2. Düzey (İleri Düzey / Detaylı) Ultrason

Gebelikte ultrason, anne karnındaki bebeğin muayene edilmesine olanak sağlayan önemli bir muayene aracıdır. Hem normal (sorunsuz) gebeliklerin takibinde hem de komplike (sorunlu / problemli) gebeliklerin takibinde kullanılmakta ve bebekle ilgili birçok olası sorunun erkenden teşhisine olanak sağlamaktadır. Bu nedenle gebelik dönemi boyunca, gebeliğin ilk tespitinde, gebeliğin 11-13 haftaları arasında (ikili tarama testi ve bebeğin anatomik muayenesi için), gebeliğin 18-23 haftaları arasında (bebeğin detaylı anatomik muayenesi için), gebeliğin 28-32 haftaları arasında (bebeğin normal büyümesinin gözlenmesi için) ve doğum öncesi dönemde (bebeğin doğum öncesi son değerlendirmesi için) olmak üzere en az 5 kez ultrason muayenesi yapılmasında fayda vardır.

Gebelik ilk defa tespit edildiğinde yani erken gebelik dönemindeki ilk ultrason muayenesi vazgeçilmezdir. Çünkü bu dönemde gebeliğin kesin teşhisi, gebeliğin rahim içerisinde olduğu (böylece dış gebelikler ekarte edilmesi sağlanır), bebeğin kalp atışlarının gözlenmesi (bebeğin canlı olduğu saptanır), bebeğin boyu ölçülerek gebelik haftasının netleştirilmesi, bebek sayısı saptanarak ikiz, üçüz gibi çoğul gebelikler tespiti sağlanmış olmaktadır. Yine gebeliğin ilk üç ayı sonunda (11-13 haftada) bebeğin boyu, ense kalınlığı ölçümü, burun kemiği varlığı, doppler ile kalp kapakçık fonksiyonu ve bebeğin toplar damar doppler ölçümü ile ikili tarama testi yapılmasına olanak sağlaması açısından ultrason muayenesi gerekmektedir. Gerekli hallerde erken gebelik dönemlerinde bebeğin kafa, beyin, kalp, karın iç organları, elleri ve ayakları da değerlendirilebilmektedir.

Ayrıntılı ultrason veya detaylı ultrason veya ileri düzey (ikinci düzey) ultrason aynı anlamdadır. Aslında bu tanımların tümü bebeğin ultrason ile incelenebilecek tüm sistem ve organlarının ayrıntılı muayenesidir. Bunun dışında 3 veya 4 boyutlu ultrason denilen inceleme yöntemi ise bunlarla aynı anlama gelmez ancak halk arasında çoğunlukla aynı sanılır.

Bebeğin ayrıntılı ultrason muayenesi 2 boyutlu yapılmaktadır. Buna ilave olarak, aynı muayenede 3 ve 4 boyutlu ultrason kullanılarak aileye bebeğin yüzü, elleri, ayakları 4 boyutlu olarak gösterilebilir. Ayrıntılı ultrason muayenesinde önemli olan ultrason cihazının 3 veya 4 boyutlu olması değil; ayrıntılı ultrason muayenesini bu konuda deneyimli bir uzmanın değerlendirmesidir.

Normal gebelik takibinde gebeliğin 18-23 haftalar arasında fetalultrason muayenesi yapılır. Bu muayene, her gebelikte bebekte bir doğumsal kusur (anomali) varlığını araştırmak amacıyla yapılır. Herhangi bir anomali saptanmazsa rutin gebelik takibine devam edilir. Ancak anomali saptanması durumunda bu konuyla ilgili aile bilgilendirilerek durumun araştırılması için bu konuda uzman hekimlerce (perinatoloji uzmanı) fetusun yeniden ayrıntılı ultrason muayenesi ve gerekirse invaziv işlemler yapılır.

