İlişkilerde Kişisel ve Çevresel Yaklaşımların Yardı Metaforu İle Değerlendirilmesi

Tüm iletişim ağı belirli ihtiyaçlar halinde başlar. İhtiyaçlar da çok çeşitlidir. Canlı olarak; temel, ikincil, sosyal, özel, lüks gibi birçok kavramsal açıklaması da vardır. İhtiyaçların bir diğer özelliği ise göreceli ve beklentiye göre değişmeleridir. Yani gelişimseldir, hiyerarşiktir, öncelikleri de değişkendir.

İhtiyaçların karşılanmasına göre de kişilerde tepkiler değişkendir.

Başlığa uygun olarak konuyu özelleştirmek gerekir. Niteliği farklı olsa da ihtiyaçlar, bir diğer kişi, kişiler veya kuruma atıfta bulunur. Kişiler arası ilişkilerde ihtiyaç ve beklentiler karşıdakine farklı şekilde yansır. Odağı olan kişi de farklı tepkiler veya beklentiler ile yaklaşabilir. Beklenti noktasında çatışmaların yaşandığı sıkça gözlenir.

Peki yargılama nasıl işliyor, izleyelim. Hayır cevabı alan kişinin; “Bunu senden beklemezdim.” yakınması kaotik bir şekilde çevresel atıftır ve de yanlışa daha yakındır. Kendi kişisel beklentisi ile değerlendirmiştir. İlerletelim. “Senden bir daha bir şey istemeyeceğim.” Savcı olarak iddiasını sunmuş ve Hakim olarak cezasını vermiştir. Aynı kişi benzer duruma maruz kaldığında kişisel sınır ve seçimlerinden söz edebilmektedir. Yani kendisi için iyi bir avukat olmaya çaba göstermektedir.

Öfkelenen birine de çok gergin, fevri, öfkeli, kontrolsüz etiketlemeler yapan, onu ve davranışlarını öznel gibi değerlendiren kişi, kendisi için mazeretler bularak işi çevresel atıfla kurtarmaya çalışmaktadır. Yorgunum zaten.” “Dayanamadım.” “Senin yüzünden.” gibi. Örnekler çok. Yine en iyi savunma avukatı devrede.

Suçlayıcı dil beraberinde reddediciliği ve dışlayıcılığı getirir. Sosyal politik yaşamda da örnekleri mevcut. Suçlayıcı dil yargılamayı yani iddia ve ceza makamını elinde tutma eğilimidir. İçinde iktidar kaygısını da taşır. Söz hakkı tanımak, gerçekle yüzleşme ve tutumunu değiştirme telaşı da yaşatacağı için tercih edilmez. İhtiyaçlar bencildir çünkü. 

İhtiyaç ve beklentiler karşılıklı ve değişkendir. Her zaman, herkese lazımdır. Yine yargı bakış açısı ile, adalet herkese lazımdır. Herkes bir gün ihtiyaç duyacaktır.

O nedenledir ki çevresel veya kişisel olsun, soruna hakim olmak kadar hekim olmak kurtarıcı ve yapıcıdır. İyileştiricidir. Karşıda da iyilik yaratmayan bir ilişkideki kazanım, kumar gibi hep kaybetme potansiyeli taşır.