Kanserde Tarama ve Erken Tanı

Kanser insidans ve mortalitesi

Her yı ABD’lerinde yaklaşık olarak 1.500.000 kişi kanser teşhisi almaktadır ve 600.000 kişi de aynı yıl kanserden hayatını kaybetmektedir. Tahminler kansere bağlı bu erken ölümlerin %3 ila %35 kadarının tarama yapılarak önlenebileceği yönündedir. Ölümleri önleme potansiyelinden öte, tarama ile erken safhada yakalanan kanserlerin morbiditesinin de azalması söz konusudur.

Servikal kanser

Vajinal sekse başlandıktan sonra 3 yıl içinde başlatılan “The Papanicolaou (Pap) test” servikal kansere bağlı mortaliteyi düşürmektedir. İzlanda, Finlandiya ve İsveç çalışmalarında %80’lere varan mortalite azalmaları saptanmıştır. Kanada ve A.B.D:’de de benzer sonuçlar elde edilmiştir. Vaka-kontrol çalışmalarında taranan popülasyonda invazif kanser olma olasılığının 3-10 kez azaldığı ortaya konmaktadır.

Test intervali

Çalışmaların ortaya koyduğu, negatif test sonucundan sonra 2 yılda bir yapılan tekrarların yeterli olduğu yönündedir. National Breast and Cervical Cancer Early Detection Program kapsamındaki geniş bir çalışmadan gelen bilgiler 3 yılda bir yerine yıllık taramanın, mortalitede çok ufak bir azalmaya neden olduğunu göstermektedir.

Human Papilloma Virüs (HPV) testi

Pratikte tüm servikal kanserlerin Human Papilloma Virüs (HPV) ile ilişkili olduğu düşünülürse, HPV DNA testi mantıklı görünmektedir. Ancak halen FDA onaylı bir test mevcut değildir. Şu anda kullanılmakta olan Hybrid Capture 2 (HC2) testi serviks kanseri ile ilişkili 13 HPV suşunu ortaya koymaktadır. Pozitif testin CIN2-3 saptamadaki sensitivitesi %84 civarındadır. Bir diğer sorun geçici HPV infeksiyonlarının sık olması ve bu tür infeksiyonların klinik öneminin olmayışıdır. HPV testinin en yararlı olduğu alan ASCUS saptanan durumlar gibi görünmektedir. Bu durumda HPV testi negatif ise beklenebilir ve sonuçta lezyonu kaybolan %56 hastada kolposkopiden kaçınılabilir.

Meme kanseri

Klinik meme muayenesi

Tek başına klinik meme muyenesini tarama yöntemi olarak alan bir randomize çalışma bulunmamaktadır. Kanada National Breast Screening Study klinik meme muayenesi ile klinik meme muayenesi+ mammografiyi karşılaştırmaktadır. Sonuçlar yapılan bu çalışmada benzer olarak bulunmuştur. 1995-1998 yılları arasında 752,081 kadın üzerinde National Breast and Cervical Cancer Early Detection Program’ın uyguldığı klinik meme muayenesi %6,9 hastada anormal sonuç vermiş, bunların %3,8’inde invazif kanser, %1,2’sinde duktal karsinoma in-situ (DCIS) saptanmıştır. Sensitivite %58,8, spesifite %93,4 ve PPV %4,3.

Kendi kendine meme muayenesi

Aylık Kendi kendine meme muayenesi sıklıkla önerilen bir yöntem olmakla beraber, etkinliğine dair kanıtlar zayıftır. 266.064 kadın üzerinde yapılan tek randomize çalışmada kontrol grubu ile bir farklılık gösterilememiştir.

Mammografi

Mammografi palpe edilemeyecek kadar küçük meme kanserlerini ve duktal karsinoma in-situ’ları (DCIS) gösterebilir. Bir çok çalışmada mammografinin kansere özel mortaliteyi düşürebildiğini göstermektedir. Ancak tüm sebeplere bağlı mortaliteyi düşürüp düşürmediği tartışmalıdır. Tüm belirsizliklere rağmen American Cancer Society 40 yaşında yıllık mamografi çekimlerine başlanmasını önermektedir. Ailede veya kişisel kanser hikâyesi olanlarla, genetik mutasyon saptananlarda bu yaşın geriye çekilmesi ve ultrason ve MRI gibi ek tetkiklerin de yapılması gerekmektedir.

