Anaokullarında Oryantasyon Dönemi

Okula başlama tarihi yaklaştığında velilerin sıkça duyduğu oryantasyon dönemi sadece öğrenciler için mi geçerli?

Aslında sadece yazın bitişi ve son bahara geçiş bile herkesi etkileyen ve uyumlanarak bu geçişi tamamladığımız bir süreç. Yetişkinlerin daha çok tatil havası ile vedalaşıp işe adaptasyonu arttırışı ile çocukların da benzer şekilde aile, ev birlikteliği belki daha rahat ve esnek zamanlar, deniz ve park a veda edip okula uyumu sağlaması..

Ben bu yazıda özellikle anaokullarında oryantasyon döneminden bahsedeceğim.

2018-2024 arası anaokullarına danışmanlık yaptığım en yoğun dönemdi. Bu süreçte de tekrar tekrar tecrübe ettiğim oryantasyon dönemini hem aileler hem de anaokulu açısından eğitim hayatının en önemli süreci olarak görüyorum.

Bu sebeple bu yazımı anaokulu ve veliler için okuma kolaylığı olması adına  ayrı başlık ve yönlendirmeler ile devam ettireceğim. 

ORYANTASYON DÖNEMİNDE ÇOCUK 

Öğretmenler, veliler ve rehber öğretmenler için bilgilendirici

Yeni okula başlayan bir çocuk ile, yaz dönüşü okula tekrar merhaba diyen bir çocuğun oryantasyon dönemi farklılaşabilir.  Her iki durumda da sürecin nasıl ilerleyeceğini aslında bize  gösteren bazı kolaylaştırcı işaretler vardır. Hadi gelin bu işaretleri beraber inceleyelim.

1. Çocuğun Mizacı

2. Çocuğun Gelişim Dönemi

3. Ebeveyn Tutumu 

4. Geçmiş Yaşam Öyküsü 

ORYANTASYON DÖNEMİNDE EBEVEYN

Çocuğunuzdan ilk ayrılış döneminiz de olabilir, daha önce benzer süreçleri önceki çocuğunuzda yaşamış olabilirsiniz. Biz bu sürece alışkınız rahat atlatıyoruz da diyebilirsiniz, sandığımızdan felaket bir tablo ile kaşılaştık da. Ne de olsa ebeveynlik süreci bir çok dinamiğin iç içe girdiği gizemli bir okul anne baba için. O yüzden şimdi tüm bu zihinsel durumların içinden çıkıp sadece olanı izlemek ve anlamak için iyi bir fırsat yaratalım birlikte. 

Size soracağım bazı sorulara içtenlikle ve kendinize ayırdığınız sessizlik alanında yanıt vermenizi istiyorum? 

1. Çocuğunuzun sizden bağımsız hareket etmesi ve alana sahip olması size nasıl geliyor? 

2. Sizin okula ilk başladığınız dönemle ilgili zihninizde kalan kareler nedir? (Bunlar size okula başlamak ile ilgili kodladığınız anlamları gösterir.)

3. Daha önce çocuğunuzu bir yere ya da kişiye kısa süreli bıraktınız mı, bu deneyim nasıldı, bu ayrılık ile nasıl başettiniz?

4. Eşiniz ile geçmişte zordu dediğiniz deneyimleri atlatırken işbirliğini nasıldı? Nerde çok iyi takım arkadaşı iken nerde gerçekten çuvalladınız?

5. Tüm bu sorulara sizce eşiniz sizin adınıza nasıl cevap verir? Peki ya siz eşiniz adına bu soruları nasıl cevaplarsınız?

Bu sorulara vereceğiniz yanıtlar, sizi bekleyen oryantasyon dönemi ile ilgili hikayenin fragmanını size gösterecektir. Aynı zamanda elinizde aile olarak başetme çantanızda bulunan davranışların hangileri işlevsel ve bu süreçte işinize yarayabilir, hangileri kesinlikle dönüştürülmeli ya da çantadan atılmalı olduğunu farkedebilirsiniz.

Tüm bunlar farketmeniz ve varsa problemleri tanımlayabilmeniz ile ilgili size yardımcı olacaktır. Unutmayın ki problemi tanımlayabilmeniz çözüme giden yolu bulabilmeniz için en önemli basamaktır. Örneğin zor mizaçlı bir çocuğa sahipseniz ve bunu bilmiyorsanız bir bataklığın için debelenir gibi aynı döngüleri her gün ve her gün yaşamaya devam edersiniz. Ama bu bilgiye ulaştığınızda artık yaşadığınız zorlanmanın ne olduğunuz biliyorsunuz, benim çocuğum zor mizaçlı yapıya sahip. Bununla ilgili araştırma yapabilirim. Bir uzmana gitmeyi seçebilirim. En azından sadece ne olduğunu bilmek bile öfkelendiğiniz ya da kaygılandığınız durumlarda kendinizi telkin etmenizi kolaylaştırabilir. Bu yüzden mutlaka Çocuklar açısından oryantasyon başlıklı yazıyı okumanızı ve ilgili videoları  youtube sayfamdan izlemenizi öneririm. 

