Akut Romatizmal Ateş (Kalp Romatizması)

Akut romatizmal ateş, A grubu beta hemolitik streptokok adı verilen bakterilerin neden olduğu boğaz enfeksiyonundan (farenjit) birkaç hafta sonra, yatkınlığı olan çocuklarda ortaya çıkan birden çok sistemi tutabilen enflamatuar (iltihapla seyreden) bir hastalıktır. Bakterinin yapı taşlarına karşı oluşan anormal bağışıklık sistemi yanıtının çocuğun kalp, eklem, beyin, cilt ve cilt altı dokularına yönelmesinden kaynaklandığı ileri sürülmektedir. Hastalık halk arasında kalp romatizması olarak bilinir.

Kimlerde görülür?

Hastalık genellikle 5 ile 15 yaşları arasındaki çocukları etkiler. Beta hemolitik streptokoka bağlı boğaz enfeksiyonu geçirenlerin sadece %1-3'ünde akut romatizmal ateş görülür. Ülkemizin genelinde, özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesinde sık rastlanılan bir hastalıktır. Kış ile ilkbahar aylarında ve kalabalık ortamlarda yaşayanlarda daha sık romatizmal ateş görülür.

Belirti ve Bulguları Nelerdir?

Birden çok eklemi tutan gezici karakterde eklem ağrısı ve şişliği (eklem romatizması), kalp kapakları, duvar ve zarlarında iltihap (kalp romatizması), davranış değişiklikleri, kol ve bacaklarda istemsiz hareketler, cilt döküntüsü, eklemlerin dış yüzü ile saçlı bölgedeki cilt altı dokusunda nohut büyüklüğünde şişlikler ve ateş hastalığın önemli bulgularındandır. Hastalarda bu belirtilerin biri veya birkaçı bulunabilir. Diğer organlardaki bulgular genellikle hasar bırakmadan iyileşirken, kalp romatizması kalıcı romatizmal kapak hastalığına dönüşebilir. Kalp kapaklarındaki problem hafif ise çocukta herhangi bir kalple ilgili şikayete neden olmaz ancak ciddi kapak problemi olan çocuklarda çabuk yorulma, halsizlik, nefes darlığı, ödem gibi kalp yetersizliği bulguları görülebilir.

Nasıl Teşhis Konulur?

Yukarıda sayılan belirti ve bulgulardan hastada olanlar tespit edilir, kanda iltihap düzeyini gösteren ve hastalığa sebep olan bakteriyle karşılaşılıp karşılaşılmadığını gösteren tetkikler yapılır, boğaz kültürü alınır ve elektrokardiyografi çekilir. Elde edilen bulguların güncellenmiş modifiye Jones kriterleri olarak adlandırılan farklı ülkelerden birçok doktorun üzerinde uzlaştığı kriterlere uygunluğu değerlendirilerek hastaya akut romatizmal ateş teşhisi konulur. Kalple ilgili hiçbir belirti ve bulgusu olmayan, üfürüm duyulmayan bazı hastalar ancak ekokardiyografi ile kalp tutulumunun gösterilmesiyle tanı alırlar. Yine hastalığın hafif seyretmesi nedeniyle başlangıçta tanı almayan bazı hastalar ancak romatizmal kapak hastalığı geliştikten sonra ekokardiyografi yardımıyla tanı alırlar.

Nasıl Tedavi Edilir?

Hastalığın ilk dönemlerinde aspirin veya kortizon gibi iltihap önleyici ilaçlarla yaygın iltihap yatıştırılır. İltihabın belirgin olduğu dönemde hasta birkaç hafta yatak istirahatine alınır. Hastalığın tekrarlamaması için üç haftada bir penisilin iğnesi önerilir. Ağır romatizmal kapak hastalığı varlığında idrar söktürücü ve kalbin art yükünü azaltıcı ilaçlarla kalp yetersizliği kontrol altına alınmaya çalışılır. Ciddi kapak problemi olanlarda kalp kapaklarının ameliyatla tedavi edilmesi gerekebilir. Özellikle erişkin yaşlarda gelişen kapak darlıklarının balon valvuloplasti uygulaması ile genişletilmesi denenebilir.

Sonuç olarak, akut romatizmal ateş, kalpte kalıcı ve ciddi bozukluklara yol açabildiğinden ihmal edilmemesi gereken ve şüphe uyaran bulguların varlığında çocuk kardiyolojisi uzmanları tarafından değerlendirilmesi zaruri olan bir hastalıktır.