ARTROSKOPİ NEDİR ?

Artroskopi, eklemi ilgilendiren hastalık ve yaralanmaların tanı ve tedavisinde kullanılan bir cerrahi yöntemdir. 1931’de Japonya’da Takagi tarafından ilk prototipi gerçekleştirilen artroskopi cihazı, yine ilk olarak Japonya’da Watanabe tarafından bir cerrahi girişimde kullanılmış, 1964’ten sonra bu teknik Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde ise, 1970’li yılların sonunda uygulanmaya başlanmış ve 1987’de İzmir’de Prof. Dr. Veli Lök tarafından Artroskopi Derneği kurulmuştur. Günümüzde, dünyanın birçok yerinde olduğu gibi ülkemizde de birçok birimimizde, eklem içi girişimler artroskopik yöntemle uygulanabilmektedir.

Artroskopi sözcüğü, artros (eklem) ve skopi (gözlemek) sözcüklerinden türetilmiştir. Kullanılan ana cihaz, artroskop adını alır ve diz için kullanılanı 4 mm. çapındadır. Artroskopa bağlanan ışık kaynağı ve mercek sistemi sayesinde eklem içinden alınan görüntü, monitöre yansıtılır. Artroskopi, optik bir sistemdir ve artroskopun ucunda yer alan bu optik sistem sayesinde eklem içi yapılar büyütülerek çok ayrıntılı bir şekilde değerlendirilebilir. Artroskopinin diğer bir avantajı da, elde edilen görüntülerin kaydedilebilmesidir. Bunun yanında, açık cerrahi ile oluşabilecek olan ameliyat sonrası enfeksiyon, hareket zorluğu, eklem kısıtlılığı gibi yan etkiler azaltılmış ve açık cerrahi ile ulaşılması mümkün olmayan eklem bölgelerine ulaşma şansı kazanılmış olmaktadır.

Artroskopi hangi eklemlerde uygulanabilmektedir?

Artroskopi, ilk olarak diz ekleminde uygulanmış, teknik ve cihazların geliştirilmesiyle beraber diğer birçok eklemde de uygulanmaya başlanmıştır. Günümüzde en sık artroskopik cerrahi uygulanan eklemler, diz ve omuz eklemleridir. Bunların dışında ayak bileği, el bileği, dirsek, kalça ve hatta omurlarası eklemlerde de uygulanabilmektedir. Diz ve omuz eklemlerinde 4 mm., el bileği ve dirsek gibi küçük eklemlerdeyse 1.9 ve 2.7 mm. çaplı artroskoplar kullanılmaktadır.

Artroskopi ile hangi işlemler uygulanabilir?

Artroskopi ile diz ekleminde,

• Menisektomi: menisküs yırtıklarının çıkarılması,
• Menisküs onarımı,
• Ön ve arka çapraz bağların rekonstrüksiyonu (yeniden oluşturulması),
• Osteoartritte (kireçlenme) eklem debridmanı (erken dönemde istenmeyen ve artmış yumuşak veya sert dokuların eklemden uzaklaştırılması),
• Septik artritte (dizin bakteriyel iltihabı) iltihabın boşaltılması ve eklemin yıkanması,
• Osteokondritis dissekans (kıkırdak ayrılması veya eklem içine düşmesi): Serbest cisim (eklem faresi) çıkarılması,
• Mozaikplasti.(eklem kıkırdak yüzlerinde oluşan kayıpta, yüklenme olmayan yerlerden alınan silindirik kıkırdak parçalarının kayıp alanına yerleştirilmesi),
• Sinovial rezeksiyon (romatizmal hastalıklarda snovia dediğimiz eklem zarının çıkarılması),
• Diz eklemini ilgilendiren bazı kırıkların tedavisi (yardımcı olarak),
• Patella (diz kapağı kemiği) çıkığının tedavisi (tek başına veya yardımcı olarak),
• Kaza veya ameliyat sonrası gelişen hareket kısıtlılıklarının açılması (tek başına veya yardımcı olarak),
• Eklem içi iyi huylu tümör ve kistlerin çıkarılması işlemleri yapılabilir.