Detaylı ultrason muayenesi gebeliğin 18-23 haftalar arasında uygulanabilir ve inceleme yaklaşık 20-40 dakika sürer. Bebeğin pozisyonuna bağlı değerlendirme yapılamaması veya bir şüphe varlığında ultrason muayenesi yaklaşık bir hafta içerisinde tekrar yapılır. Ancak bir şüphe veya risk saptanmamışsa normalde gebelikte bir kere yapılır ve tekrar yapılmasına gerek yoktur.

Ayrıntılı ultrason muayenesinde bebeğin kafa kemikleri, beyin, yüz, omurga, göğüs kafesi içerisi, kalp, karın organları, mide, barsak, böbrekler, kollar - bacaklar (el ve ayaklar dahil) ultrason ile muayene edilebilecek organlar ayrıntılı olarak incelenir. Ayrıca bebeğin suyu, plasentası (bebeğin eşi) ve rahim ağzı uzunluğu da değerlendirilir. Gerekli hallerde ise gebeliğin 20-22 haftalar arasında kalp fetal ekokardiyografi ile değerlendirilir.

Ayrıntılı ultrason muayenesinde en iyi merkezlerde en tecrübeli uzmanlar tarafından yapılsa bile asla bebekteki anomalileri %100 saptayamaz. Ortalama %60-80 civarında anomaliler saptanabilir. Çünkü bazı anomaliler ultrasonda saptanacak belirtiler vermez, bazı anomaliler ultrason yapıldıktan sonra daha ileri aylarda gelişebilir. Normalde bütün gebeliklerin yaklaşık %2-3 kadarında majorkonjenital (doğumsal) anomali vardır.

Gebelerde ultrason için açlık veya tokluk şartı aranmamaktadır. Ancak daha önce yapılan ultrason ve tetkik sonuçları (ikili veya üçlü/dörtlü tarama testi gibi), gebe takip formu gibi dosyaların gebenin yanında getirmesi yararlı olmaktadır.

3 veya 4 Boyutlu Ultrason (3-4D USG)

Bir teknoloji mucizesi olan 4 boyutlu ultrasonla, bebeğin anne karnında gerçek ve eş zamanlı hareketlerini izlemek mümkündür. 3 boyutlu ultrasonda alınan görüntülere zaman faktörünün eklenmesi ile hareketler de görünür hale gelir ve bu da 4 boyutlu ultrason olarak adlandırılır. 4 boyutlu ultrason cihazları iki boyutlu inceleme özelliğinin yanı sıra, renkli doppler ve 3 boyut özelliğini birlikte barındırırlar. Esas olarak 3 veya 4 boyutlu ultrason klasik 2 boyutlu ultrason kullanımını gereksiz kılacak bir yöntem değildir. Ancak, klasik ultrasonda saptanması güç olan veya deneyim isteyen bazı durumlarda avantaj sağlamaktadır. Özellikle bebeğin dış yapısının incelenmesinde (yarık dudak, kol ve bacaklardaki bazı detay anomalilerin görülmesinde, nöral tüp defektlerinde) avantajlıdır.

Gebelikte 4 boyutlu ultrasonelzem olmasa da aslında en önemli avantajlarından biri, anne ve baba adaylarının doğmamış bebeklerinin gerçek görünümünü görmeleri ile normalde doğumdan sonra kurulması beklenen duygusal bağların daha önceden oluşmasıdır. Gebelikte 4 boyutlu ultrasonda görüntü elde edebilmek için incelemek istediğimiz kısmın önünde yeterli miktarda amnion sıvısı olmalı, ayrıca incelenecek kısmın örneğin bebeğin yüzünün bize dönük olması gerekmektedir. Bebeğin pozisyonu nedeniyle görüntü elde edilememesi halinde incelemenin bir süre sonra yapılması uygun pozisyon elde edilmesine olanak sağlamakta ve gerekli görüntüler elde edilebilmektedir.