AMH

AMH NEDİR?

AMH (Anti Müllerian Hormon) yumurtalıktan salgılanan, yumurtalık rezervini gösteren bir hormondur. Henüz gelişmeye başlamamış yada yeni gelişmeye başlayan yumurtaları saran granülosa hücreleri tarafından üretilir. Bu nedenle ne kadar fazla yumurta hücresi varsa AMH seviyesi o kadar yüksek olur. Yumurta sayısı azaldıkça da AMH seviyesi düşer.

AMH NE İÇİN KULLANILIR?

• AMH yumurtalık rezervini gösterir. Özellikle yumurtlatma tedavisi yada tüp bebek tedavisi alacak hastalarda yumurtalık rezervine göre ilaç dozu ayarlanır. Eğer yumurtalık rezervi düşükse (AMH düşükse) ilaç dozu artırılır ve protokol ona göre belirlenir. Eğer yumurtalık rezervi normalden fazlaysa (PKOS) bu hastalarda da aşırı uyarılma olmasın diye daha düşük dozda ilaç başlanır.

• Erken menopozdan şüphelenilen hastalarda veya yumurtalıklarında ameliyat olmuş, kemoterapi/radyoterapi almış hastalarda yumurtalık rezervini göstermede kullanılır.

• Polikistik over sendromu olan hastalarda yumurtalık fonksiyonlarını değerlendirmede kullanılır.

• Bazı hormon salgılayan tümörlerin ve çocuklarda genital anormalliklerde cinsiyet tayini için kullanılır.

AMH SEVİYESİ CİNSİYETE VE YAŞA BAĞLI DEĞİŞİR Mİ?

Erkeklerde AMH üretirler. Erkeklerde sertoli hücresi dediğimiz spermleri saran hücreler tarafından üretilir. AMH seviyesi 2 yaşına kadar yüksektir sonra ergenliğe girene kadar giderek azalır, sonra minimum seviyeye iner.

Kadınlarda ise yumurta hücrelerini saran granülosa hücreleri tarafında AMH salgılanır. AMH salınımı daha oğmadan önce anne karnında başlar, menopoza kadar devam eder. Yaşın ilerlemesiyle yumurtalıklardaki yumurta sayısı azalır, yumurtalık rezervi düşer. Dolayısıyla AMH seviyesi de azalır. Menopozdan sonra AMH nerdeyse ölçülemeyecek seviyeye iner. Kadınlarda referans aralığı ölçümde kullanılan kite bağlı değişmekle beraber yaklaşık olarak şöyledir:

24 ayın altında: < 4.7 ng/mL

24 ay - 12 yaş arası : < 8.8 ng/mL

13 - 45 yaş : 1.0 - 9.5 ng/mL

45 yaş üstü : <1.0 ng/mL

AMH ÖLÇÜMÜ NASIL YAPILIR?

Yumurtalıktan salgılanan hormonların çoğu ritmik olarak salgılanır. Bu hormonların seviyesi adet zamanına, günün saatine, gebelik, ilaç kullanımı, stres vb durumlara göre değişebilir. Bu nedenle optimal sonuç için genelde adet başlangıcında sabah aç karna hormon testleri yapılır. Ancak AMH için böyle bir durum söz konusu değildir. AMH seviyeleri günün her saatinde ve adetin herhangi bir günü ölçülebilir. Gebelikten, ilaç ve doğum kontrol hapı kullanmaktan etkilenmez. Bu nedenle son derece ideal bir yumurtalık rezervini değerlendirme testidir. Adetin döngüsünün herhangi bir zamanında kan alınarak ölçüm yapılır.

PKOS HASTALARINDA AMH NASIL OLUR?

