol hormonunun fazla salgılanması sonrası ortaya çıkan hastalıktır. Bu hastalarda karın çevresinde artış, ensede yağlanma, bacaklar ve kollarda incelme şikayetleri saptanır.  Özellikle yağ dağılımında sorun olan bu hastalarda yüzleri şiş olarak (aydede yüzü) gözlenebilir. Vücutlarında özellikle karın bölgesinde mor çizgilenmeler vardır. Bu tür yakınmaları olan hastalarda mutlak Cushing sendromu açısından tetkikleri yapılmalıdır.

Alkol tüketimi; Alkol tüketimi fazla olan kişilerde özellikle karın bölgesinde yağlanma ile birlikte obezite çok sık görülür. Alkolle beraber yağlı gıda tüketimi de olması kilo alımını artırmaktadır. Obezite tedavisinde alkol tüketimi azaltılmalı hatta kesilmelidir.

İlaçlar; Değişik tedaviler sırasında kullanılan farklı ilaçlar kilo alımına yol açabilmektedir. Mesela kortizonlu hap ve iğneler, insülin, bazı şeker ilaçları ve bazı psikiyatrik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar kilo artışına sebep olurlar. Bu tür ilaç kullanan hastalarda mutlaka tedavi sırasında gerekli tedbirler alınmalıdır. Eğer kişi kilolu ise kilo aldırıcı etkisi daha az olan ilaç alternatifleri düşünülmelidir.

Depresyon ve psikolojik rahatsızlıklar;  Maalesef depresif bozukluğu olan bazı hastalarda beraberinde yeme bozuklukları da çok sık gözlemlenmektedir. Ayrıca bu hastalıkları tedavi amacıyla kullanılan ilaçların bazıları da obeziteye yol açabilmektedir. Yeme bozukluğu ve psikiyatrik rahatsızlıkları olan hastalar mutlaka uygun şekilde tedavileri planlanması gerekmektedir.

Vitamin D eksikliği; D vitamini eksikliği olan kişilerde, halsizlik yorgunlukla beraber insülin direnci de artmaktadır. D vitamini eksikliği olanlarda bu yüzden kilo vermekte zorlaşabilmektedir.

Aslında bu liste daha uzatılabilir. Ancak temel olarak obeziteye yol açan belli başlı hastalıkları bu şekilde sınıflandırılabilir. Tıp dünyasında temel prensiplerden birisi de “hastalık yoktur hasta vardır” ilkesidir. Her kişide altta yatan obezite sebepleri değerlendirilmeli ve buna yönelik tedavi planlamaları yapılmalıdır. Bir sonraki makalemde obeziteye yol açan beslenme yanlışlıklarından bahsedeceğim.

Sağlıklı günler dilerim.