Artroskopi ile ayak bileği ekleminde,

• Osteokondritis dissekans (kıkırdak ayrılması veya eklem içine düşmesi): Serbest cisim (eklem faresi) çıkarılması,
• Mozaikplasti.(eklem kıkırdak yüzlerinde oluşan kayıpta, diz eklemindeki yüklenme olmayan yerlerden alınan silindirik kıkırdak parçalarının bilekteki kayıp alanına yerleştirilmesi),
• İmpingement sendromu (burkulmalar sonrası ortaya çıkan doku sıkışmaları)
• Osteoartritte (kireçlenme) eklem debridmanı (erken dönemde istenmeyen ve artmış yumuşak veya sert dokuların eklemden uzaklaştırılması),
• Septik artritte (bileğin bakteriyel iltihabı) iltihabın boşaltılması ve eklemin yıkanması,
• Sinovial rezeksiyon (romatizmal hastalıklarda snovia dediğimiz eklem zarının çıkarılması),

Artroskopi nasıl yapılır?

Artroskopi işlemleri, amelyathanede steril şartlarda ve anestezi altında yapılır. Genel anestezi veya spinal anestezi (belden uyuşturma) ile olabilir. Anestezi uygulandıktan sonra yapılacak işlemin uzunluğuna göre gerekirse idrar sondası yerleştirilir. Daha sonra ameliyat olacak bacağa kanama olmaması için turnike sarılır ve bacak tutucuya alınır. Turnike ve bacak tutucu kullanılması, cerrahın tercihine bağlıdır.

Artroskopi setinde bulunması gereken aletler; optik artroskop, ışık kaynağı, kamera kablosu, 3 lt.lik sıvı torbaları, sıvının geliş ve çıkış boruları, pompa ve traşlama cihazı, boşaltma kanülü, eklem içi yapıların kontrolü için probe, kesici ve tutucu aletler , artroskopik makas ve radyofrekans sistemidir. Menisküs onarımında, özel kanüllerin bulunduğu bir set, çapraz bağ rekonstrüksiyonunda özel kılavuzların yer aldığı ayrı bir set kullanılır.

Standart olarak diz önünde 2 portal (giriş yolu) açılır. Bu portaller, 4-5 mm. çapındadır. Eklemin şişirilmesi ve görüntünün sağlanması için steril sıvılar kullanılır ve sıvının dışarı alınması için tercihen üst dıştan bir portal daha açılabilir. İstenirse, bazı uygulamalarda dizin arka iç ve dış kısmında aksesuar portaller açılabilir .

Eklemin görüntülenmesi için gereken ışık kaynağının şiddetini ve gelen sıvının basıncını ayarlamak mümkündür.

Eklem içi görüntülendikten sonra sırasıyla patellofemoral eklem (diz önü eklemi), medial (iç) çıkmaz, iç menisküs, iç eklem kıkırdağı, ön ve arka çapraz bağ, dış menisküs, dış eklem kıkırdağı ve lateral (dış) çıkmaz değerlendirilir. Bu değerlendirme, artroskopistin eklem içindeki parmağı olarak bahsedilen probe ile yapılır.

Probe, artroskoptan daha ince bir alettir ve ucundaki 4 mm. uzunluğundaki çengeli ile menisküs ve çapraz bağların sağlamlığı ve bütünlüğü değerlendirilir.Buraya kadarki bölüme tanısal artroskopi adı verilir ve tanı konduktan sonra gereken işlemlere geçilir (Bkz. Menisküs yırtıkları, ön çapraz bağ yırtıkları)

Artroskopinin tehlikesi var mıdır?

Artroskopi kapalı yöntemle yapıldığı için yan etki oluşma olasılığı çok düşüktür. Açık yapılan işlemlere göre çok nadir olmakla birlikte her ameliyatta görülebilen enfeksiyon, derin ven trombozu (toplardamarlarda tıkanma), eklem yüzlerinin artroskopik aletlerle hasarlanması, onarılan dokunun iyileşmemesi, sinir yaralanması gibi riskleri vardır.