PKOS hastalarında AMH seviyesi yüksektir. Bu hastalar yumurtlatma tedavisine aşırı cevap verebilir ve OHSS sendromu dediğimiz yumurtalıklarda aşırı büyüme, karında su toplaması, şişlik vb bulgulara neden olabilir. Bu hastalarda daha düşük dozlu ve daha kontrollü bir tedavi uygulanırak bu komplikasyon engellenmeye çalışılır.

AMH İÇİN OPTİMAL ARALIK KAÇTIR?

AMH seviyesi yaşa ve ölçümü için kullanılan kite göre değişiklikler gösterir. Bu nedenle ideal AMH aralığı kişiye göre değişebilir. Ancak kabaca 1.0 - 4.5 ng/mL arası denebilir. 1 ng/mL’den daha düşük değerler yumurtalık rezervinin azaldığını gösterir. 3.5 ng/mL’nin üstündeki değerler ise rezervin yüksek olduğu, PKOS olabileceği, yumurtlatma tedavisinde aşırı cevap ve OHSS riskini gösterir.

AMH BAKTIRMAK ŞART MI? ALTERNATİF TESTLER VAR MI?

AMH yumurtalık rezervini ölçmek için ideal bir kan testidir ama pahalıdır. Onun yerine kullanılabilecek adet başlangıcında yapılan daha ucuz hormon testleri vardır. Bunlardan sıklıkla kullanılan testler follikül uyarıcı hormon (FSH), estradiol (E2), luteinizan hormon (LH), inhibin B testleridir. Bu testlerin avantajı hemen her hastanede ve sağlık kuruluşunda yapılabilmeleridir. Dezavantajları ise adetin belli günlerinde yapılabilmeleri ve yumurtalık rezervindeki azalmayı çok geç döneme kadar göstermemeleridir. Bu tip hastalarda hormon test sonuçları normal çıkar ama yumurtalık rezervleri düşüktür. Menopoz döneminin başlangıcına kadar testlerde bozulma olmaz. Testlerde bozulma olduğunda ise artık çok geç kalınmıştır, yumurtalık rezervi tükenmek üzeredir. Bu nedenle AMH dışındaki standart kan testleri tek başına yetersizdir.

Yumurtalık rezervini gösteren diğer ideal test ise ultrasondur. Ultrasonla yumurtalıklardaki küçük içinde yumurta içeren sıvı dolu kesecikler (antral folliküller) sayılarak over rezervi belirlenebilir. Bu şekilde belirlenen yumurtalık rezervinin AMH ölçümünden bir farkı yoktur. Bu nedenle ultrason standart hormon testleriyle beraber kullanıldığında çoğu hastada AMH testine gerek yoktur. Ancak rezervin düşük veya aşırı yüksek olduğu şüpheli durumlarda, hormon testleriyle ultrason bulgularının uyumsuz olduğu durumlarda veya ultrasonla net değerlendirme yapılamazsa AMH testi de yapılabilir.

AMH TESTİ DÜŞÜK ÇIKARSA NE YAPILMALI?

AMH testinin düşük çıkması yumurtalık rezervinin azaldığı anlamına gelir. Öncelikle testin doğruluğunun teyit edilmesi ve böyle hastaların ayrıca ultrasonla değerlendirilmesi gerekir. Ultrason bulguları test sonucuyla uyumlu ise zaman kaybetmeden gebelik için gereken çalışmalar başlanmalıdır, gerekirse tüp bebek uygulanmalıdır.

AMH değeri düşük ama ultrason bulguları normal olan hastalarda test gerekirse tekrarlanarak doğruluğu kontrol edilmelidir.

AMH TESTİNDE YANLIŞLIK OLABİLİR Mİ?

AMH testinde nadiren hata olabilir. Özellikle hayvan besleyen kadınlarda hayvan antijenlerine karşı vücutta oluşan heterofil antikorlar testte yanlış yüksekliğe neden olabilir. Bu nedenle klinik bulgularla test sonuçları uyumsuzsa yeniden değerlendirme yapılmalı ve laboratuvarla görüşülmelidir.