Kolorektal kanser

Dışkıda gizli kan

50-80 yaş arasındaki hastalarda yıllık ya da 2 yılda bir yapılan Guaiac bazlı dışkıda gizli kan testi kolorektal kansere bağlı mortaliteyi düşürmektedir.

Fleksibıl Sigmoidoskopi

50 yaş üzerindeki kişilerde düzenli sigmoidoskopi kolorektal kansere bağlı mortaliteyi düşürmektedir. Bu işlemin ne aralıkla yapılması gerektiğine dair bilgiler azdır. Ancak çeşitli kanser organizasyonlarınca 5 yılda bir yapılması önerilmektedir.

Kolonoskopi

Endoskopi ile yapılan taramalarda kolonik neoplazmaların 2/3 kadarı kolonda saptandığından sigmoidoskopinin bu lezyonların bir kısmını atlayacağı açıktır. Ancak bu konudaki çalışmalar halen yetersiz bir seviyede bulunmaktadır. American Cancer Society’nin 50 yaş sonrası kişiler için bu konudaki önerileri şöyledir: Yıllık dışkıda gizli kan testi, Her 5 yılda bir fleksibıl sigmoidoskopi testi, yıllık dışkıda gizli kan testi+ 5 yılda bir fleksibıl sigmoidoskopi (kombinasyon tercih edilir), her 5 yılda bir çift kontrastlı baryum enema, her 10 yılda bir kolonoskopi. Ayrıca şu durumlarda taramaya daha erken başlanmalı ve/veya daha sık intervallerde sürdürülmelidir: kolorektal kanser veya polip hikâyesi, güçlü ailesel kolorektal kanser ve/veya polip hikâyesi (60 yaşın altında bir birinci derecede akrabada veya iki birinci derecede akrabada herhangi bir yaşta kanser veya polip hikâyesi), kişisel inflamatuar barsak hastalığı hikâyesi, ailede kolorektal kanser sendromlarından birisinin olması (familyal adenomatöz polipozis and herediter non-polipozis kolon kanseri).

Sanal kolonoskopi

BT-kolonoskopi olarak da adlandırılan yöntem bilgisayar aracılığı ile konstrükte edilen görüntülerin konvansiyonel kolonoskopiyi taklit etmesi temeline dayanmaktadır. 10 mm ve üzerindeki polipleri saptamadaki sensitivitesi %90 iken, bu oran 5-10 mm arası poliplerde %80 ve 5 mm altındaki poliplerde %66’ya inmektedir. En büyük dezavantajı, kolonoskopide olduğu gibi laksatif ile kolon hazırlığının gerekmesidir. Sanal kolonoskopi, konvansiyonel kolonoskopide göremediğimiz ekstrakolonik anomaliler hakkında bize bilgi verebilmektedir. Halen standart olmayıp bu konudaki geniş çalışmaları sürmektedir.

Prostat kanseri

Halen prostat kanseri taramasında kullanılan rutin veya standart bir test bulunmamaktadır. Yaygın olarak kullanılan iki yöntem dijital rektal muayene ve serumda prostat spesifik antijen (PSA) tayinidir. Bu testlerin yanlış negatif ve yanlış pozitifliklerinin olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Ancak yapılan tarama testleri ile daha erken safhada prostat kanserlerinin yakalanması ve daha yüksek kür oranları sağlanması mümkün olabilir. The American Cancer Society 50 yaşının üzerinde olup, 10 yıllık yaşam beklentisi olan erkeklerde her iki testi yıllık olarak önermektedir. The National Comprehensive Cancer Network ‘in önerisi biraz daha dardır: 50 yaşın üzerinde, 10 yıllık yaşam beklentisi olan erkeklerde yıllık dijital rektal muayene yapılmalı ve PSA testi önerilmelidir. Gruplar arasındaki bu hafif öneri farklılığının dışında testlerin sıklığı konusundaki öneriler de değişebilmektedir. American Cancer Society testleri yıllık olarak önerirken, , National Comprehensive Cancer Network testlerin 2 yılda bir yapılmasının yeterli olacağını bildirmektedir. American Cancer Society bir veya daha fazla akrabasında erken yaşta prostat kanseri görülen erkeklerde tarama yaşının 45 olması gerektiğini söylemektedir. Tarama testlerine son verilecek yaş ise çoğunlukla 75 olarak kabul edilmektedir.