Ebeveyn – Okul İletişimi

Sevgili ebeveynler okul öncesi eğitim ile ilgili pek çok sorunuz olduğunu biliyorum. Bunlar ile ilgili pek çok farklı içerikte yazı ve videolarımı inceleyebilirsiniz. Oryantasyon döneminde okul ile sizi bekleyen süreç ve iletişim buradaki asıl konumuz olacak. 

Bir okul seçerken ya da her yıl çocuğunuzu anaokuluna gönderirken okuldan beklentiniz çok önemli. Kendinize sorun, ben bir yıl boyunca ne olursa sene sonu gösterisinde evet okul bize iyi geldi derim. Ve beklentilerinizi görün. Bunları açıklıkla okul müdürünüz, sınıf öğretmeni ve okul psikolojik danışmanı/rehber öğretmeni ile paylaşın. Fakat burada önemli olan bir nokta var. Tüm beklentileriniz gerçekçi olmayabilir. Ya da bazı beklentilerinizi kayıtlı olduğunuz okul karşılamıyor olabilir. Örneğin, çocuğunuzda bir alt ıslatma problemi varsa sınıf öğretmeninin tuvalet eğitimine destek vermesini, okula başlama ile alt ıslatma sorununun tamamen sona ermesini bekliyor olabilirsiniz. Alt ıslatmanın fizyolojik ve psikolojik kaynakları olabileceği için sınıf öğretmeni ve okul psikolojik danışmanı sizi bu konu hakkında ve yapabilecekleriniz hakkında yönlendirebilir. Ama problemin çözümüne yönelik katkıda bulunamayabilir. Beklentiniz karşılanmadığı için kendiniz öfkeli bir şekilde okulun görüşme odasında bulabilirsiniz. Şikayet ve sitemlerinizin altıda büyük bir hayal kırıklığı yatmaktadır. Aslında baştan bu beklentiyi bir duyumla ya da bir görüşmede değiştirme fırsatınız olsaydı tüm bunlar yaşanmamış olabilirdi. İşte bunun gibi bir çok örnek verilebilir ve bu realite ile ne kadar erken yüzleşirseniz, beklentilerinizi ne kadar erken gerçekçi bir zemine oturtabilirseniz o yılın sizin için en az o kadar rahat geçebileceğini söyleyebilirim.

Çocuğum okula gitmek istemiyor!

İster ilk deneyim ister yaz dönüşü okula devam ediyor olsun her iki durumda da çocuğunuz okula gelirken bir çok tepkiden birini verecek. Bu hemen ısınmak olabilir. Hemen reddetmek olabilir. Severek gelirken bir hafta sonra bir anda reddetmek olabilir. Okula gelirken aşırı ağlama, sabah kalkar kalmaz ben okula gitmek istemiyorum demesi, okulda olanlar ile ilgili abartılı hikayeler anlatma (klozete düştüm, böcekler okulu bastı vb) kaygılı davranışlarda artış, alt ıslatmanın başlaması gibi gündeminizde yeni problem alanı ile karşı karşıya kalabilirsiniz. 

Bu durumlardan hiç biri problem ya da anormallik içermemektedir. Çünkü oryantasyon dönemi bir olağan üstü hal dir. Ve böyle zamanlarda bu tip davranışları anormal olarak tanımlamayız. 6 hafta kadar sürebilecek olan uyum süreci bittikten sonra hala devam eden zorlayıcı davranışlar için problem demeye başlayabiliriz. 

Tabiki tüm bunlar yaşanırken çocuğunuzda ve sizde duygusal iniş çıkışlar olacak.  Yetişkin olarak kendi duygunuzu düzenleme ve çocuğunuzun duygusunu düzenlemesine destek verme beceriniz gelişmiş ise bu süreçleri atlatmanın daha kolay olacağından emin olabilirsiniz. Ebeveyn olmanın altın kuralı çocuğu duygusal rehberlik edebilmektir. Eğer bu kavram ile ilk kez karşılaştıysanız bununla ilgili yazı ve videolarıma bakabilirsiniz. 

