0-15 Yaş Mesleki Gelişim ve Lise Tercih Süreci

İnsanlık tarihine baktığınızda üretme ihtiyacını mağara resimlerinden görebiliriz. İlk insandan günümüze insan; kendi akıl ve düş dünyasını bir şekilde dışa vurmak, başkalarıyla paylaşmak-onlara iyi gelmek, takdir görmek, düzenlemek, şekillendirmek ve eser bırakmak arzusundadır.

Varoluşumuzu besleyen yaşamımızı sarıp sarmalayan yönlendiren iki şey var: üreme içgüdümüz ve üretme arzumuz. Tabi bununla ilgili de yaptığımız tercihler eş ve meslek seçimine dayanıyor. İki seçime de hazırlanmak belirli tecrübe ve zaman gerektiriyor. Sağlıklı kararlar alabilmek için ince eleyip sık dokumakta yarar var. Çünkü sonrasında dönüp baktığımızda geriye dönüşü zor olan, her yönümüzü bir şekilde etkileyen ciddi ve hayati kararlar.

Eş seçimi şöyle dursun (ayrı bir konu) meslek tercih sürecinde nelerle baş başa kalıyoruz. Mesleki gelişim ve tercih süreci doğumdan ölüme kadar her anı ilgilendiren çok geniş bir konu. Hayata gözünü yeni açmış bir çocuğun çevresinde gördükleri ve hayata hazırlanmaya başlamasından; okul öncesi ve okul eğitimiyle şekillenen; liselere giriş (TEOG) sürecine kadarki süreci ele alacağım.

0-7 yaşta meslek: Yaşamın ilk yedi senesi hayata hazırlanmak için olduğu kadar çocuğun ilerideki mesleğinde can damarı olacak olan kişilik-ilgi-yetenek gelişimi için çok değerlidir. Bu dönemde çocuğun doğayla iç içe olması hayati önemdedir. Çocuğun özeline ve biricikliğine saygı duyularak, doğayla iç içe, beş duygu organının aktif olduğu bir eğitim gereklidir. Çocuk mümkün olduğunda farklı alanlarla tanıştırılmalı ve hoşuna giden alanda da ilerlemesi teşvik edilmelidir. Ülkemizde her yıl sayıları yüz binleri bulan üstün çocukların gerekli eğitimi almadıkları ve bu yüzden köreldikleri bilinmektedir. Anne babalar ileride mutlu, özgüvenli, saygılı, yetenekli ve kendi kendine yetebilen çocuklar yetiştirmek istiyorlarsa; bu yaş dilimi her şey olmasa da birçok şey olduğunu bilmelidirler.

7-12 yaşta meslek: Çocuğun somuttan soyut düşünebilmeye geçtiği yaş dilimidir. Okulla birlikte hareket eden çocuk bilime teşvik edilmelidir. Bilimsel metodolojiyi görebileceği belgeseller izlettirilmeli, merak duygusu kamçılanmalıdır. Merak duygusu insan için en can alıcı duygulardan birisidir. Bu duyguyu kazandırdığınız zaman her gün çocuğum ders çalış demek yerine bugün hangi aktiviteyi yapalım ön planda olur. Okul müfredatı ile hayat arasında kurulan bağ arttıkça çocuk kendiliğinden ödevlerini yapacaktır. Hayatla bağ kurduramadığınız sürece ödevler ve sınavlar bir yük olmaktan çıkamaz. Ayrıca bu yaş diliminde de kültür-sanat faaliyetleri değerlidir. Kendi duygularını ifade etmesi iletişim gelişimi için anahtardır. Bugün üst düzey firmalarda üst düzey pozisyonlara gelen kişilerin en belirgin özellikleri iletişim becerileridir. Elbette mesleki beceriler de etkili ama iletişimle desteklenmezse birçok sorun her yaş ve kurumda oluşabilmektedir.

12-15 yaşta meslek: Ergenlik döneminin başlaması; ilkokuldan ortaokula geçmeyle beraber tek öğretmen sisteminden bir çok branş öğretmenine geçiş; ilkokulda verilen daha pekiştirici bol notlardan daha kısıtlı notlarla karşılaşılan ortaokul dönemine tekabül eden; ortaokul başlangıcında saydığım nedenlerden veli ve öğrencilerin kafalarının karıştığı yaş dilimidir. Bu yaş diliminde anahtar kelime ergenlik olmalı. Çocuğuma neler oluyor sorusunun cevabı ergenlik döneminin iyi bilinmesiyle bulunabilir. Ergende anlaşılma isteği en temel beklentidir. Meslek konusunda daha ayrıntılı bilgilendirmeler yapılabilir. Öğrenciler çeşitli meslekten kişilerle görüştürülmeli; yeteneği hakkında bilgi sahibi olması sağlanmalıdır. Yine öğrenciler, ilgi alanının çeşitlendirilmesi için lise türleri ve mesleki liselerden öğrencilerle tanıştırılmalıdırlar. Lise gezilerine önem verilmelidir.

İnterneti oyun ve sosyal medya dışında da öğrencilerin iyi kullanması; iyi internet okur yazarı olmaları çok değerlidir. Meslek seçimi konusunda da yararlanabilecekleri pratik bir ilgi testi olan mesleki eğilim testi uygulamaları mesleklere olan ilgileri hakkında genel fikir verecektir. Daha ayrıntılı ilgi testi ise akademik benlik kavramları ölçeği uygulamasıdır. Öğrenciler mutlaka ilgi testini uygulamalıdırlar.