Bazı hap bilgiler vermem gerekirse;

Yalan söylemeyin!

Okul ile ilgili her zaman gerçekçi ve net bilgiler verin. ‘Seni 17.00 de alacağım. O zamana kadar burada öğretmenlerin ve arkadaşların ile olacaksın.’  

Fazla Açıklama Yapmayın!

Okula gitmesi için çocuğunuza çok uzun cümleler ile detaylı açıklamalar yaptığınızda, çocuğunuzun kafası karışabilir. Ayrıca çok fazla açıklama yapmak çocukta kendisini ikna etmeye çalıştığınıza dair bir fikir uyandıracaktır. Çocuklar ikna edilmeye çalışıldıklarını anladıklarında orada onay hakkı olduğunu düşünerek direnç gösterir ve o onayı vermemeye çalışırlar. Bu mücadelenin başlamaması için, ‘ Ben işe gidiyorum, sen de arkadaşlarınla okulda olacaksın, bunun seni zorladığının farkındayım, akşam tüm hissettiklerin hakkında konuşabiliriz’ gibi hem duygularını reddetmediğiniz hem de koşulları gerçekçi bir şekilde sunduğunuz bir iletişim kurabilirsiniz. 

Çocuğunuza güvenin!  

Okulda sizde ayrı varlığını devam ettirecek olması sizi kaygılandırıyorsa, bunu başarabileceği ile ilgili bir endişeniz olabilir. –ya su isteyemez susuz kalırsa, yemeğini yemezse, arkadaşsız kalırsa vb- Anaokulu çocuğunuzun sosyalleşmesi için önemli adımlardan biri. Bu konuda kaygılı ve koruyucu tavrınızı farkeden çocuk bu adımı aşabileceği ile ilgili sizden cesaret ve güven alamayacaktır. Bakışlarınız ve sözlerinizin işbirliği ile bunları rahatlıkla halledebileceğini ona hissettirebilirsiniz. Eğer bu noktada çok zorlanıyorsanız kişisel olarak bir uzmandan bu koruycu ve kaygılı tutumunuzun sebeplerini bulmak ve başedebilmek ile ilgili destek alabilirsiniz.

ORYANTASYON DÖNEMİNDE KURUM DİNAMİĞİ

Yaz dönemi boyuca bir sonraki yılın eğitim içerileri, okulun fiziksel ihtiyaçları, kayıt görüşmeleri, bir önceki yılın duygularını dönüştürmek ve tüm bunlarla beraber belki yaz okulunu da yürütmek ile ilgilenmiş olabilirsiniz. Her koşulda gördüğüm bir şey var ki, okul müdürü ve öğretmenleri yeni dönemi heycanla beklemekteler. Yeni öğrenciler ile tanışmanın, tatile giden öğrencilerin dönüşüne tanıklık etmenin ne kadar çoşku verici olduğuna  dair anlara defalarca bende eşlik ettim. 

Hani her sene yazın son 10 yılın en sıcağı deriz ve sanki geçen yıl bu kadar sıcak olmadı gibi hissederiz ya, aynı şekilde öğretmenler de her yıl bu dönemin biraz telaşlı ve yorucu olabileceğini unutabilirler. Aslında oryantasyon dönemi ne kadar zorlayıcı davranışları içerse de ebeveyn ve çocukların tepkileri bir önceki yıl ile benzerdir ve azalarak bu zorlanmalar en sonunda biter. 

Bu dönemde okul müdürünün en önemli iki gündemi vardır. 

1. Velilerin beklentilerini sene başında yapılandırmak. Okulun imkanlarını, misyon ve vizyonunu en gerçekçi şekilde  anlatarak veliler ile ortak bir hedef belirlemek. Ben danışmanlık verdiğim okulda oryantasyon süreci başlamadan bir seminer yapmayı önerirdim. Bu seminerin de ana konusu beklentiler olurdu. Bu sayede yıl boyunca oluşabilecek sorunlar için önleyici bir başlangıç yapmış olurduk.

2. Öğretmenlerin bu sürçte psikolojik olarak doğru şekilde desteklenmesi. Gözlemlediğim kadarı ile bazı okulların müdürü çok iyi bir ekip lideri oluyor ve bu süreci kendisi yönetiyor. Bazen okulun dinamiği gereği müdür başka alanlarda daha aktif olmak zorunda kalıyor ve bu kanalın  başka birşekilde desteklenmesi gerekebiliyor. Her durumda okul psikolojik danışmanı bu süreçte önemli rol almaktadır.  Bu alanda okul müdürünün Psikolojik danışmanı aktif etmesi kolaylıştırıcı olacaktır.